ခုချိန်ကာလမှာ ရွေးကောက်ပွဲရလာဒ်အပြောင်းအလဲတွေကြောင့် အမေရိကရောက်မြန်မာတွေကြားထဲ စိုးရိမ်ပူ ပန်မှုတွေအတော်ကြီးစိုးလာတာကတော့ ထင်သာမြင်သာတဲ့ကိစ္စဖြစ်နေပါတယ်။ နေ့စဉ်နံနက် လင်းတိုင်း သတင်းထူးတွေတသဲသဲဝင်နေချိန်မို့ “ဒီနေ့ဘာထူးပြန်ပြီလဲ?”ဆိုတဲ့မေးခွန်းဟာ မြန်မာမိသား စုတွေရဲ့ အိမ်တိုင်း စေ့ကို တံခါးခေါက်ဝင်ရောက်နေပါပြီ။ နားလည်ကြသူတွေနဲ့ (သာမာန်လောက်သာ ကြားဖူးနားဝရှိကြသူတွေ အပါအဝင်)ကလူမှုကွန်ယက်တွေမှာ ပလူပျံအောင်မှတ်ချက်ပြုဖေါ်ပြကြတဲ့ ကောက်ချက်ချမှုတွေဟာလည်း “သို့လော၊ သို့လော??”အဖြစ်တွေကို ပိုများလာစေပါတယ်။ အရင်က မြန်မာနိုင်ငံထဲလက်ရှိပေါ်ပေါက်နေတဲ့ စစ်ကောင်စီရဲ့ဖိနှိပ်ကြမ်းတမ်းမှုသတင်းတွေတောင်နစ်မြုပ်သွား ပြီး၊ ကိုယ်ကစိတ်လှမ်းပူနေကြတဲ့ဆွေမျိုးမိတ်သင်္ဂဟတွေကတောင် ကိုယ့်ဆီပြန်ဆက်သွယ်မေးမြန်းစုံ စမ်းတာတွေရှိလာနေပါပြီ။ ဒုက္ခသောကဖိစီးမှုတွေပတ် လည်ဝိုင်း မတရားမှုတွေကိုမခံရပ်နိုင်တော့လို့ မိသားစုနဲ့သားသမီးနောင်ရေးတိုးတက်ရာတိုးတက်ကြောင်း နယ်သစ်ပယ်သစ်ရှာပြောင်းရွှေ့အခြေ ချပြီးခါမှ၊ ကိုယ့်ရဲ့ “ဒုတိယ”နေအိမ်မှာ မရေရာမသေခြာတဲ့ဘဝတွေ ရောက်လာနိုင်မလားဆိုတဲ့ (life insecurity) အခြေရောက်နေကြရသလိုပါဘဲ။ လက်ရှိတက်လာတဲ့အစိုးရရဲ့ ဗြောင်ကျကျဘွင်းဘွင်း ပြောဆိုမှုတွေ၊ အားကျအထင်ကြီးကြသူ လူမျိုးစုတွေထဲမှာ ကျွန်တော်တို့မြန်မာတွေ လည်းထိပ်စည်းက ဆိုတာကိုတော့ မငြင်းမကွယ်ဝန်ခံရပေမပေါ့။ ဒါတွေဟာ တကယ်တော့ နိုင်ငံရေးရေစီး ကြောင်းတိုင်း မှာ ကိုယ်ပိုင်ယုံကြည်သက်ဝင်ခွင့်အနေနဲ့ အချင်းချင်းအပြန်အလှန်အလေးထားရမှာကတော့ ဓမ္မတာပါ။
ခုလမှာတော့ မြန်မာမိသားစုအိမ်တိုင်းမှာရှိတဲ့သက်ကြီးရွယ်အိုများရဲ့(ရှိတတ်စမြဲမို့) သူတို့တွေနဲ့ပတ် သက်ပြီး လက်ရှိအမေရိကပြည်ထောင်စုက ပေးထားတဲ့ရပိုင်ခွင့် အခွင့်အလမ်းအချို့ကိုလမ်လှမ်းမှီ နားလည်သလောက် တင်ပြပါ့မယ်။ သက်ကြီးရွယ်အိုလို့ဆိုလိုရာမှာ (၆၅)နှစ်အထက်ပိုင်းလို့ယျေဘူရ ဆိုပါရစေ။ နောက်တခုသတိ ပေးချင်တာကတော့ (ဆိုခဲ့တဲ့အတိုင်း) နေ့စဉ်ပြောင်းလဲနေတဲ့အမိန့် ညွှန်ကြားချက်ပေါင်းများစွာတွေရှိနေတာမို့ ကျွန်တော်တင်ပြမဲ့အချက်အလက်များဟာ ခုဆောင်းပါး ရေးနေစဉ်ကာလအတွင်းမှာတော့ (valid) အသက်ဝင် တည်ရှိနေဆဲပြဌာန်းချက်ရှိနေတဲ့ အချက်အလက် တွေပါလို့ဆိုပါရစေ။
