ယာဥ္တိုက္မွုၿဖစ္ခဲ့ေသာ္ …..

ယခင္လမ်ားက အေမရိကေရာက္ၿမန္မာမ်ားအတြက္ မသိမၿဖစ္သိသင့္တဲ့ က်န္းမာေရးအာမခံရဲ့အေၿခခံသေဘာ တရားေတြတင္ၿပခဲ့ပါတယ္။ ဒီလမွာေတာ့ ေန့စဥ္အလုပ္ခြင္(သို့မဟုတ္)ကိစၥၾကီးငယ္တို့အတြက္ ဘ၀ပ်ားပန္း ခတ္ၾကရသူၿမန္မာေတြအတြက္ နားလည္လိုက္နာသင့္တဲ့ ယာဥ္တိုက္မွုအာမခံ (Road Traffic Accidents)ေတြ ဘက္လွည့္ၾကရေအာင္ပါ။ ဒီကိစၥကလည္းအေရးၾကီးၿပီး၊ မိသားစုတိုင္းနဲ့ကင္းလို့မရတဲ့ကိစၥၾကီးတခုပါ။ ၾကိဳတင္ အသိေပးလိုတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အာမခံကိစၥအေရးယူေဆာင္ရြက္မွုတိုင္းဟာ၊ မိမိအာမခံ၀ယ္ယူရာကုမၸဏီၾကီး မ်ားရဲ့လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမူေဘာင္စည္းမ်ဥ္း(framework) ရဲ့သေဘာထားထားနဲ့ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ဟာ အခရာမို့ ဒီေဆာင္းပါးဟာ၊ Casualty property insurance လို့ေခၚတဲ့သူတပါးယာဥ္ထိခိုက္မွုအာမခံရဲ့ေဘာင္ေတြ ကိုခ်ၿပ တဲ့ ေယဘူယ် ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြလို့ဆိုပါရေစ။

ယာဥ္တိုက္မွုလို့အရပ္စကားကနားလည္တဲ့Road Traffic Accident ဟာ accident လို့ဆိုတဲ့အတြက္ေၾကာင့္၊ မေတာ္တဆၿဖစ္မွုဆိုတဲ့အခ်က္ကို၊ သိနားေစၾကလိုပါတယ္။ အဲ့ဒီအတြက္တမင္ၾကိဳတင္ၾကံရြယ္မွု (premeditated act) မပါတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ေပၚေပါက္လာရတဲ့ၿဖစ္ရပ္ကို၊ ဥပေဒနဲ့ အာမခံရွူေဒါင့္ေတြကၾကည့္ ရာမွာ၊ ၿဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းကိုေဖၚထုတ္ၾကရပါတယ္။ (Cause of accident) ယာဥ္တိုက္မွုအားလံုး လိုလိုတို့ဟာ တဖက္ဖက္ကယာဥ္စည္းကမ္းကိုေဖါက္ဖ်က္ၾကရာကေနေပၚေပါက္ရၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီ့အတြက္ ေၾကာင့္တင္ၾကိဳ ၾကံရြယ္မွုရွိခဲ့ရင္ မွူခင္းဆိုင္ရာကိစၥၿဖစ္သြားေစတဲ့အတြက္ ရာဇ၀တ္မွုေၾကာင္းအၿဖစ္ေၿပာင္းလဲ သြားပါတယ္။ စာေရးသူေဆြးေႏြးလိုရင္းကေတာ့၊ တင္ၾကိဳၾကံရြယ္ၿခင္းအလ်င္းမရွိတဲ့မေတာ္တဆမွုေၾကာင့္၊ ေပၚေပါက္ရတဲ့ ယာဥ္တိုက္မွုကို ေလ့လာၾကည့္ၾကရေအာင္။

ယာဥ္တိုက္မွုၿဖစ္ခဲ့ေသာ္

ယာဥ္တိုက္မွုၿဖစ္ခ်ိန္မွာ သတိဘယ္လိုဘဲေကာင္ၿပီးဗဟုသုတၾကြယ္၀မွုရွိပါေစ၊ လိုက္နာသင့္တဲ့ကိစၥေတြလစ္ ဟင္းမွုရွိတတ္ၾကတာဓမၼတာပါ။ စာဖတ္ပရိႆာတ္အားလံုးသိၿပီးၿဖစ္ေပမဲ့ ၿပန္သတိေပးပါရေစ။

