(၁) ဒီမိုကေရစီ စနစ္ကို ဟာမိုနီက်က် practice လုပ္တဲ့အေမရိကားရဲ့ ဒီမိုကေရစီေပတံဟာ ဒီမဟာပထ၀ီေၿမၾကီးမွာ တခုတည္းေသာ စံအေနနဲ့ လွုပ္ရွားလည္ပါတ္ေနတာပါ။ အာရွရဲ့ဒီမိုကေရစီက်ားလို့ေခၚတဲ့ India နဲ့ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြကေခါင္းေမာ္ၾကည့္ရတဲ့ Great Britain ေတာင္ ဒီလိုစနစ္ကို မသံုးပါဘူး။ (မသံုးဘူးလို့ဆိုတယ္ေနာ္။ မသံုးႏိုင္ေသးဘူး။ မၿဖစ္ထြန္ေသးဘူးလို့မဆိုလိုဘူးဆိုတာသတိခ်ပ္ပါ။) ေလ့လာေလစိတ္၀င္စားစရာေကာင္းေလပါဘဲ။
(၂) သြားေလသူသမၼတေဟာင္းဂ်ရယ္လ္ဖိုဒ္ ရဲ့ ဆိုရင္းၿဖစ္တဲ့စကားကိုၿပန္ေကာက္ရေအာင္။ “အေမရိကသမၼတရာထူးဟာကမၻာမွာအာဏာအရွိဆံုးရာထူးၿဖစ္တယ္လို့ဆိုႏိုင္ေပမဲ့ တၿပိဳင္နက္တည္းမွာဘဲ အာဏာလုပ္ပိုင္ခြင့္အက်ဥ္းက်ပ္ဆံုး ရာထူးတခုပါ” လို့ မွတ္ခ်က္ၿပဳခဲ့တာေလးပါ။ အဲ့ဒီအတြက္ အေမရိကဟာ ကမၻာမွာအင္အားအၾကီးမားဆံုးတခုၿဖစ္တဲ့အတိုင္းဘဲ၊ အဲ့ဒီအင္အားကိုအသံုးၿပဳခြင့္အတိုင္းအတာကိုၾကည့္ရင္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အင္မတန္အနဲဆံုးၿဖစ္ေၾကာင္းသြားေတြ့ရပါလိမ့္မယ္။ အဲ့ဒိအတြက္ေၾကာင့္ လဲကမၻာမွာ geopolitical paradigm ဟာတည္ဆဲရွင္သန္ဆဲပါ။
(၃) individualism ေပၚမွာအေၿခခံတဲ့ ဒီက်င့္စဥ္ကို ကမၻာေပၚမွာရွိၾကတဲ့ ႏိုင္ငံၾကီးငယ္တိုင္းက “က”ၾကီးေရကကေနၿပန္ – ၿပန္စ,ေနၾကရေသးတဲ့ ခ်ားရဟတ္ကမရပ္ေသးပါဘူး။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၿပည္သူုလြွတ္ေတာ္ ဒုတိယအစည္းအေ၀းၾကီးပထမေန့မွာ ဥကၠဌ ဗိုလ္ေရြွမန္း ရဲ့မွတ္ခ်က္ သတင္းစာမ်က္ႏွာဖံုးမွာပါလာတာ…ေမာင္မိုးညိဳ ဘ၀သက္တမ္းမွာ ပထမဆံုးေတြ့ရေတာ့ ထ, ခုန္မိမတတ္ ၀မ္းသာမိသြားပါတယ္။ ဘာတဲ့- လူတစ္ဥိးခ်င္းကိုအေၿခခံတဲ့ ဒီမိုကေရစီက်င့္စဥ္ကို စည္းကမ္းတက် တဆင့္ၿပီးတဆင့္ေၿပာင္းယူရမယ္…ဆိုတာကိုေလ။ (မွတ္ခ်က္-စည္းကမ္းက်တဲ့ဒီမိုကေရစီ ဆိုတဲ့..