မိမိတို့မိသားစုထဲသက်ကြီးပိုင်းအရွယ်ရှိသူတိုင်းလိုက်နာဆောင်ရွက်သင့်တဲ့အဆင့်တွေကတော့ -
(က) အမေရိကနိုင်ငံအတွင်းအခြေချပြီးဆိုတာနဲ့ Social Security Administration, Social (benefits) services agency, Identification Card ID from local motor vehicle license office တွေမှာနောက် နေ့သွားရောက်စာရင်းသွင်းပါ။
(ခ) Social Security account ကို online စာရင်းဖွင့် (open account) လုပ်ပါ။ လိုအပ်တဲ့ (access code) က (၂)ပတ်လောက်စောင့်ရတာမို့ ဆောလျင်စွာဆောင်ရွက်ပါ။ မိမိတို့ လျှောက်ထားချက်ကို ဆိုင်ရာ website မှာ အချိန်မရွေးတက်ကြည့်နိုင်တဲ့အပြင် အချိန်နဲ့တပြေးညီတဲ့ အချက်အလက်မှတ် တမ်း၊ ပို့စာပေးစာ copies များအလွယ်တကူရယူနိုင်ပါတယ်။
(ဂ) ညွှန်ကြားချက်စာ၊ လျှောက်လွှာလက်ခံရရှိကြောင်းစာ notices (ဥပမာ - I-797c လိုတွေ) မဆိုင်းမတွရနိုင် ပါတယ်။ သတ်မှတ်ချိန်းဆိုရက်/အချိန်ကိုမျက်ခြေမပြတ်ကြပါနဲ့။
ခံစားခွင့်အချို့ဘက်လှည့်ကြည့်ကြရအောင်။
Supplemental Social Security Income (SSI)
SSI လို့ဆိုတဲ့အတွက် SSDI (Social Security Disability Insurance) နဲ့မတူဘူးဆိုတာကိုသတိပြုပါ။ အလုပ် ဝင်ငွေရှိပြီး လုပ်သက်(၁၀)နှစ်(ဝန်းကျင်လောက်။ အလုပ်လုပ်ကိုင်သောယူနစ်(၄၀) 40 units ရှိပြီးသူ)လုပ်ခဲ့ဘူး သူတဦးဟာ SSDI ခံစားခွင့်ကိုရနိုင်ပါတယ်။ မိမိတို့လုပ်အားကရတဲ့ လုပ်အားခ ပေါ် မှာ(earned-income) ရဲ့ paycheck မှာ (Disability Insurance) နဲ့ (Social Security contribution) ကိုသတိထားမိကြမယ်ထင်ပါ တယ်။ အဲ့ဒီကစုဆောင်းရံပုံငွေကပေးတာက SSDI ပါ။ ဒါပေမဲ့ permanent disability လို့ခေါ်တဲ့ရာသက်ပန် မသန်မစွမ်းမှုဖြစ်နေကြောင်း ဆေးဘက်ဆိုင်ရာသာဓက ရှိရမှာမို့ လွယ်လွယ်ကူကူရမဲ့အခွင့်အရေးတော့ မဟုတ်ပါ။ အတော်များများကတော့ ရှေ့နေရှေ့ရပ်နဲ့ လုပ်ယူကြပါတယ်။ ရှေ့နေပါဝင်တဲ့အတွက်ကြောင့် ရှေ့နေ ခအဖြစ် အကြမ်းဖျဉ်း(၃၀%)လောက် ကတော့ လစဉ်ခံစားခွင့်ကာလတလျှောက်လုံး ဆက်သဘို့တော့လိုသပေါ့ ဗျာ။ end-stage renal failure လို၊ complete blindness လိုဆိုရင်တော့ ရှေ့နေအကူမလိုဘဲ နားလည်သူ သားချင်းများက လျှောက်ထားပေးနိုင်ရင် ခံစားခွင့်အပြည့်ရနိုင်သပေါ့ဗျာ။ အဲ - SSI ကတော့အလုပ်အလုပ် တခါမှမလုပ် ဖူးသလို၊ လုပ်ဖူးရင်လည်း