Insurance ၀ယ္သင့္/မ၀ယ္သင့္

ခုလဟာ အေမရိကႏိုင္ငံတ၀ွမ္း ေနထိုင္ၾကသူအားလံုးအတြက္ ႏွစ္သစ္ (၂၀၁၈) အတြက္ လူမွုေရးခံစားခြင့္မ်ား အားလံုးတို့အတြက္ ၾကိဳတင္ၿပင္ဆင္စားရင္းသြင္းၾကရမဲ့ကာလေရာက္ပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးပါတဲ့သတင္းစာ ထုတ္ေ၀ခ်ိန္မွာေတာ့ အခ်ိန္ေတာ္ေက်ာ္လြန္ၿပီလားလို့ ထင္မိပါတယ္။ ေၿပာင္းလဲေနတဲ့ႏိုင္ငံေရးစီးပြားေရး အေၿခ အေနေတြေၾကာင့္တေၾကာင္း၊ အခ်ိန္နဲ့တေၿပးညီတဲ့တိက်တဲ့သတင္းေတြစုေဆာင္းေနရတာကတေၾကာင္း၊ ခုမွေဆာင္းပါးကိုေရးသားရတာမို့ ေနာက္က်ေကာင္းေနာက္က်ေနလိမ့္မယ္လို့ထင္မိပါတယ္။ ဘယ္လိုဘဲၿဖစ္ၿဖစ္ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း စားေရးသူရဲ့ ႏွစ္အၾကိဳဒီလိုေဆာင္းပါးေတြကိုဖတ္ရွုရင္းႏွီးၾကသူေတြအေနနဲ့ ႏွစ္စဥ္လုပ္ေနက် benefit renewal/enrollment ေတြမွာအမွားအယြင္းရွိႏိုင္မယ္လို့မထင္ပါဘူး။

ေယ်ဘူယ်အေနအထားကိုတင္ၿပရမယ္ဆိုရင္ အလုပ္ေတြကပံ့ပိုးတဲ့ benefit plans ေတြမွာအေၿပာင္းအလဲ သိပ္ရွိတာမေတြ့ရဘူးဆိုတဲ့သတင္းေကာင္းပါးပါရေစ။ အေၿပာင္းလဲအမ်ားဆံုးေတြ့ရတဲ့ေနရာကေတာ့ ACA (Affordable Care Plans) လို့လဲေခၚ Obamacare လို့လဲလူသိမ်ားတဲ့ ေစ်းကြက္တင္က်န္းမာေရးအာမခံ (exchange market health plans)ေတြမွာသိသာတဲ့ေၿပာင္းလဲမွုမ်ားစြာတို့ကိုေတြ့ရပါတယ္။ သမၼတေဟာင္း Obama ရဲ့အေၿမာ္အၿမင္ၾကီးမားတဲ့အစီအမံမ်ားအရေပၚထြက္လာတဲ့ ACA ဟာတကယ္ေတာ့ စင္းလံုးေခ်ာ အေကာင္းတကအေကာင္းဆံုးၾကီးအၿဖစ္ေပၚထြက္လာတာမဟုတ္ပါဘူး။ မ်ားစြာေသာအတိုက္အခံမ်ား၊ အထစ္ အေငါ့မ်ားၾကားကလူးလြန့္ေပၚထြက္လာရေပမဲ့ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ က်န္းမာေရးအာမခံမဲ့ၾကသူေတြ လက္ထဲကိုအေရာက္ထဲ့ေပးႏိုင္ခဲ့တဲ့အတြက္၊ လူထုနဲ့တကြ ေစ်းကြက္၀င္က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွုေပးတဲ့ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာအဖြဲ့အစည္းအေတာ္မ်ားမ်ား (healthcare providers) ေတြကခ်ီးက်ဴးၿခင္းခံရတာကေတာ့ မလြဲမေသြပါဘဲလို့ Kaiser Foundation ရဲ့ယမန္ႏွစ္ဆန္းစစ္ခ်က္ကဆိုထားပါတယ္။