-       ထိခိုက္နာက်င္မွုရွိရင္ (911) မွတဆင့္ေဆးအကူအဖြဲ့ (Emergency Tech) ႏွင့္ရဲကိုေခၚပါ။ ထိခိုက္မွု မရွိပါက ယင္းအကူအဖြဲ့ေရာက္လာေလ့မရွိပါဘူး။ လာခဲ့လ်င္လည္း ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္(သို့မဟုတ္) ပါတ္ သက္သူ အားလံုးတို့၏စာရြက္စာတမ္းမ်ားကိုကူညီဖလွယ္ေပးၿခင္းသာၿပဳလုပ္ပါတယ္။

-       ရဲအရာရွိက စစ္ခ်က္ယူခဲ့ရင္၊ အမ်ားအားၿဖင့္ယာဥ္စည္းကမ္းက်ဴးလြန္သူကိုဦးစြာပထမစစ္ေဆးေမးၿမန္း ေလ့ရွိတာကိုသတိခ်ပ္ပါ။ ရဲအရာရွိကေပးတဲ့ Case (အမွုတြဲနံပါတ္) ကိုသိမ္းဆည္းပါ။ ရဲအရာရွိရဲ့မွတ္ ခ်က္အရ၊ က်ဴးလြန္သူဟာၿပစ္ဒါဏ္ (charge) အၿဖစ္သတ္မွတ္ခံရေသာ္လည္း၊ အာမခံကုမၸဏီရဲ့ ၿပစ္ ဒါဏ္သတ္မွတ္ခ်က္ဟာရဲအရာရွိရဲ့ အယူအဆနဲ့ကြာၿခားႏိုင္တယ္ဆိုတာကိုသတိခ်ပ္ပါ။

-       တိုက္ခံရသူႏွစ္ဖက္လံုးက စာရြက္စာတမ္းလဲလွယ္ရာမွာ၊ အာမခံကတ္ၿပား၊ ယာဥ္ေမာင္းလိုင္စင္နဲ့ ယာဥ္တို့ရဲ့ Year,Make နဲ့ model ေတြပါဘို့လိုပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့၊ ကိုယ့္မွာပါလာတဲ့ Cell Phone နဲ့ဓါတ္ပံုရိုက္ယူထားလိုက္ပါ။ ၿဖစ္ႏိုင္ရင္မိမိလိပ္စာ/ဖံုးနံပါတ္တို့ကို တဖက္သူကိုမေပးတာအ ေကာင္းဆံုးပါ။ အက်ိဳးထက္အၿပစ္မ်ားတတ္ပါတယ္။

-       အၿမန္ယဥ္လမ္းမၾကီးၿဖစ္ရင္ ကိုယ့္ကားထဲကအၿပင္ကိုမထြက္ပါနဲ့။ ထိခိုက္နာက်င္မွုအလ်င္းမရွိခဲ့ရင္၊ နီးစပ္ရာ လမ္းဆံုကိုကိုယ့္ကားကိုေရႊ့ၿပီးမွ၊ ကားထဲကထြက္ပါ။

-       ေနာက္ဆံုးဆိုေပမဲ့အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္ကေတာ့၊ ကိုယ္ကက်ဴးလြန္မိရင္ေတာင္၊ ၀န္ခံစရာမလိုပါဘူး။ အာမခံကုမၸဏီနဲ့ရဲအရာရွိတို့ရဲ့ က်ြမ္းၾကင္မွုဆိုင္ရာအဆံုးအၿဖတ္ (Technical Impression/ Conclusion) ဟာ ပဓါနၿဖစ္ပါတယ္။

-       မိမိရဲ့ယာဥ္ေမာင္းႏွင္မရေအာင္၊ ဘီးေရြ့မရေအာင္ၿဖစ္ခဲ့ရင္၊ နီးရာယာဥ္ၿပင္ဆင္ရာဌာနကို ကိုယ့္ကားကို သယ္သြားဘို့ Tow Company ကိုေခၚရပါမယ္။ ရဲမ်ားကတာ၀န္ယူေပးပါမယ္။ ဒါေပမဲ့ သယ္သြားတဲ့ Tow Company နဲ့သယ္သြားမဲ့ Body shop အမည္/လိပ္စာေတြကိုမွတ္သားထားဘို့အေရးၾကီးပါ တယ္။ မိမိကား(ပ်က္စီးရာအစိတ္အပိုင္းမ်ား) နဲ့တဖက္ကယာဥ္တို့ိကိုဓါတ္ပံုရိုက္ယူထားပါ။