အလုပ်ယူနစ် (၄၀)မပြည့်သူတွေအတွက်ပေါ့။ ဒီခံစားခွင့်ကိုမြန်မာသက် ကြီးပိုင်းတွေအတော်များများထဲတွေ့ရပါတယ်။ ထုံးစံအတိုင်း ရှေ့နေများအကူ နဲ့လုပ်သူကအများစုပေါ့။ ပြောချင်တာက မိမိရဲ့မိသားစုဝင်(သိုမဟုတ်)မိခင်/ဖခင်တို့ဟာ permanent disability တောက်လျှောက်ရှိခဲ့၊ ကုသနေရတယ်ဆိုရင်တော့ ရနိုင်ခြေများပါတယ်။ ကျနော့အနေနဲ့တိုက်တွန်းချင်တာက တခြးအကူအညီမယူဘဲ ကိုယ်တိုင်လျှောက်ပါ။ SSI ဟာမြန်မာ မိသားစုထဲအများဆုံး တွေ့ရတတ်တာမို့ သိသင့်တဲ့အချက်အချို့ကိုတင် ပြပါ့မယ်။ SSI ကို citizen များသာခံစားခွင့်ရှိပါတယ်။ ကာယကံရှင်က Dementia လိုရောဂါရှိရင် citizenship ရရှိခွင့်လျှောက် လွှာကို စာမေးပွဲဖြေဆိုစရာမလိုဘဲ တင်သွင်းရရှိနိုင်ကြောင်းပါ။
(က) လစဉ်တိုက်ရိုက်ပေးသွင်းလက်ခံရနိုင်တဲ့ “Direct Express” ကတ်ပြားဟာအလွန်အသုံးတည့် ပါတယ်။ လစဉ်လဆန်းလိုသတ်မှတ်ရက်မှာဝင်ပါတယ်။
(ခ) အဲ့ဒီငွေကိုကာယကံရှင်အတွက်သာသုံးရပါမယ်။ အဲ့ဒီအထဲကငွေကို (cash-out) ဘဏ်ကနေထုတ် ယူရင်တော့ ကာယကံရှင်(သို့မဟုတ်)ထိမ်းသိမ်းရာတာဝန်ပေးထားသူ(designated payee) (အများ အားဖြင့် သားသမီး/အိမ်ထောင်ဖက်)ကစာရင်းငွေဝင်ငွေထွက်အသုံးစာရင်းပြုစုထားဘို့ လိုပါတယ်။ audit လုပ်ခဲ့သည်ရှိ သော်ပြဘို့သက်သေပါ။ အနာဂတ်အတွက်သုံးဘို့သီးခြားစုထားရင်လည်းကြိုး ကြောင်း ဆီလျော်တဲ့အထောက် အထားပြရပါမယ်။
(ဂ) ပေးသွင်းငွေဟာ နေထိုင်ရာပြည်နယ်ကထဲ့ဝင်တဲ့ပမာဏလည်းပါဝင်တာကိုသတိပြုပါ။ statement တွေမှာ ဖေါ်ပြလေ့ရှိပါတယ်။
(ဃ) ကိုယ့်ဘဏ်ထဲကိုထဲ့ခွင့်မရှိပါ။ ထဲ့ရင် နောက်ကလိုက်စုံစမ်းပါတယ်။ ကာယကံရှင်အတွက် (checking account) နဲ့ ဘဏ်စာရင်းသီးသန့်ဖွင့်ပြီး Social Security Department နဲ့ direct deposit လုပ်ထားလို့ရပါ တယ်။ တချို့ကလည်းဒီနည်းကိုသုံးကြပါတယ်။
(င) လက်ရှိမှာ ကာယကံရှင်ရဲ့ပိုင်ဆိုင်မှုငွေကြေးဟာ ($2,000)ထက်ပိုခွင့်မရှိပါဘူး။ မိမိရဲ့ပိုင်ဆိုင်မှုအ ခြားရှိခဲ့ရင် လည်းမရနိုင်ပါ။ (ဥပမာ- pensions, veteran benefits, awards money, life insurance, CDs, rental income, part-time income, investment, အမွေဆက်ခံသောလက်ဝတ် ရတနာငွေကြေးများ) လစဉ် direct deposit ဟာလည်း (၉)လလောက်ကြာရင်စစ်တတ်တာမို့၊ (၉)လ မရောက်ခင်မှာ မသုံးစွဲမိဘဲ accumulated amount ငွေသား (၂-ထောင်ပိုသွားရင်လည်း) အဖြတ်ခံရ နိုင်ကြောင်းပါ။