အာမခံ (insurance) ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရဟာ သာမာန္လူတန္းစားအမ်ားစု (အထူးသၿဖင့္ အေမရိကေရာက္အေၿခခ် ေနထိုင္ၾကသူၿမန္မာမိသားစု၀င္မ်ား) အတြက္ရင္းႏွီးက်ြမ္း၀င္ၿခင္းအလ်င္းမရွိတဲ့ေ၀ါဟာရပါ။ Insurance ရဲ့အဓိပြါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ကိုၾကည့္မယ္ဆိုရင္ လူသားတို့ဘ၀သက္တမ္းတေလ်ွာက္မေၿမွာ္မွန္းႏိုင္တဲ့အေၿခအေန ၿဖစ္ရပ္ေတြေၾကာင့္ ကုန္က်ခံရမဲ့စရိတ္စကေတြကမိမိတို့ပိုင္ဆိုင္မွုအေၿခကိုပ်က္ယြင္းေစၿခင္းမွကာကြယ္မဲ့အရံ အတားတခုလို့ဆိုထားပါတယ္။ ခရစ္ေတာ္မေပၚမွီကပင္လယ္ရပ္ၿခားကုန္ကူးၾကသူအာရပ္နဲ့တရုတ္ကုန္သည္မ်ားရဲ့ (အရပ္အေခၚ) ”ဘဲစား ဘဲေခ်” ကုန္စည္ဖလွယ္မွုအစီအစဥ္မ်ားဟာ အဦးဆံုးေတြ့ရတယ္လို့ဆိုေပမဲ့၊ စနစ္က်တဲ့ အာမခံ insurance စနစ္ကို (၁၇)ရာစုေနာက္ပိုင္းၿဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ လန္ဒန္ၿမိဳ့မီးၾကီးေလာင္က်ြမ္းမွုေၾကာင့္ၿမိဳ့လံုးက်ြတ္နီးပါး ဆံုးရွံုးမွု ေၾကာင့္ ဥေရာပတခြင္စီးပြားေရးခ်ြတ္ၿခံဳက်ၿခင္းမွရရွိခဲ့တဲ့သခၤန္းစာေပၚမွာမူတည္ထြက္ေပၚလာတဲ့ အာမခံပရီ မီယံအကာအကြယ္လႊမ္းၿခံဳမွုစနစ္ပါဘဲ။ အဲ့ဒီကုမၸဏီၾကီးကို Lloyd’s of London လို့ေခၚၿပီး သာမာန္ လဘက္ရည္ဆိုင္မွာအေရာင္းအ၀ယ္စခဲ့တာမို့ Lloyd’s ဟာ ဒီကေန့ေခတ္စားလူသံုးမ်ားၿပီး၊ လူ့ေလာကရဲ့မရွိ မၿဖစ္တဲ့အစိတ္အပိုင္းၾကီး ရဲ့ဖခင္ၾကီး (founder of all insurance system) လို့ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ “မရွိမၿဖစ္”လို့စာေရးသူကဆိုရၿခင္းဟာအေၾကာင္းရွိပါတယ္။ တေန့တၿခားတရိပ္ရိပ္တက္လာတဲ့စရိတ္စကေတြ ဟာ လူသားေတြရဲ့ေန့တဓူ၀ဘ၀ကိုသိသိသာသာၾကီးၿခိမ္းေၿခာက္ေနတာလူတိုင္းအသိၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီၿခိမ္း ေၿခာက္မွုၾကီးကိုအရံအတားၿပဳႏိုင္ေသာေငြေရးေၾကးေရးဆိုင္ရာအစီအမံဟာ ေငြေၾကးဓနကိုၾကိုတင္စုေဆာင္း ၿခင္း၊ ေၿခြတာသံုးစြဲၿခင္းလို့ အၾကံၿပဳရမဲ့ေခတ္ဟာ ကုန္ၿခငး္မကကုန္ခဲ့ပါၿပီ။ ဒီၿခိမ္းေၿခာက္မွုၾကီး (risk) ေတြကို ၿဖစ္ေပၚခဲ့ ရင္ၿပန္လည္တုန့္ၿပန္ကာကြယ္ေပးႏိုင္မဲ့ေလာက္ေသာလႊမ္းၿခံဳမွု (comprehensive