အာမခံကုမၸဏီကိုအေၾကာင္းၾကားၿခင္း

ယာဥ္တိုက္မွုၿဖစ္ၿပီး အခ်ိန္ရရင္ (သို့မဟုတ္) အခ်ိန္မရခဲ့ရင္လည္း ေနာက္တေန့အတြင္း ကိုယ့္ရဲ့အာမခံကုမၸဏီ ကိုအေၾကာင္းၾကားဘို့လိုပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ ကိုယ့္ကုမၸဏီကိုအေၾကာင္းၾကားတာအေကာင္းဆံုးလို့ဆိုခ်င္ေပမဲ့၊ ကိုယ့္မွာအၿပစ္မရွိဘူးဆိုတာၾကိမ္းေသေပါက္ေသၿခာခဲ့ရင္ေတာ့ တဖက္အာမခံကုမၸဏီကိုအေၾကာင္းၾကားႏိုင္ပါ တယ္။ ဒါေတြကို ေဆာင္ရြက္ေပးဘို့တာ၀န္အတြက္ကိုယ္ကေငြေၾကးပရီမီယံေပးသြင္းရတာကိုး။ ဒီကိစၥဟာအ ၿမင္အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲႏိုင္သလို၊ အက်ိဳးအၿမတ္လည္းကြာႏိုင္တာမို့အက်ယ္တ၀င့္မေဆြးေႏြးေတာ့ပါဘူး။ ေနာက္တခ်က္က ဟာဥ္တိုက္ခိုက္မွုေၾကာင့္ကိုယ္ခႏၶာထိခိုက္ဒါဏ္ရာရနာက်င္မွုမၿဖစ္ခဲ့ရင္၊ ပါ၀င္ပါတ္သက္ၾက သူေတြေမးေလ့ရွိတဲ့ကိစၥက အာမခံကုမၸဏီမ်ားကိုအေၾကာင္းၾကားသင့္၊ မၾကားသင့္ဆိုတဲ့ကိစၥပါဘဲ။ ထိခိုက္တဲ့ ပ်က္စီးမွုကမိမိတို့ အိပ္စိုက္သတ္မွတ္ေငြ (Deductible) ထက္မမ်ားခဲ့ရင္၊ အေၾကာင္းမၾကားဘဲေနလို့ရပါတယ။္ ဒါေပမဲ့တဖက္ကသူက သက္ဆိုင္ရာယာဥ္စည္းကမ္းထိန္းသိမ္းရာဌာနၾကီး (Motor Vehicle Department) ကို အေၾကာင္းၾကားခဲ့ရင္ေတာ့၊ ကိုယ္မွာအၿပစ္ရွိမရွိကိုသက္ေသထူဘို့လိုသြားတတ္ပါတယ္။ ယခုေခတ္ကာလမွာ တရိပ္ရိပ္တက္ေနတဲ့ယာဥ္ၿပင္ဆင္စရိတ္ေတြေၾကာင့္၊ ဆိုခဲ့တဲ့ Deductible ထက္ပိုမိုမ်ားေလ့ရွိပါတယ္။ အေရးၾကီး တာကေတာ့ ပထမဆံုးဖံုးေခၚအေၾကာင္းၾကားၿခင္း (First Report)ဟာ မိမိဘက္ကအစပ်ိဳးတဲ့ကိစၥ တခုသာၿဖစ္ ၿပီး၊ အာမခံကုမၸဏီကဆက္လုပ္ရမဲ့လမ္းေၾကာင္းအတြက္ၿပီးၿပည့္စံုသြားၿပီလို့ယူဆို့မရပါဘူး။ မိမိရဲ့တိုင္ၾကားခ်က္ ေပၚမွာ တာ၀န္ခ်ထားၿခင္းခံရတဲ့ Claims Adjuster ကမိမိထံဖံုးၿပန္ေခၚၿပီး၊ မိမိရဲ့ တိက်တဲ့ ထြက္ဆိုခ်က္ (Statement) မေတာင္းမခ်င္း၊ ဇာတ္လမ္းမစရေသးဘူးလို့မွတ္ပါ။ Statement ေပးရာမွာ-

-       ၿဖစ္စဥ္လိုရင္းကိုတိတိက်က်ေၿပာပါ -ေန့ရက္အခ်ိန္၊ ေနရာ၊ ရာသီဥတုအေၿခအေန၊ ယာဥ္လမ္းေၾကာ အေၿခအေန၊ ယာဥ္တိုက္ခိုက္ပံု၊ ၿဖစ္စဥ္တဆင့္ၿပီးတဆင့္။

-       မ်က္ၿမင္သက္ေသ(မိမိယာဥ္ထဲကပါလာသူမၿဖစ္ေစရ။) ရွိပါက ရွိေၾကာင္း - အမည္နဲ့ဖံုးနံပါတ္။