(စ) မလိုအပ်ဘဲနဲ့ ကာယကံရှင်အမည်ကိုသုံးပြီး joint account မဖွင့်မိပါစေနဲ့။ ခံစားခွင့်ရှိသူနံမယ် ပေါက်ရင် အဲ့ဒီဘဏ်စာရင်းအကောင့်ကိုစိစစ်ပါတယ်။
(ဆ) မိမိကို sponsor လုပ်ခေါ်ယူသူရဲ့ဝင်ငွေနဲ့ကြွယ်ဝမှုကိုလည်းကြည့်တယ်ဆိုတာကိုသိပြုပါ။ ဒါကတော့အချို့ non-citizenအဖြစ်ခံစားခွင့်ရှိတဲ့သူအချို့အတွက်မို့ သိပ်စိုးရိမ်ဘွယ်တော့မရှိပါ။
(ဇ) ခံစားခွင့်ရှိသူသေဆုံးရင် Social Security Administration ကိုချက်ချင်းအကြောင်းကြားဘို့လို သလို၊ ငွေလက်ခံရရှိထားရင်ပြန်ပို့ပေးဘို့လိုပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ထိန်ချန်မှုအတွက်ဒါဏ် ကြေးအပြင်၊ အတိုးနဲ့ပါပြန်တောင်းခံရပါမယ်။
(ဈ) ကာယကံရှင်ရဲ့ရောဂါအကြောင်းရင်းခံပြန်ကောင်းလာဘွယ်မရှိရင်တော့ စတင်ရရှိခံစားချိန်ကနေ နောက်(၅-၇ နှစ်)ကြာမှ ပြန်စိစစ်မယ်လို့ဆိုပါတယ်။
Medicare နဲ့ Medicaid
ဒါကသက်ကြီးတွေအတွက်မရှိမဖြစ်လိုအပ်ချက်ပါ။ ဒီကျန်းမာရေးဆိုင်ရာအကြောင်းအရာအပြည့်အစုံ ကိုအရင် ကလည်းဆောင်းပါးတိုရှည်ရေးဘူးတာမို့ (၁/၂၀၁၈၊ ၁၀/၂၀၁၉၊ ၁၁/၂၀၁၉၊ ၁၁/၂၀၂၁ ထုတ် “မြန်မာဂဇက်”တို့ တွင်) ဒီတကြိမ်မှာတော့ ဆောင်ရန်ရှောင်ရန်လမ်းကြောင်းလေးတွေကိုဘဲဇောင်းပေး ရေးပါ့မယ်။
(က) အများအားဖြင့်မြန်မာသက်ကြီးများဟာ Medicaid ကိုနေထိုင်ရာအရပ်တွေမှာလျှောက်ထား ရယူပြီးဖြစ် လေ့ရှိပါတယ်။ Medicare ဟာ citizen များသာခံစားခွင့်ရှိတာမို့ citizen မဟုတ်သေးရင် (ကာယကံရှင်ကလည်း Medicaid ရနေဆဲဆိုရင်) ဒီတိုင်းဆက်ပြီး Medicaid နဲ့နေပါ။
(ခ) citizen ဖြစ်ခဲ့ရင်တော့ Medicare ကိုတွန်းပို့ခံရပါမယ်။ SSI ရရှိထားသူဆိုရင် automatic enrolled ဖြစ်သွားမှာပါ။ အဲ့ဒီအတွက် လက်ရှိရထားတဲ့ Medicaid ဖြတ်ခံရပြီး Original Medicare (Part B-Medical part နဲ့ Part D-Prescription part)ရပါလိမ့်မယ်။ အဲ့ဒီအတွက် Part A (Hospital Part) ကိုလျှောက်ထားဘို့ Social Security (သို့မဟုတ်) Social Services ကိုပြန်ဆက်သွယ်ရပါမယ်။
(ဂ) အဲ့ဒီအတွက် မိမိရဲ့ ဆရာဝန်/ဆေးခန်းကိုပြန်စာရင်းသွင်းဘို့လိုပါလိမ့်မယ်။ အချို့ပြည်နယ်တွေက တော့ မိမိတို့ရှိဆဲ groupမှာပြန်ထဲ့ဝင်ပေးပါတယ်။
(ဃ) SSI ရထားရင်တော့ လစဉ် premium ကိုဆိုင်ရာပြည်နယ်က ပံ့ပို့းပေးလေ့ရှိပါတယ်။ ပေးရရင် လည်းအ လွန်နည်းပါတယ်။