coverage)  အတြက္လစဥ္တန္သည္မိမိ၀င္ေငြထဲမွခ်ိဳသာေသာႏွဳန္းထားမ်ား (သို့မဟုတ္) မိမိတတ္ႏိုင္ေလာက္ေသာႏွဳန္း ထားမ်ား (affordable/portable) ထဲ့၀င္ေပးသြင္းၿခင္းနည္းနဲ့ကာကြယ္ၾကရပါတယ္။ အဲ့ဒီေပးသြင္းရတဲ့ တန္ဘိုး ေငြေၾကး ကိုပရီမီယံ (premium) လို့ေခၚပါတယ္။ အဲ့ဒီပံုမွန္မပ်က္မကြက္ေပးသြင္းေနရတဲ့တာ၀န္ကိုေက်ပြန္စြာ ထမ္းေဆာင္ၿခင္းေၾကာင့္ရလာတဲ့လႊမ္းၿခံဳကာကြယ္ရွိမွုအခြင့္အလမ္းကို (earning the coverage) လို့ေခၚ ပါတယ္။ ေပးသြင္းရတဲ့ကုမၸဏီအဖြဲ့အစည္းကို insurance carrier/insurer လို့ေခၚၿပီး၊ လိုအပ္တဲ့ လုပ္ငန္း ေဆာင္တာမ်ားကိုေဆာင္ရြက္ေပးရတဲ့ အဖြဲ့အစည္းကို provider လို့ေခၚပါတယ္။ ေပးသြင္းရတဲ့ပရီမီယံေပၚ အေၿခၿပဳၿပီး insurer က လက္ခံရရွိသူ ပုဂၢိဳလ္(သို့မဟုတ္)မိသားစု (သို့မဟုတ္)အစုအဖြဲ့ (subscriber/insured) ကို လႊမ္းၿခံဳကာကြယ္မွုအတိုင္းအတာကိုတိက်စြာေဖၚၿပေပးတဲ့ Coverage policy jacket/declaration/ summary of coverage/policy ကိုထုတ္ေပးဘို့တာ၀န္ရွိပါတယ္။ အဲ့ဒီ declaration ကိုရရွိသူဟာ Policy holder ၿဖစ္သြားတာမို့ သူဟာမိမိ(သို့မဟုတ္)သက္ဆိုင္အၾကံဳး၀င္သူအားလံုးကို တာ၀န္ခံရသူတစ္ဦးၿဖစ္သလို၊ မိမိပံုမွန္ေပးသြင္းရမဲ့ပရီမီယံေၾကးအပါအ၀င္၊ policy ကသတ္မွတ္ၿပဌာန္းထားတဲ့မိမိခံ၀န္ခ်က္မ်ားကို တေသြ မတိမ္းလိုက္နာၿခင္းနည္းနဲ့ မိမိအေပၚက်ေရာက္လာမဲ့မေတာ္တဆအပါအ၀င္သက္ေရာက္မွုအားလံုးကို အကာအကြယ္ရယူၾကရပါတယ္။ အဲ့ဒီ insurance policy မ်ားကိုထုတ္ေဖၚေပးသူမ်ားကို underwriter လို့ ေခၚၿပီး၊ ၿဖစ္ေပၚလာတဲ့ကိစၥမ်ား ၿဖစ္တဲ့ နာမက်န္းမွု၊ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရမွုမ်ားအပါအ၀င္၊ ပစၥည္းဆံုးရွံဳးမွဳမ်ား (loss) ကို စစ္ေဆးတြက္ခ်က္ၿပီး သက္ဆိုင္သူအားလံုအတြက္ေပးေလ်ာ္ၿခင္းကိစၥအ၀၀ကို ေဆာင္ရြက္ၾကရသူ ေတြကို claims adjuster လို့ေခၚပါတယ္။ အာမခံစနစ္ၾကီးတခုလံုးရဲ့ က႑အလိုက္ေဆာင္ရြက္မွုေတြရွိၾကေပမဲ့၊ စာဖတ္သူေတြၿဖစ္ရဲ့ စားသံုးသူ (consumer) (သို့မဟုတ္) အာမခံ၀ယ္ယူထားသူ (insured) ေတြရဲ့အပိုင္းရဲ့လို လားခ်က္(သို့မဟုတ္)လိုက္နာရမယ့္အခ်က္ေတြ ကိုေလ့လာၾကည့္ၾကရေအာင္။