-       မိမိကဦးစြာလမ္းအသံုးၿပဳခြင့္ရွိ/မရွိ Right of the way

-       မိမိယာဥ္ၿပင္ဆင္ရန္ Collision center  (Body Shop ဟုအမ်ားကသိ) ေတာင္းခံရပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ မိမိစိတ္ၾကိဳက္ Body shop ကိုသံုးခြင့္ရွိတာမို့ ဆႏၵရွိရင္လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ မိမိအာမခံကုမၸဏီ ကအဲ့ဒီၿပင္ ဆင္တဲ့ရံု ကိုတိုက္ရိုက္ေငြေခ်ခ်င္လဲေခ်မယ္။ ဒါမွမဟုတ္ တန္ဘိုးနည္းတယ္လို့ယူဆရင္မိမိဆီကိုေငြ ထုတ္ေပး ပါမယ္။ ဒီေနရာမွာသိထားဘို့ကေငြထုတ္ေပးၿပီးမၿပင္ဆင္ခဲ့ရင္၊ အာမခံကုမၸဏီမ်ားကမိမိ ကားၿပင္မၿပင္၊ ေနာက္ေၾကာင္းလိုက္တတ္တာကို သတိၿပဳၾကပါ။

-       အာမခံကုမၸဏီက မည္သူ့မွာ ရာႏွဳန္းဘယ္ေလာက္အထိအၿပစ္ရွိေၾကာင္းစာကိုအမွုတြဲပိတ္ၿပီးရင္ထုတ္ ေပးေလ့ရွိတတ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီစာကအေရးၾကီးၿပီးေနာင္မွာသက္ေသအေနနဲ့သံုးဘို့လိုေကာင္းလိုႏိုင္ပါ တယ္။

-       အေရးၾကီးဆံုးကေတာ့ သည္းခံစိတ္ေမြးပါ။

ေရွ့ေနသံုးသင္/မသံုးသင့္

က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာမ်ားဟာ အမွုကိစၥတခုၿဖစ္လာရင္ေရွ့ေနအားကိုးတတ္တဲ့စရိုက္အလြန္ၾကီးပါတယ္။ ဘာသာ စကားအက်ြမ္းမ၀င္မွုနဲ့ စာရြက္စာတမ္းေၾကာက္တတ္ၾကတဲ့အတြက္၊ ေရွ့ေနမ်ားကစရိတ္စကေပးစရာမလိုဘူး ဆိုတဲ့ကမ္းလွမ္းခ်က္မ်ား (အမ်ားအားၿဖင့္မိမိအိပ္စိုက္ေပးစရာမလိုလို့ကမ္းလွမ္းၾကေလ့ရွိပါတယ္။) ရွိခဲ့ရင္၊ ဘယ္သူေတြကဘယ္လိုဘဲတားတား၊ ေရွ့ေနငွားၾကေလ့ရွိပါတယ္။ စရိတ္ေရာ၊ ကရိကထကင္းတာကိုး။ ဒီကိစၥနဲ့ပါတ္သက္ၿပီးအၿမင္မ်ိဳးစံုရွိတာမို့၊ သတိေပးလိုတဲ့အခ်က္ၾကီးခုကေတာ့၊ မိမိကေရွ့ေနငွားရမ္းခဲ့ရင္၊ ေရွ့ေနမ်ားရဲ့ ညႊန္ၾကားခ်က္ကိုသံသယစည္းၿခားၿပီးယံုဘို့လိုပါတယ္။ ေရွ့ေနကဘက္လိုက္ေနလား၊ လုပ္စရာကိစၥ ကိုၿပည့္စံုေအာင္၊ ေက်ပြန္ေအာင္မလုပ္ဘူးလားဆိုတဲ့သံသယစိတ္ေတြပြားတတ္ၾကၿပီး၊ စိတ္ပူပန္မွုေတြေပၚလာ တတ္ပါတယ္။ ဒီဟာဘာ့ေၾကာင့္ေၿပာရလဲဆိုေတာ့၊ ေရွ့ေနမ်ားဟာ ေရွ့ေနဆိုတဲ့အတိုင္း၊ ကိုယ့္ဘက္ကလက္ မွတ္ထိုးၿပီးတာနဲ့ခ်ည္ေႏွာင္ၿပီးသားၿဖစ္သြားၿဖစ္အာင္လုပ္တတ္သလို၊ သူတို့ဘက္ကအသာစီးကိုယူထားေလ့ရွိ ၾကပါတယ္။ ဒီအတြက္ေၾကာင့္ေရွ့ေနငွားေတာ့မယ္ဆိုရင္ၾကိဳတင္ေမးသင့္တဲ့ေမးခြန္းၾကီး(၂)ခုကိုေဖါက္သယ္ခ် ပါရေစ။