(င) အရေးကြီးတာက citizen ဖြစ်ချိန်မှာ အသက်(၆၅)နှစ်ပြည့်နေရင် Medicare မှာစာရင်းသွင်းထား ဘို့အလွန် အရေးကြီးပါတယ်။ ပျက်ကွက်ရင် တသက်တာလုံး ဒါဏ်ကြေးပေးရပါလိမ့်မယ်။ အများအား ဖြင့်မျက်ခြေပြတ် တတ်ကြပါတယ်။
(စ) တချို့က Traditional (Original) Medicare နဲ့ဆက်နေကြပြီး၊ တချို့ကတော့ အခုရေပန်းစားလာ တဲ့ Part-3 Advantage plan တွေကိုရွေးချယ်လာကြပါပြီ။ ဆရာဝန်၊ အထူးကု၊ ဓါတ်ခွဲ၊ ဓါတ်မှန်၊ ဆေးရုံ၊ ဆေးဝါးကအစ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာကိစ္စအားလုံးကို provider group တခုတည်းကလုံးဝတာဝန် ယူလိုက်တာမို့ ကိစ္စရှင်းလို့ပါ။ ဒါပေမဲ့လည်းမိမိတို့စိတ်ကြိုက်ဆရာဝန်’အချိန်မရွေးနေရာမရွေးရမှ’ ဆိုတဲ့ အာသီသရှိကြသူတွေကတော့ Traditional နဲ့စခန်းသွားကြပါတယ်။
(ဆ) ဆေးဝါးတန်ဘိုးကြီးနေ့စဉ်သုံးဆောင်ကြရသူရောဂါအခံရှိကြသူတွေအတွက် “Prescription Extra-Help” ကိုလျှောက်ထားနိုင်တဲ့အစီအစဉ်သစ်တခုလည်းရှိနေပါတယ်။
(ဇ) ဖေါ်ပြတဲ့ Medicare ရဲ့ parts တွေရဲ့ premium ကြေးတွေကို ဝင်ငွေမရှိသူတွေအတွက် ဆိုင်ရာ ပြည်နယ် ဘတ်ဂျက်မှကျခံပေးတယ်ဆိုတာကိုလည်းသိဘို့လိုပါတယ်။ မိမိတို့ရရှိတဲ့ ကျန်းမာရေးအာမခံ လွှမ်းခြုံကာကွယ် မှုနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ခွင့်ပြုမိန့်ကျရင် ဖေါ်ပြခဲ့တဲ့ Parts A, B, D တို့ အလုံးစုံပါမပါကို အသေအခြာစိစစ်ကြဘို့သတိ ပေးပါရစေ။ ရလာတဲ့ Medicare ID card မှာဖေါ်ပြလေ့ရှိပါတယ်။ မြောက်မြားလှစွာသောဝင်စာတွေကြားထဲ ယောင်လည်လည်နဲ့လမ်းပျောက် ကြသူတွေမကြာခနကြုံဖူး လို့ပါ။
(ဈ) မိမိတို့ရဲ့ကျန်းမာရေးအာမခံများနဲ့ပတ်သက်ပြီး မသေခြာရင် မြို့ရပ်ကွက်တွေမှာ ကျန်းမာရေး အာမခံရောင်း တဲ့ကိုယ်စားလှယ် (agent/broker/licensed enrollee) တွေဆီသွားပါ။ သူတို့က ကော်မရှင်ကိုအာမခံကုမ္ပဏီက ရတာမို့ ကိုယ့်အိပ်ကပ်ထဲက ဘာမှ ကုန်စရာမရှိပါ။
(ည) အလုပ်လုပ်နေဆဲသူတွေအနေနဲ့ Medicare ဟာ မိမိတို့အသက်(၆၅)နှစ်ပြည့်ဘို့(၃)လအလို ကတည်းက လျှောက်ထားခွင့်ရှိတာမို့၊ ရက်မလွန်စေဘို့အရေးကြီးပါတယ်။ မိမိတို့အလုပ်လုပ်ရာနေရာ က Group plan ရှိ ထားပြီးအဲ့ဒီ plan နဲ့ဆက်နေချင်ရင် Social Security ကို မိမိတို့ Medicare လျှောက်ထားခြင်းကိုဆိုင်းငံ့ထားဘို့ ကြိုတင်အသိပေးအကြောင်းကြားရပါမယ်။