က်န္းမာေရးအာမခံ (health insurance plans)

အေမရိကအတြင္းေနထိုင္ၾကသူအေတာ္မ်ားမ်ားသိၿပီးတဲ့အတိုင္း၊ က်န္းမာေရးအာမခံစနစ္ဟာ၊ ခ်ြင္းခ်က္ အနည္းငယ္ကအပ၊ လူတိုင္းမရွိမေနရ အာမခံဆိုတာဥပေဒအၿဖစ္ဆက္လက္အသက္၀င္ဆဲပါ။ လက္ရွိအာ ဏာရပါတီက ဒီအခ်က္ကိုဖ်က္သိမ္းဘို့နည္းမ်ိဳးစံုနဲ့ၾကိဳးစားေနေပမဲ့၊ စားသံုးသူ insureds ေတြေလာကမွာေရာ၊ Insurance carriers ေလာကမွာ “ပ်ိဳတိုင္းၾကိဳက္တဲံႏွင္းဆီခိုင္”ၿဖစ္ေနၿပီမို့၊ လြယ္လြယ္နဲ့ဖ်က္သိမ္းႏိုင္ဘြယ္ မရွိေသးပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ သမၼတရဲ့ ဥပေဒကဲ့သို့အာဏာသက္၀င္တဲ့ executive order ေသာ္၎၊ tax အခြန္ စနစ္ၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲေရးကေန၊ ေၿပာင္းလဲေကာင္းေၿပာင္းလဲႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခြန္ဌာနၾကီး Internal Revenue Services ကလုပ္ သားအား (၅၀)အထက္ရွိၾကတဲ့လုပ္ငန္းရွင္တိုင္း၊ မိမိ၀န္ထမ္းမ်ားကို က်န္းမာေရး အာမခံအစီအစဥ္မ်ားေဆာင္ ရြက္ေပးဘို့နဲ့ေဆာင္ရြက္ရန္ပ်က္ကြက္တဲ့လုပ္ငန္းရွင္မ်ားကိုဒါဏ္ရိုက္တဲ့ဥပေဒ ၿပဌာန္းခ်က္ကိုလာမဲ့(၂၀၁၈)ကစၿပီးအာဏာကုန္သံုးဘို့ညႊန္ၾကားထားပါတယ္။ ဥပေဒမ်ားအားလံုးရဲ့ ေငြေရး ေၾကးေရးပိုင္းနဲ့အမ်ားၿပည္သူအက်ိဳး သက္ေရာက္မွုကိုအၿမဲေစာင့္ၾကည့္သုေတသနၿပဳထုတ္ၿပန္ေနၿပီး၊ ပါတီ ႏိုင္ငံေရးလံုး၀ကင္းစင္တယ္လို့သတ္မွတ္ ၿခင္းခံရတဲ့ Congressional Budget Office (CBO) က လက္ရွိအာ ဏာရအစိုးရနဲ့ပါတီရဲ့ေဆာင္ရြက္ ရန္က်ိဳး ပမ္းမွုမ်ားဟာ၊ (၄)သန္ထက္မနည္းတဲ့လက္ရွိက်န္းမာေရးအာမခံရွိၾက သူေတြလက္လြတ္ဆံုးရွံဳးမယ့္အၿပင္၊ လာမဲ့(၁၀)ႏွစ္တာအတြင္း (၁၃)သန္းထက္မနည္းေသာခံစားခြင့္ရွိၾကသူ ေတြ အာမခံမဲ့ၿဖစ္မယ္လို့တြက္ခ်က္ သတင္းထုတ္ၿပန္ထားပါတယ္။ အဲ့ဒီအၿပင္ လက္ရွိက်မ္းမာေရးအာမခံ ကုမၸဏီၾကီးမ်ား (insurers) နဲ့ providers ေဆးရံု/ဆရာ၀န္မ်ားက သူတို့ေစ်းကြက္ပ်က္မွာကိုစိုးရိမ္စိတ္မ်ားလာ တဲ့အတြက္၊ အၿပင္းအထန္ကန့္ကြက္ ေၾကာင္းသတင္းေတြထြက္လာေနပါတယ္။ လူထုဘက္ကရပ္တည္တဲ့လူမွု အဖြဲ့အစည္းမ်ားကလည္းဆန့္က်င္လွံဳ့ ေဆာ္မွုမ်ားေတြ့လာရပါတယ္။ အဲ့ဒီအတြက္ေၾကာင့္ ACA ေခၚ Obamacare အရေစ်းကြက္မွာရွိေနတဲ့ plans ေတြကိုအေၿပးအလႊား၀ယ္ယူသူဦးေရဟာ ယမန္ႏွစ္ထက္ (၂၃%) တိုးတက္ေၾကာင္း Kaiser Foundation က သတင္းထုတ္ ၿပန္ပါတယ္။

(က) ဆိုခဲ့တဲ့အတိုင္း မိမိတို့လုပ္ငန္းရွင္မ်ားထံမွတဆင့္လစဥ္ပရီမီယံေၾကးေပးသြင္း၀ယ္ယူၾကသူနဲ့မိသားစု ေတြဟာ၊ ယမန္ႏွစ္ကေတြလိုဘဲ စိတ္ခ်မ္းသာကိုယ္ခ်မ္းသာစိုးရိမ္စိတ္ကင္းစြာနဲ့ဆက္လက္ ၀ယ္ယူလို့ရၾက ပါတယ္။ အထူးသတိေပးခ်င္တာကေတာ့၊ မိမိတို့မိသားစု၀င္ (ဇနီးနဲ့သားသမီးမ်ား)ကို မိမိတို့၀ယ္ယူတဲ့Plan မွာအၾကံဳး၀င္ခြင့္မရွိသည့္တိုင္ေအာင္ မိသားစု၀င္အၿဖစ္ဆက္လက္ရွိေနေစဘို့လိုပါတယ္။