(က) အမွုတြဲအစမွအဆံုးအထိ၊ မိမိအိပ္ကပ္မွတၿပားတခ်ပ္မွအကုန္က်ခံစရာလိုၿခင္းရွိမရွိ။ (ဒီေနရာမွာစာရြက္ စာတမ္းခ နဲ့တရားရံုးစရိတ္လိုခဲ့ရင္တို့ကိုပါရွင္းရွင္းလင္းလင္းေမးပါ။) ကုန္က်ခံရႏိုင္မဲ့ စရိတ္ကိုပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေမးပါ။

(ခ) မိမိအမွုတြဲႏိုင္သည္ၿဖစ္ေစ၊ ရွံုးသည္ၿဖစ္ေစ၊ အစမွအဆံုးတိုင္ မိမိကို၊ မပ်က္မကြက္ကိုယ္စားၿပဳၿခင္းရွိမရွိ၊ (Representation of the entire legal process even the appeal is required) အမွုရွံဳးႏိုင္ေခ်ရွိရင္၊ တ၀က္တပ်က္နဲ့ ေရွ့ေနကဆက္လက္လိုက္ပါႏိုင္ၿခင္းမရွိေတာ့ေၾကာင္း၊ စာပို့ခံရသူေတြဒုနဲ့ေဒးပါ။

ယာဥ္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ အာမခံႏွင့္ရဲတို့မွအဓိကၾကည့္တတ္တဲ့အခ်က္မ်ား

(က) ယာဥ္ၿပင္ဌာန (Collision Center) ကပ်က္စီးမွုအစီရင္ခံစာႏွင့္စရိတ္တြက္ခ်က္မွု၊

(ခ) ရဲအရာရွိရဲ့သေဘာထား (ရွိခဲ့ရင္လည္း အၿမဲတမ္းေတာ့မဟုတ္)

(ဂ) ယာဥ္ခ်င္းထိခိုက္မိေသာေနရာ (Point of contact) ဒီအခ်က္ဟာ ဘယ္သူအၿပစ္ရွိတယ္၊ ဘယ္ေလာက္ အၿပစ္ရွိတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကိုသက္ေသထူေစႏိုင္တဲ့ညႊန္ၿပခ်က္တခုပါ။

(ဃ) ယာဥ္တိုက္မွုၿဖစ္စဥ္ႏွင့္ပါတ္၀န္းက်င္ေၾကာင္းခ်င္းရာ၊ လမ္းေၾကာင္းအေပၚဦးစြာေရာက္ရွိေနေသာယာဥ္ရဲ့ right-of-the-way

(င) ယာဥ္စည္းကမ္းေဖါက္ဖ်က္မွုပါတ္ေနသက္ေနမွု အတိုင္းတာ (moving violation) (မီးနီကိုၿဖတ္ေၿပးတာ၊ ယာဥ္ေမာင္းရင္းဖံုးစကားေၿပာတာ၊ စသၿဖင့္)

ဆိုခဲ့တဲ့အတိုင္း ယာဥ္တိုက္မွုတို့ဟာ မေတာ္တဆမွုလို့ဆိုတဲ့အခ်က္ေၾကာင့္၊ တဖက္ဖက္ေသာယာဥ္ေမာင္းသူ ဘက္က၊ ေပါ့ဆမွုေၾကာင့္ၿဖစ္တတ္ၾကတာမို့၊ ယာဥ္စည္းကမ္းလိုက္နာေရးဟာမိမိကိုယ္ကိုယာဥ္ေမာင္းစဥ္မွာ အကာအကြယ္ေပးႏိုင္မွုရဲ့အသက္ေသြးေၾကာတခုပါဘဲ။ အေမရိကၿပည္ေထာင္စုတ၀ွမ္းမွာ၊ ယာဥ္စည္းကမ္း ဆိုင္ရာလမ္းညႊန္အမွတ္အသားမ်ားဟာ၊ တမင္သက္သက္ခဲ့်ထြင္ထားၿခင္းေတြမရွိပါဘူး။ လမ္းအသံုးၿပဳၾကသူ တိုင္းမၿဖစ္မေနလိုက္နာၾကဘို့အေရးၾကီးပါတယ္။

မိမိတို့ေနထိုင္ရာေနအိမ္မ်ားသို့ေဘးကင္းရန္ရွင္းစြာၿပန္ေရာက္လာမွာကိုေမွ်ာ္လင့္ၾကတဲ့၊ စာဖတ္ပရိႆတ္တို့ရဲ့ မိသားစုေတြရဲ့ေတာင့္တခ်က္ေတြကို အၿမဲသတိရၾကပါလို့။                    ။