(ဋ) အလုပ်ကအပြီး(၆၅နှစ်ပြည့်ရင်) အနားယူရင်တော့ Social Security website မှာ ဝင်ပြီး Medicare လျှောက်ထားနိုင်ပါတယ်။ အဲ့ဒီနေရာမှာ လစဉ်ခံစားခွင့်ရှိလို့ လစဉ် payment လိုချင်ရင် တပါတည်းလျှောက် ထားနိုင်ပေမဲ့ (Full retirement age) မှာမှထုတ်ယူသင့်ပါတယ်။ ပိုမိုကောင်းမွန် ကြီးမားတဲ့လစဉ် payment ရနိုင်လို့ပါ။ Social Security က Medicare ID# ရပြီဆိုရင် မိမိတို့နှစ် သက်ရာ plan ကို Medicare.gov မှာ တက်ရောက်ရွေးချယ်လျှောက်ထားနိုင်ပါတယ်။ အဲ့ဒီက ဝင်ခွင့် အမိန့်ရရင်၊ မိမိ plan အဟောင်း (ရှိဆဲ) ကို cancel လုပ်ဖို့မမေ့ပါနဲ့။ မိမိတို့လက်ရှိ plan ဟာ provider group တူသည့်တိုင် cancel လုပ်ရပါတယ်။ ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုတော့ မိမိတို့ရဲ့ရှိဆဲ plan ဟာ market exchange ကဝယ်ယူထားတာဆိုရင် (subsidized) လုပ်ထားတာမို့ ပြန်အမ်းရမဲ့အပြင် ဒါဏ်ရိုက်ခံရ တာမျိုးရှိပါတယ်။
(ဌ) ဒီနေရာမှာအထူးသတိပေးလိုတာက Medicare plan တွေဟာ တနိုင်ငံလုံးအတွက် plan rate တမျိုးထဲ (အများအားဖြင့်)ရှိတတ်တာမို့ ဈေးကြီးတယ်လို့ထင်စရာရှိပါတယ်။ (အထူးသဖြင့် subsidized plan နှင့်ယှဉ် လျင်) အမှန်တော့ Medicare plans တွေဟာ လွှမ်းခြုံကာကွယ်မှု (coverage) အကောင်းဆုံးပါ ဆိုတာနောင် သတိပြုမိမှာပါ။ ပေးရတဲ့ services fees and prescription တွေက အလွန်သက်သာပါတယ်။ သက်ကြီးပိုင်း တိုင်းမှာဆေးကု၊ ဆရာဝန်ပြ၊ ကျန်းမာ ရေးဆေးစစ်ရတာများတာမို့ အဲ့ဒီကုန်ကျစရိတ်တွေနဲ့ချိန်ကြည့်ရင်အလွန် ကောင်းတဲ့အတွက် Medicare ကိုခုထိပျိုတိုင်းကြိုက်တဲ့နှင်းဆီခိုင်ဖြစ်နေတာပါ။
Supplemental Nutritional Assistance Program (SNAP) (သို့မဟုတ်) “Food Stamp”
U.S. Department of Agriculture ကဖေါ်ဆောင်တဲ့ ဝင်ငွေမဲ့သူ၊ အလွန်နည်းပါးသူတွေအတွက်လတ်ဆတ် တဲ့အသီးအနှံသားငါးဝယ်ဘို့ အစီအမံ (voucher) တခုဖြစ်ပြီး၊ လူကြိုက်များပါတယ်။
(က) ဆိုင်ရာပြည်နယ်တွေက social and family benefits agencies တွေကစီမံခန့်ခွဲပါတယ်။ မိမိတို့ရဲ့ဘဏ် အကောင့်ထဲမှာရှိသင့်တဲ့ပမာဏထက်ပိုရင်သော်၎င်း၊ အိမ်ထောင်စုအတွင်းအပြောင်းအရွှေ့၊ အလုပ်လုပ်ကိုင် ရရှိမှုရှိခဲ့ရင် ဆိုင်ရာကိုအကြောင်းကြားဘို့လိုသလို၊ ပျက်ကွက်ခဲ့ရင် (အချို့ပြည်နယ်များကဒါဏ်ကြေးနဲ့) ပြန် ပေးရတတ်ပါတယ်။