(ခ) HMO လို့ေခၚတဲ့ health maintenance organization ေတြဟာ မိမိတို့ကုသခံစားခြင့္တန္း၀င္ standardလႊမ္းၿခံဳမွုကိုေပးႏိုင္တာမို့အေကာင္းဆံုးပါဘဲ။ PPO လို့ေခၚတဲ့ Preferred Provider Organization ကမိမိplan ရဲ့ၿပင္ပမွာရွိတဲ့ကိုယ္ၾကိဳက္ရာဆရာ၀န္/ေဆးရံုေတြမွာၿပသကုသခြင့္ကပိုေကာင္းသလိုပိုမိုေစ်းၾကီး တယ္ ဆိုေပမဲ့ကန့္သတ္ခ်က္ေတြအၿမဲရွိတယ္ဆိုတာသတိၿပဳပါ။ ဆိုလိုတာက PPOလက္၀ယ္ရွိတယ္ဆိုၿပီးကိုယ္ ကိုယ္ကိုအထင္ၾကီးလက္မေထာင္ၾကြား၀ါၾကသူေတြအတြက္ၾကိဳတင္သတိေပးလိုပါတယ္။

(ဂ) PPO ရဲ့ပရီမီယံေစ်းဟာေခါင္ခိုက္ေအာင္ၾကီးလြန္းတာမို့ ၿပီးခဲ့တဲ့၂-၃ႏွစ္ေလာက္ကစၿပီး၊ plans ေတြမွာ high နဲ့ low deductibles ဆိုၿပီး၊ ကုသေစာင့္ေရွာက္မွု (services) တိုင္းအတြက္မိမိတို့အိပ္မွေပးသြင္းရမဲ့ (out-of-pocket) ကိုသတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ဆိုလိုတာက မိမိလက္၀ယ္ရွိတဲ့ plan က deductible သတ္မွတ္ခ်က္ က $၃၀၀၀ ဆိုရင္ အဲ့ဒီသတ္မွတ္ပမာဏအထိကိုမိမိကေပးသြင္းရမဲ့သေဘာၿဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးမွ plan မွကုန္က်ခံပါ လိမ့္မယ္။

(ဃ) တႏွစ္ထက္တႏွစ္ၿမင့္မားလာတဲ့ ပရီမီယံေၾကးေတြကိုအခုအခံေၿဖေလွ်ာ့ေပးႏိုင္တဲ့ အခြန္ကင္းလြတ္ခြင့္ ရတဲ့စုေဆာင္းေငြအသံုးစရိတ္ေတြေပၚေပါက္လာပါတယ္။ တခုကေတာ့ healthcare saving account (HSA) လို့ေခၚၿပီး ကိုယ္ပိုင္စုေဆာင္းေငြစာရင္းအၿဖစ္အသံုးၿပဳႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ health reimbursement account (HRA) လို့ေခၚၿပီး အလုပ္ရွင္ကသာထဲ၀င္ေပးတာၿဖစ္ၿပီး၊ ေနာက္တခုကေတာ့ Flexible Spending account (FSA) ၿဖစ္ၿပီး ကိုယ္ကထဲ့၀င္ရၿပီးကိုယ့္အလုပ္ရွင္ရဲ့ကန့္သတ္မွုေအာက္ကေန သံုးရပါ တယ္။ ကြာၿခားမွုအနည္းငယ္စီရွိပါတယ္။

- HSA ကိုမိမိတစ္ဦးတည္း(အလုပ္ရွင္မွလည္းထည့္၀င္ႏိုင္)စိတ္ၾကိဳက္လိုအပ္သလိုထဲ့၀င္စုေဆာင္း ႏိုင္ၿပီး၊ ေနာက္ႏွစ္အတြင္းဆက္လက္ သယ္ေဆာင္ခြင့္ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ High deductible health plan ရွိသူေတြသာထားခြင့္ရွိၿပီး၊ အခြန္ စည္းၾကပ္ရာတြင္တင္ၿပၾကရပါတယ္။ သတ္မွတ္ထားတဲ့ကုသ ေရးဆိုင္ရာကုန္က်စရိတ္မ်ားတြင္သာသံုးႏိုင္ပါတယ္။

-  HRA ကိုေတာ့အလုပ္ရွင္ကသာေငြေၾကးထည့္သြင္းေပးၿပီး၊ အလုပ္ရွင္ကသာပိုင္ဆိုင္တဲ့ေငြသား ေခါင္းစဥ္ၿဖစ္ပါတယ္။

