ဇွန်လ(၃)ရက်၊ ၂၀၂၅ ခုနှစ်၊
[Census Bureau ထုတ်ဝေမှုနံပါတ်- CB25-TPS.40]
(က) ပြီးခဲ့သောဇွန်(၃)ရက်က Census Bureau ကြီးမှ ထုတ်ပြန်သောပြန်တမ်းအရ အမေရိကားတဝှမ်း တွင် အိမ်တွင်ပြောဘာသာစကားအမျိုးအုပ်စုပေါင်း (၁၃၀၀)ကျော်ရှိသည်ဟုခန့်မှန်းထားပါသည်။
(ခ) (၂၀၁၇ မှ ၂၀၂၁) ခုနှစ်အတွင်းကောက်ယူခဲ့သော American Community Survey (ACS) ကြီးကို အခြေပြုထားသောထိုအချက်အလက်များတွင် အသက်အရွယ်(၅)နှစ်အထက်ရှိသူတို့၏ နေ့စဉ်အိမ် တွင်အသုံးပြုဘာသာစကားမျိုးများကိုအခြေပြုထားပါသည်။
(ဂ) အသက်(၅)နှစ်ရှိသူ(၅)ဦးတိုင်းတွင် (၁)ဦး(အနဲဆုံး)သည် အမေရိကန်ပြောအင်္ဂလိပ်စကား (English) စကားအစားအခြားဘာသာစကားကိုအသုံးပြုပြုကြကြောင်းဖေါ်ပြထားပါသည်။
(ဃ) Census Bureau ကြီးကလက်ရှိအချိန်တွင်ကွန်ဂရက်မှအသိအမှတ်ပြုထားဆဲ “42 languages & language groups” ကိုကိုးကားအခြေပြုထားဆဲဖြစ်ပါသည်။ ထိုအထဲတွင် “မြန်မာနှင့်ကရင်လူမျိုး စုများ” ကို Asian and Pacific Island Languages အောက်ရှိ “Other Languages of Asia” အောက် တွင်ထားရှိထားဆဲဖြစ်သဖြင့် ပင်မ “Four Group Classification” အောက်ရှိ မူရင်းကွဲ (“Forty-Two Group Classification”)တွင် နမူနာများအဖြစ်ပြသထားဆဲဖြစ်ပါသည်။
(င) ဤကိန်းဂဏန်းအချက်အလက်များသည် ACS ပြန်ကြားသူမြန်မာလူမျိုးစုအားလုံးတို့မှ မိမိတို့ယုံ ကြည်နှစ်သက်ရာ မိမိတို့လူမျိုးစုသတ်မှတ်ခံယူမှုကိုတိုက်ရိုက်ရောင်ပြန်ဟပ်သော ဖေါ်ထုတ်မှုများဖြစ် ကြပါသည်။ ဤအချက်ကို လူမျိုးစုသတ်မှတ်ချက်အဖြစ်ယုံကြည်သက်ဝင်မှုကို အခြေခံဥပဒေနှင့် သန်း ခေါင်စာရင်းဆိုင်ရာဥပဒေများကတရားဝင်အသိအမှတ်ပြုပေးထားသော ရပိုင်ခွင့်များအရဖြစ်ပါသည်။
(စ) ဇယားဖြင့်ဖေါ်ပြချက်များမှ “မြန်မာလူမျိုးစု”အမျိုးအမည်များကောက်နှုတ်ချက်များ -
Number of speakers | Margin of error | Speak English less than “very well” | Margin of error | |
Population 5 years and over | 310,300,000 | 4,330 | 25,540,000 | 112,900 |
Speak only English at home | 243,100,000 | 183,200 | (X) | (X) |
Speak a language other than English at home | 67,200,000 | 183,000 | 25,540,000 | 112,900 |
Indo-Aryan (Indic) languages | 2,925,000 | 27,540 | 859,300 | 12,000 |
Bengali | 373,200 | 7,829 | 151,600 | 4,728 |
Rohingya* | 2,362 | 699 | 1,555 | 451 |
Austro-Asiatic languages | 1,726,000 | 15,380 | 986,900 | 11,230 |
Mon-Khmer languages | 197,100 | 5,373 | 102,400 | 3,696 |
Mon | 1,068 | 375 | 775 | 299 |
Tibeto-Burman languages | 211,600 | 6,698 | 137,700 | 4,721 |
Rawang | 69 | 90 | 54 | 87 |
Lahu | 862 | 448 | 196 | 126 |
Lisu | 155 | 135 | 155 | 135 |
Kachin | 2,269 | 700 | 1,641 | 514 |
Burmese | 95,320 | 4,086 | 61,530 | 2,905 |