(ခ) မိမိရဲ့ပထမမူလနေထိုင်ရာအိမ်ရဲ့တန်ဘိုး၊ SSI (သို့မဟုတ်) Temporary Assistance for Needy Families TANF) လိုခံစားခွင့်မျိုးတွေတော့ထဲ့မတွက်ပါဘူး။ Social Security retirement payment ကိုလည်းထဲ့ မတွက်ပါဘူး။
(ဂ) ဝင်ငွေရှိရင် (130% Poverty Level) နဲ့တိုင်းတာသတ်မှတ်သမို့ ခု (၂၀၂၅)ခုနှစ်မှာ တဦးလျင် ($1,632)ထက် မပိုတဲ့ (gross income)ဆိုရင်ခံစားခွင့်ရှိနိုင်ပါတယ်။ နှစ်စဉ်အပြောင်းအလဲရှိပါတယ်။
(ဃ) ခုနှစ်မှာတော့ တဦးလျင် ခွင့်ပြုငွေသား ($292) မှ (၈)ဦးမိသားစုဝင်ဆိုရင် ($1,756)ရှိနေပါတယ်။ ဒါလည်း နှစ်စဉ်အပြောင်းအလဲရှိပါတယ်။
(င) နိုင်ငံသား(သို့မဟုတ်) Green Card လက်ဝယ်ရှိသူတွေသာခံစားနိုင်ပေမဲ့ ပြည်နယ်အလိုက်ကွာခြားမှုတွေ တော့ရှိနေပါတယ်။ ဆိုင်ရာပြည်နယ်မှာ (၅)နှစ်ထက်ပိုတဆက်တစပ်ထဲနေရင်လဲရနိုင်ပါတယ်။
(စ) grocery နဲ့ဆိုင်တွေမှာ လတ်ဆတ်တဲ့ (ချက်ပြုတ်ကျော်လှော်ခြင်းပြုမထားတဲ့) အစားအသောက် တွေဝယ် ရာမှာသုံးဘို့ (ပလတ်စတစ်ကတ် Electronic Benefit Transfer “EBT” card)တွေသုံးရပါ တယ်။ အခရာကျ တဲ့ကိစ္စကတော့ မိမိဆီသတ်မှတ်ရက်မှာဝင်လာတဲ့ငွေသားပမာဏကို နောက်ထပ် သတ်မှတ်ရက်မတိုင်ခင်ကုန် အောင်သုံးရပါတယ်။ မကုန်ရင် ကျန်တဲ့ငွေသားကိုထက်ဆောင်းတဲ့ငွေ ပမာဏကိုသာ (လျော့နည်း)ထဲ့သွင်းပါ တယ်။ ကုန်အောင်သုံးပါ။
In-Home Health Support Services (IHSS)
သက်ကြီးရွယ်အိုတွေအများဆုံးလိုကြတာကတော့ စောင့်ရှောက်ပေးသူ (caregivers) တွေပါ။ မြန်မာမိသားစု အတော်များများမှာရှိကြသူတွေဖြစ်လို့ တနည်းမဟုတ်တနည်း လိုလာတတ်ကြပါတယ်။ အများအားဖြင့် မြန်မာ စကားပြောသူလိုသလို၊ ငွေသားသက်သက် (cash only)ကိုလည်းတောင်းကြပါတယ်။
(က) ဒီအစီအမံကထောက်ပံ့မှုဟာ ဒီကနေ့ caregiver ဈေးကွက်နှုန်းထားကိုလိုက်မမှီပါ။ ဒါ့ကြောင့် ကိုယ့်အိပ် ကတ်ထဲကထပ်ဆောင်းပေးကြရပါတယ်။ ဒါကအပြင်လူကိုခေါ်စောင့်ခိုင်းရင်ပေါ့။ ဒီနေရာ မှာ(၂)ပိုင်းရှိပါတယ်။ စောင့်ရှောက်သူ (caregiver/provider)နဲ့စောင့်ရှောက်ခံမဲ့သူ (recipient) သက်ကြီးများဖြစ်ပါတယ်။ တချို့ မိသားစုတွေမှာတော့ တအိမ်ထဲနေမိသားစုဝင်လူလတ်ပိုင်းတွေက မိမိတို့ မိဘ/မိသားစုဝင်သားချင်း မသန် စွမ်းသူ (disabled) ကိုစောင့်ရှောက်ခံစားကြပါတယ်။ အဲ့ဒီအတွက် လစဉ်ထောက်ပံ့ကြေးကိုယ်ကရကြပါတယ်။ ရသလောက်ကိုဘဲကုန်ကျနိုင်မဲ့စောင့်ရှောက်ခ စရိတ်ကို ကာမိစေတယ်ဆိုတဲ့သဘောပါ။