- FSA ကေတာ့မိမိနဲ့အလုပ္ရွင္(၂)ဦးစလံုးကထဲ့၀င္စုေဆာင္းခြင့္ရွိေပမဲ့၊ ေနာက္ႏွစ္ကိုသယ္ယူသံုးစြဲခြင့္ မရွိတာမို့၊ မိမိထဲ့၀င္ေငြကို plan ကာလအတြင္းကုန္ေအာင္သံုးၾကရပါတယ္။ မည္သည့္ health plan မ်ိဳးမဆိုထားရွိသံဳစြဲခြင့္ရွိၾကပါတယ္။ သတ္မွတ္ထားတဲ့ကုသေရးဆိုင္ရာကုန္က်စရိတ္မ်ားကန့္သတ္ၿခင္း မရွိဘဲမည္သည့္ကုသမွုမ်ိဳးအၿပင္၊ အလွအပၿပဳၿပင္ၿခင္းကဲ့သို့ေသာ cosmetic and laser surgery မ်ား၊ ကေလးေစာင့္ေရွာက္မွုကဲ့သို့ကိစၥမ်ိဳးေတြမွသံုးႏိုင္ပါတယ္။

ယာဥ္ထိခိုက္/ဒါဏ္ရာရမွုအာမခံ (auto insurance)

(က) ကိုယ္ပိုင္ကား (owned vehicle) လား၊ လစဥ္ငွားရမ္းေငြေပးသြင္းေသာကား (lease vehicle) လား?

လစဥ္ငွားရမ္းေငြေပးသြင္းေသာကား နဲ့ ကိုယ္ပိုင္ကားၿဖစ္ေပမဲ့ ဘဏ္မွေခ်းေငြ (loan or loss payee)ရွိသူတိုင္း၊ အလံုးစံုလႊမ္းၿခံဳအာမခံ (comprehensive coverage) နဲ့ ထိခိုက္ပ်က္စီးမွုလႊမ္းၿခံဳအာမခံ (collision coverage) မ၀ယ္မေနရ၀ယ္ရပါမယ္။ အဲ့ဒီcoverage ကို deductible လို့လဲေခၚဆိုင္ႏိုင္ၿပီး၊ ယာဥ္တိုက္မွုအၿပစ္ရွိမရွိေပၚ မူတည္ၿပီးအာမခံကုမၸဏီက ေလ်ာ္ေၾကးေပးသင့္မေပးသင့္ဆံုးၿဖတ္ပါမယ္။ ဒါမွမဟုတ္လို့ေငြအေၾကေပး၀ယ္ ထားတဲ့ကားဆိုရင္ေတာ့၊ ယာဥ္ပ်က္ဆီးမွု/အခိုးခံရမွုၿဖစ္ရင္ေနာက္ထပ္ကားတစီးအစားထိုး ႏိုင္ေလာက္တဲ့ေငြ ကိုယ့္မွာအဆင္သင့္ရွိတယ္လို့ယံုၾကည္ရင္ေတာ့၊ comprehensive and collision coverage ကို၀ယ္စရာ မလိုဘူးလို့ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ့္ရဲ့ကားက (၁၀)ႏွစ္ထက္မကအိုေနၿပီဆိုရင္လည္း ၀ယ္စရာမလိုေလာက္ ပါဘူး။

(ခ) အေမရိကၿပည္နယ္(၅၀)လံုးလိုလို က ယာဥ္ေမာင္းႏွင္သူအားလံုးတိုင္း တပါးသူအားေလ်ာ္ေၾကးေပးရ တဲ့ (liability coverage) မရွိမၿဖစ္ရွိဘို့လိုတယ္လို့ ဥပေဒကပညတ္ထားပါတယ္။ ဒီလႊမ္းၿခံဳအာမခံမွုဟာ လူႏွင့္ယဥ္ထိခိုက္မွု(၂)ခုစလံုးနဲ့ဆိုင္သလို၊ တဖက္ယာဥ္ေမာင္းဟာ ေလ်ာ့နည္းတဲ့ (သို့မဟုတ္)အာမခံ လက္၀ယ္မရွိတဲ့သူၿဖစ္ခဲ့ရင္မိမိကိုယ္ကိုလႊမ္းၿခံဳကာကြယ္မွုေပးတဲ့ (under-insured or uninsured motorist coverage) ကို၀ယ္ထားဘို့လိုပါတယ္။ ဒီ coverage ဟာ၀ယ္ယူသူရဲ့ဆႏၵေပၚမွာမူတည္ခြင့္ၿပဳတယ္လို့ဆို ေပမဲ့လည္း၊ မရွိမၿဖစ္၀ယ္ယူထားသင့္ေၾကာင္း အသိေပးပါရေစ။