Burmese | 94,640 | 3,953 | 60,940 | 2,823 |
Marma | 136 | 167 | 127 | 163 |
Rakhine | 544 | 430 | 460 | 394 |
Kuki-Chin languages | 33,290 | 2,657 | 22,520 | 2,166 |
Falam Chin | 2,276 | 755 | 1,518 | 595 |
Haka Chin | 4,636 | 1,164 | 3,154 | 927 |
Lushai | 1,737 | 683 | 873 | 523 |
Matu Chin | 141 | 170 | 95 | 113 |
Siyin Chin | 100 | 70 | 59 | 41 |
Tedim Chin | 14,460 | 1,974 | 9,710 | 1,579 |
Zou | 9,517 | 1,390 | 6,803 | 1,020 |
Zotung Chin | 216 | 185 | 153 | 147 |
Other Kuki-Chin languages | 204 | 157 | 156 | 134 |
Karen languages | 57,250 | 4,203 | 40,610 | 3,055 |
Karen languages | 49,370 | 4,205 | 34,930 | 3,066 |
Bwe Karen | 471 | 428 | 269 | 230 |
Western Kayah | 6,892 | 1,293 | 5,019 | 1,002 |
Pwo Eastern Karen | 378 | 232 | 304 | 205 |
Other Karen languages | 138 | 99 | 85 | 68 |
Other Tibeto-Burman languages | 1,104 | 386 | 304 | 174 |
*သန်းခေါင်စာရင်းပြန်ကြားရာတွင် Rohingya စကားပြောလူမျိုးစုတို့သည်၊ Bengali ဘာသာစကားပြောသူများအုပ်စုတွင်ထဲ့သွင်းခြင်းမပြုဘဲ၊ တသီးတသန့် ပြန်ကြားသည်ကိုသတိပြုပါ။ Census Bureau နှင့်နိုင်ငံတကာစံပြုလိုက်နာမှုဆိုင်ရာသတ်မှတ်ပြဌာန်းချက်များအားလုံးနှင့်လည်း ကိုက်ညီသောထုတ်ပြန်မှုဟု ယူဆနိုင်ပါသည်။
အမေရိကပြည်ထောင်စုတဝှမ်းတွင် အထက်ဖေါ်ပြပါမြန်မာလူမျိုးစုပေါင်းစုံတို့၏ အိမ်တွင်းသုံးဘာ သာစကားပြောဆိုသည်ဟု ACS တွင်ပြန်ကြားအသိပေးသောမြန်မာလူမျိုးစုများ - ပြည်နယ်အလိုက် အများဆုံးဘာသာပြောဆိုသူအဆင့်အလိုက်တည်ရှိမှုအခြေအနေ (ပြည်နယ် ၅ခုတွင် မြန်မာလူမျိုးစု ဘာသာစကားအိမ်တွင်ပြောသူဦးရေသည် ဆိုင်ရာပြည်နယ်တွင်ဦးဆောင်နိုင်မှုအဆင့်အတန်းကို ဖေါ် ပြပါသည်။ သို့သော် Indiana ပြည်နယ်မှလွဲ၍ကျန်ပြည်နယ် ၄ခုတို့တွင် Karen ဘာသာစကားကိုပြော သည်ဟုပြန်ကြားကြပါသည်။)
State with top language speakers | No. of speakers | Speak English less than “very well” | Positions hold among top 15 speakers in the state |
Indiana (Burmese language) | 12,400 | 8,203 | 7th. |
Iowa (Karen language) | 3,280 | 2,394 | 10th. |
Minnesota (Karen language) | 10,710 | 8,082 | 11th. |
Nebraska (Karen language) | 4,448 | 3,499 | 5th. |
South Dakota (Karen language) | 899 | 705 | 10th. |
https://www.census.gov/data/tables/time-series/demo/language-use/2017-2021-lang-tables.html
အမေရိကပြည်ထောင်စု Census Bureau မှ မှီငြမ်းကိုးကားသော https://www.ethnologue.com/country/MM/ ကြီး၏ မြန်မာလူမျိုးစု(၅၅သန်း)ခန့်က ပြောဆို သော မူရင်းဘာသာစကားများ (Ethnologue; Indigenous Languages)နှင့်ပတ်သက်၍ဖေါ်ပြထား ချက်များ။