စကားအသံုကိုေတာ့ ခြင့္လြွတ္ၾကပါကြယ္တို့။ ၀ါသနာကမတားႏိုင္လို့..လို့ဘဲ ေရာေယာင္လိုက္ပါရေစ။) တကယ္ေတာ့ စည္းကမ္းက်ေသာ ဒိမိုကေရစီဆိုတဲ့ terminology ဟာ ကမၻာ့ ဒီမိုကေရစီက်မ္းမွာဘယ္ေသာအခါကမွမရွိပါဘူးဗ်ာတို့။ ဒီမိုကေရစီဆိုတဲ့က်င့္စဥ္ဟာ သူ့အေရအေသြး သူ့အဂၤါနဲ့သူအၿပည့္ပါၿပီးသားပါဗ်ာတို့။ ထပ္ကြန့္စရာ နာမ၀ိေသ၀န လံုး၀ (လံုး၀)မလိုပါဘူး။
(၄) ေနာက္တခုက ဒီမိုကေရစီဆိုတာ ေပးရေသာအရာ၊ ရယူရေသာအရာမဟုတ္ဆိုတာကိုလဲ သတိထားၾကရပါလိမ့္မယ္။
(၅) တခါ rule of law ဆိုတာကို” ဖြဲ့စည္းပံုအေၿခခံဥပေဒသည္ ဥပေဒအားလံုး၏အေၿခခံၿဖစ္သည္” ဆိုၿပီး ဘာသာၿပန္ခဲ့တဲ့အတြက္ လမ္းစဥ္ပါတီ (၂၆)ႏွစ္တာသက္တမ္းဟာ ႏိုင္ငံခ်ြတ္ၿခံဳ က်ေရးဘ၀ကိုဆိုက္ခဲ့ရပါတယ္။ ဒါ ပါတီဗဟိုေကာ္မီတီဌာနခ်ဳပ္ရဲ့ အတြင္းေရးမွူးအဖြဲကိုတင္သြင္းတဲ့ ဖြဲ့စည္းပံုအေၿခခံဥပေဒေရးဆြဲေရးေကာ္မရွင္ရဲ့ page-flag မွာမွတ္ခ်က္ၿပဳထားတာပါ။ ဒီအမွားကို ဥိးေရ (၂၅၀)ေသာ ပါတီဗဟိုေကာ္မီ၀င္မ်ားနဲ့ (၃)ၾကိမ္(၃)ခါလုပ္ခဲ့တဲ့ ဖြဲ့စည္းပံုအေၿခခံဥပေဒရွင္းလင္းပြဲအဆင့္ဆင့္ေတြ မွာ ဘယ္ဥပေဒပညာရွင္ ဘယ္နိုင္ငံသား (သန္း ၄၀ ေလာက္ေသာ လူဦးေရေလာက္ရွိမယ္ထင္ပါတယ္။) ကမွ အမွားမေထာက္ၿပႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ အံ့ၾသစရာ ဆိုေပမဲ့ တကယ္ၿဖစ္ခဲ့တာပါ။ သိၾကသတိထားမိတဲ့အခ်ိန္က်ေတာ့ အေတာ္လြန္သြားၿပီေလ..(၁၉၈၈) က်မွ ဥိးဒိန္ရတန္တို့လို ေကာ္မရွင္ဥကၠဌ လုပ္တဲ့သူေတြက ပြင့္အံထြက္လာၾကတာ။
(၆) ဥပမာေနာက္တခု- “ဆိုရွယ္လစ္ဒီမိုကေရစီ” တို့ “ဒီမိုကေရစီဗဟိုဦးစီးစနစ္” ဆိုတဲ့ ေ၀ါဟာရေတြ ကေလာကမွာမရွိေသာအရာေတြပါ။ ထြင္တဲ့သူကထြင္ေတာ့ ေဘာင္းေတာ္ၿငိမ့္ၾကသူေတြသည္းေခ်ခိုက္ၿဖစ္ရတာေပါ့။ တရုတ္ၾကီးကလည္းထလုပ္လိုက္ပါေသးတယ္..ဘာတဲ့ အေမရိက ၇ဲ့ဒီမိုကေရစီဟာ Hagemonism ဗိုလ္က်စိုးမိုးေရး ၀ါဒ ဆိုဘဲ။