ၿမန္မာမ်ားအေနမ်ားတဲ့ၿပည္နယ္အခ်ိဳ့ရဲ့ အနည္းဆံုမရွိမၿဖစ္၀ယ္ယူရမဲ့ coverage levels ေတြကိုေဖၚၿပ လိုက္ပါတယ္။ ($ in bodily injury/property damage)

            - Arizona – ($30,000/10,000)

            - California – ($30,000/5,000)

            - District of Columbia – ($50,000/10,000)

- Florida – ($20,000/10,000)

- Indiana – ($50,000/10,000)

- Nevada – ($30,000/10,000)

- New York – ($50,000/10,000)

- Texas – ($60,000/25,000)

(ဂ) မိမိကားစီးနင္းရာမွာလိုက္ပါတဲ့ခရီးသည္မွာ က်န္းမာေရးအာမခံ(health insurance) မရွိခဲ့ရင္ေသာ္၎၊ သူတပါးထိခိုက္မွူကိုကာကြယ္တဲ့ (liability – bodily injury) နည္းခဲ့ရင္ေသာ္၎၊ ေဆးကုသမွုမွာအာမခံ လႊမ္းၿခံဳမွု (medical payment or injury protection) ၀ယ္ထားဘို့လိုလာပါတယ္။ ထိုနည္းတူဘဲ ခရီးသြား ဟန္လြဲမိမိရဲ့ ယာဥ္ထိခိုက္လို့ေမာင္းႏွင္ၿခင္းမၿပဳႏိုင္ခဲ့ရင္ သာမာန္ၿပင္ဆင္ၿခင္းၿပဳဘို့လိုတဲ့ Road-side Assistance နဲ့ အစား ထိုးယာဥ္ယာယီငွားရမ္းႏိုင္တဲ့ Rental car coverage တို့ဟာမ၀ယ္မေနရေတြမဟုတ္ေပ မဲ့၊ တကယ္မရွိမၿဖစ္ ၿဖစ္လာခ်ိန္မွာေကာင္းစြာအေထာက္အကူၿပဳႏိုင္ပါတယ္။

Life insurance ေခၚအသက္အာမခံ

ၿမန္မာေတြၾကားဘူးနား၀ရွိေပမဲ့ စမ္းတ၀ါး၀ါးၿဖစ္ေနေသးတဲ့ ဒီအာမခံစနစ္တခုလို့ဆိုပါရေစ။ ဒီေနရာမွာ Termed life insurance လို့ေခၚတဲ့အသက္ကန့္သတ္ခ်က္ကာလတခုအထိသာအကာအကြယ္လႊမ္းၿခံဳမွုေပးတဲ့ စနစ္နဲ့ Permanent life insurance လို့ေခၚတဲ့အသက္အကန့္အသတ္မရွိထဲ့၀င္ေၾကးပံုမွန္ေပးေနသေရြ့ ဆက္လက္လႊမ္းၿခံဳမွုေပးတဲ့စနစ္ရွိပါတယ္။ ၀ယ္သင့္သလားမ၀ယ္သင့္သလားဆိုတဲ့အခ်က္က ေမးစရာ အေကာင္းဆံုးကိစၥပါ။ အသက္အာမခံလို့ေခၚတဲ့အတြက္၊ လႊမ္းၿခံဳမွုကာလအတြင္းမိမိေသဆံုးမွုေၾကာင့္ (died during coverage)အတြင္းက်န္ရစ္သူမိသားစု ခံစားခြင့္အၿဖစ္သတ္မွတ္ထားၿခင္းခံရသူ (beneficiary or designated beneficiary)တို့အတြက္ ေငြေရးေၾကးေရး၀န္ပိမသြားေစရေစဘို့ရည္ရြယ္ထားတာပါ။ ဒီေနရာမွာ လူတိုင္းကေၾကာက္ရတဲ့အေၾကြးစရိတ္ကေတာ့ အိမ္ဘိုးကားဘိုး ပညာေရးအဖိုးအခေတြဘဲၿဖစ္ပါတယ္။