(ခ) ဒီခံစားခွင့်ကို recipient ရော caregiver က(၂)ဦးလုံးကသီးခြားစီလျှောက်ထားရပါတယ်။ တအိမ်ထဲနေရင် တော့ (Live-in caregiver) ပေါ့။ အဲ့ဒီအတွက် ဝင်ငွေခွန်သက်သာခွင့်ရရှိပါတယ်။
(ဂ) သက်ကြီးတွေကိုဆိုင်ရာခရိုင် social services ကလာရောက်စိစစ်ပြီး သူတို့ရဲ့ disability level ကိုတိုင်းတာ သတ်မှတ်ပါတယ်။ ဥပမာ- ကိုယ်တိုင်ရေချိုး၊ မျက်နှာသစ်၊ ရွေ့လျားသွားလာနိုင်မှု၊ အစား အသောက်အစီအမံ၊ ကိုယ်ကာယလှုပ်ရှားနိုင်မှု၊ ဆေးဝါးနဲ့အခြားကျန်းမာရေးဆိုင်ရာတွေ ကူညီလုပ် ပေးနိုင်မှု၊ မှတ်ညဏ်နဲ့စဉ်းစားပိုင်း ခြားဆင်ချင်နိုင်မှုစသည်တွေပါ။ အဲ့ဒီအပေါ်မူတည်ပြီး စောင့်ရှောက် ရာမှာကုန်မဲ့အချိန်အနည်းအများကို သတ် မှတ်နှုန်းနဲ့တွက်ချက်ပြီး လစဉ်ပမာဏဘယ်လောက်ထောက် ပံ့မယ်ဆိုတာကို စာနဲ့အသိပေးပါတယ်။
(ဃ) caregiver/provider တွေအနေနဲ့အလုပ်သစ်တခုလျှောက်သလိုလျှောက်ရပါတယ်။ သင်တန်းတိုတွေ တက်ရပါတယ်။ ဆိုင်ရာက background check ကအစအတိအကျလုပ်ပါတယ်။
(င) ထောက်ပံ့ငွေကိုစီမံခန့်ခွဲတာနဲ့ နေ့စဉ်အလုပ်ချိန်ကိုစာရင်းသွင်းတဲ့ logging ကိုဆိုင်ရာ website မှာလုပ် ရသလို၊ caregiver နဲ့ recipient (payment approval designated person) တို့ကဟန်ချက်ညီညီ မှတ်တမ်း ပြုသွင်းခြင်းပြုလုပ်ဖို့လိုပါတယ်။
(စ) ကာယကံရှင်မသန်စွမ်းသူသက်ကြီးရွယ်အို ဆေးရုံတက်ခြင်းအပါအဝင်၊ အခြားမိမိကဆောင်ရွက် ပေးစရာ မလိုတဲ့ ကိစ္စတွေအတွက်တောင်းဆိုခွင့်မရှိတာကိုတော့ သတိပြုကြရပါမယ်။ ဥပမာ- အခြား ကျွမ်းကျင်သူပညာ ရှင်က မိမိတို့စောင့်ရှောက်ရသူကိုလာရောက် ကုသမှုပြုရင်၊ အဲ့ဒီအတွက်တောင်း ဆိုခွင့်မရှိပါ။
သက်ကြီးရွယ်အိုများအတွက် ဖြစ်လွယ်တတ်တဲ့(accidents) အခြေအနေတွေကတော့များစွာရှိပေမဲ့ အဖြစ် အများဆုံး(၂)ခုကတော့ fall နဲ့ choking ပါ။ တမဟုတ်ချင်း သူတို့ရဲ့ဘဝအပြောင်းအလဲဖြစ်သွား တတ်ကြပါ တယ်။ သူတို့ကတော့ကျန်းမာလှချည့်ရဲ့ဆိုပြီးပေါ့လို့မရပါ။ မိသားစုဝင်တဦးဦးမကျန်းမမာဖြစ်ရင် မိသားစု တခုလုံးစိတ်ပူပန်စိတ်ဖိစီးမှုရှိတတ်ရပါတယ်။ အရာရာကိုသတိနဲ့ယှဉ်ပြီး မမေ့မလျော့မပေါ့မဆကြဘို့ စေတနာကောင်းဖြင့်………..။