(၇) ဒီမိုကေရစီဟာ အေမရိကပိုင္စနစ္ လံုး၀ (လံုး၀) မဟုတ္ပါဘူး။ တကယ္ေတာ့ အေမရိက ဟာ ဒီမိုကေရစီက်င့္စဥ္ ကို ခိုးယူလိုက္တဲ့ သူခိုးၾကီးသက္သက္သာၿဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို တကယ္ ၿဖစ္ထြန္းေစခ်င္တဲ့ ကနဦးႏိုင္ငံေတြ က India, Yugoslavia စတဲ့ ႏိုင္ငံေတြပါ။ စစ္ၾကီး(၂) ခုၿပီးေတာ့ အင္အားၾကီးခ်ိန္ခြင္လ်ွာေလာင္းရိပ္ကိုဒဏ္မခံႏိုင္ေတာ့တဲ့ အတြက္ အင္အားစုတခု ဖန္တီးလိုၾကပါတယ္။ ကမၻာကုလသမဂၢ ဆိုတာကလဲ neutral ၿဖစ္ရမွာမို့ သူ့ကိုလဲအသြင္ေၿပာင္းလို့မရပါဘူး။ ဒီေတာ့ အဖြဲ့တခုၿဖစ္ဘို့ ဒီႏိုင္ငံေတြကစိတ္ကူးယဥ္ၾကပါတယ္။ေနာင္ေပၚထြက္လာမဲ့ “ဘက္မလိုက္အဖြဲ့ၾကီး” ပါ။ မူလကရည္ရြယ္ခ်က္အလြန္ေကာင္းပါတယ္။ ၿမန္မာႏိုင္ငံက ဖဆပလ-ဦးေက်ာ္ၿငိမ္းတို့ ဆိုတဲ့ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးေတြက အာရွ နဲ့ဥေရာပမွာ လူရိုေသရွင္ရိုေသေတြေပါ့။ သူတို့အေတြးအေခၚေတြက အခရာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ကိုယ္ၿပည္တြင္းေရးကမၿငိမ္းေတာ့၊ အဲ့ဒီအၾကံကို က်ဳဘားလိုႏိုင္ငံေတြက လက္၀ါးၾကီးအုပ္လိုက္ပါတယ္။ သြားေရာ……။ တိုတိုေၿပာရရင္ အေမရိက ကေမာင္ပိုင္သိမ္းလိုက္ခ်င္းခံရတဲ့ ဒီမိုကေရစီက်င့္စဥ္ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ အေမရိကမွာ ဒီမိုကေရစီ ဆိုတဲ့ ေ၀ါဟာရဟာ လြွတ္ေတာ္လိုေနရာမ်ိဳးမွာ ခ်ိန္ထိုးသံုးရတဲ့ ေ၀ါဟာရ မဟုတ္ပါ။ ဘာၿဖစ္လို့လဲဆိုေတာ့ သူ့ စနစ္မွာ automatic က်င့္စဥ္ၿဖစ္ေနၿပီးသားမို့ပါ။
အခ်ဳပ္ေၿပာရရင္-ဒီမိုကေရစီစကားမ်ားမ်ားေၿပာရတဲ့ႏိုင္ငံဆိုရင္…ဒီမိုကေရစီအားခ်ည့္နဲ့တဲ့ႏိုင္ငံ..လို့ သြယ္၀ိုက္ေသာနည္းအားၿဖင့္ၿမင္လို့ရေၾကာင္းပါ…။

ဆိုေတာ့- ေဒမို နဲ့ကရာစီရာစာလံုႏွစ္ခုေပါင္းစပ္ထားတဲ့ ဒီမိုကေရစီေရး ဟာ စ,လံုးေရစလို့မဆံုးႏိုင္တဲ့ ၿမန္မာ လိုႏိုင္ငံ တခုတည္းသာမဟုတ္ဘဲ ေၽမြးခ်င္းေပါက္ေဖၚေတြ ကမၻာမွ အမ်ားၾကီးၿဖစ္လာပါတယ္။

(ဇႏ႖၀ါရီ ၉၊ ၂၀၁၂ MG မွာ ကြန္မင့္လုပ္ထားတာ)