လူတိုင္းသိထားသင့္တဲ့ကိစၥကေတာ့ မိမိကို္ယ္တိုင္မွာေဖၚၿပထားတဲ့ၾကီးမားလြန္းတဲ့အေၾကြးေတြေပးဆပ္ဘို့ သီးသန့္စုေဆာင္းေငြရွိတဲ့တိုင္ေအာင္ Termed life insurance ေလာက္ေတာ့အနည္းဆံုးထားသင့္တယ္ ဆိုတဲ့အခ်က္ပါ။ ဒီလိုအာမခံကို၀ယ္ဘို့စတင္စဥ္းစားသင့္တဲ့အရြယ္ကေတာ့ အိမ္၀ယ္ၿပီဆိုတာနဲ့စပါတယ္။ ပညာရွင္ဆို့အဆိုအရ၀ယ္ယူသင့္တဲ့လႊမ္းၿခံဳမွုေငြသားပမာဏကိုတြက္ခ်က္ရာမွာေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကိုထဲ့ သြင္းစဥ္းစားရပါမယ္။

-       အိမ္ဘိုးလစဥ္ေပးသြင္းရေငြ (mortgage balance)

-       ကားဘိုးေပးသြင္းရမည့္ေငြ (lender/loan balance)

-       မိမိသားသမီးမ်ား၏တကၠသိုလ္ပညာေရးစရိတ္အတြက္ မိဘမွေပးရန္တာ၀န္ယူရသည့္ေငြ (student loan parents responsibility)

-       အနည္းဆံုး(၆)လတာအေရးေပၚသီးသန့္ထားေသာရံပံုေငြ

-       အၿခားအေၾကြးၾကီးမ်ား (အထူးသၿဖင့္ credit card/loan amount)

အထက္ေဖၚၿပပါ အာမခံစနစ္မ်ားအၿပင္ အိမ္အာမခံ (homeowner/condomenium insurance for homeowners and renters)၊ အိမ္တြင္းပစၥည္းကာကြယ္မွုအာမခံ(wall-in insurance) နာတာရွည္ မက်န္းမာမွုအာမခံ (long term disability insurance)၊ မီး/ငလ်င္ေဘးအာမခံ (fire and dwelling/earthquake)၊ အိမ္တြင္းရွိေရပိုက္၊ေလေအး/ပူေပးစက္၊လ်ွပ္စစ္စသည္တို့ပ်က္ယြင္းပါကၿပဳၿပင္ ေပးေသာ Home protection warranty ကဲ့သို့ေသာ အာမခံစနစ္မ်ားဟာ ေလ့လာၿပီးရွိထားသင့္တဲ့ အာမခံ မ်ားလို့ဆိုပါရေစ။ အာမခံစနစ္နဲ့ပါတ္သက္ၿပီး ေမးခြန္းမ်ားရွိခဲ့ရင္လည္းဒီ ၿမန္မာဂဇက္မွာေၾကာ္ၿငာပါ၀င္ၾကသူ မ်ားဟာအစိုးရလိုင္စင္ရမ်ားၿဖစ္ၿပီး၊ စိတ္ခ်လက္ခ်ေမးၿမန္းေဆြးေႏြးႏိုင္တဲ့ ၿဖစ္ေၾကာင္းသတင္းေကာင္းပါး ပါရေစ။ ေနာက္တခ်က္က အာမခံဆိုၿပီး မိမိထဲ့၀င္စုေဆာင္းေငြပမာဏကိုသာတဆင့္ၿပန္ေတာင္းဆို ထုတ္ ေပးတယ္ဆိုရင္ အဲ့ဒီအစီအစဥ္ကို အာမခံလို့မေခၚႏိုင္ေၾကာင္းပါလို့ (If your recovery amount is up to the saved amount and needed to claim through reimbursement process, it is not an insurance)။                 ။

(မွတ္ခ်က္။      ။ ရွုတ္ေထြးလွတဲ့ အာမခံစနစ္ေလာကမွာ က႑အလိုက္တာ၀န္ယူၾကရတဲ့ အာမခံထုတ္ေပးသူ၊ ေရာင္းသူပြဲစား၊ စီမံေရးဆြဲသူ၊ အာမခံကုမၸဏီခ်င္းကြာၿခားမွ၊ု ေၿပာင္းလဲေနေသာလုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြေၾကာင့္ ကြာၿခားမွုေတြရွိႏိုင္တယ္ဆိုတာကိုသတိခ်ပ္လိုပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးရဲ့အႏွစ္သာရကေတာ့ ၿမန္မာစာဖတ္ပရိ သတ္ကို မၿဖစ္မေနေလ့လာသင့္တဲ့ ဘ၀ရဲ့အစိတ္အပိုင္းေတြပါဆိုတာကိုမီးေမာင္းထိုးၿပရင္းဆႏၵလို့ဆိုပါရေစ။)