(က) လူဦးရေစုစုပေါင်း (၅၄,၈၇၉,၀၀၀-ဦး) လူမျိုးစုပေါင်းစုံတို့တွင် လက်ရှိတည်ဆဲဘာသာစကားမျိုး စုပေါင်း (၁၁၅)ခု (Living Indigenous Languages) ရှိပါသည်။ စာတတ်မြောက်မှု(၇၆%)ဟုဖေါ်ပြ ထားပါသည်။
(ခ) တရားဝင်အဖြစ်သတ်မှတ်အသုံးပြုဘာသာစကား (Institutional) (၁၀-ခု)၊ သတ်မှတ်ထားခြင်း မဟုတ်သော်လည်း နေ့စဉ်အိမ်တွင်းသုံးဘာသာစကား (Stable) (၈၈-ခု)ရှိပါသည်။
(ဂ) ပျောက်ကွယ်လုနီးပါးရှိ၍ ငယ်ရွယ်သူကလေးများအတွင်းသုံးစွဲမှုမရှိတော့သော ဘာသာစကား (Endangered) (၁၇-ခု)ရှိနေပါသည်။
(ဃ) ပျောက်ကွယ်သွားပြီဖြစ်သောမူရင်းဘာသာစကား (Extinct)(၁-ခု)ရှိနေပါပြီ။
(င) မြန်မာနိုင်ငံတလွှားတွင်ကျင့်သုံးဆဲနှင့်ကွယ်ပျောက်သွားသောဘာသာစကားမျိုးစုံတို့သည် ကမ္ဘာ့ ဘာသာစကားမူလပထမပေါ်ထွန်းရာ မိသားစုဝင်ကြီး(၆-ခု)မှစီးဆင်းလာကြောင်းဆိုပါသည်။
• Sino-Tibetan (၉၃-စု)
• Austro-Asiatic (၁၃-စု)
• Kra-Dai (၆-စု)
• Indo-European (၂-စု)
• Austroasian (၁-စု)
• Sign language (၁-စု)
တို့ဖြစ်ကြပါသည်။
မြန်မာလူမျိုးစုပေါင်းစုံ နေအိမ်သုံးမူရင်းဘာသာစကားကြီးများ(၁၁၆)မျိုးနှင့်၎င်းတို့၏ international coding များ(Languages Spoken at Home)
|
|
ဘာသာစကားများနှင့်ပတ်သက်၍ မြန်မာနိုင်ငံမှလိုက်နာဆောင်ရွက်ရန်သဘောတူထားသော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းများ၏ချမှတ်ချက်များ
[Myanmar has adopted the following international conventions, which speak to indigenous language rights.]
· Safeguarding the Intangible Cultural Heritage https://ich.unesco.org/en/convention
· Convention On The Rights Of Persons With Disabilities (CRPD)
· United Nations Declaration On The Rights Of Indigenous Peoples
လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံမှအသိအမှတ်ပြုသုံးစွဲနေသော လူမျိုးစု(၁၃၅)မျိုးရှိနေသည်ကိုသတိချပ်ပါ။ သို့သော် ပညာရှင်တို့၏ဆန်းစစ်ဝေဖန်ချက်အရ ထို(၁၃၅)မျိုးတွင်အမျိုးတူလူမျိုးစုအချို့ထပ်ပေါင်းပါဝင်နေ ကြောင်း ဆန်းစစ်ဝေဖန်ထားပါသည်။ ထို့အပြင် လမ်းစဉ်ပါတီခေတ်တွင်"(၉)နဝင်းကိုက်"အယူသီးမှုမျိုး များကျင့်သုံးခဲ့သဖြင့် ဤကိန်းဂဏန်း(၁၃၅)ကိုသုံးစွဲသတ်မှတ်အတည်ပြုသည်ဟုသော ကျယ်ပြန့်သော ယုံကြည်မှုများရှိကြပါသည်။ သို့သော်ဤဆောင်းပါးသည် အသုံးပြုသောအိမ်တွင်းသုံးဘာသာစကား မျိုးစုံတို့ကိုရောင်ပြန်ဟပ်သော အမေရိကနိုင်ငံအတွင်းနေထိုင်ကြသော မြန်မာလူမျိုးစုပေါင်းစုံတို့၏ သန်းခေါင်စာရင်းဆိုင်ရာစစ်တမ်းပြန်ကြားမှုပေါ်တွင်သာလုံးလုံးလျားလျားအခြေခံထားပါသည်။
၂၀၁၈ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှု ကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီး ဦးသိန်းဆွေက အချိန်ဇယားမထုတ်ပြန်ဘဲ တိုင်းရင်းသား လူမျိုးစု ခေါင်းဆောင်များ၊ သမိုင်းပညာရှင် များ၊ မနုဿဗေဒ ပညာရှင်များ၊ ယဉ်ကျေးမှု ပညာရှင်များနှင့် ထပ်မံ ဆွေးနွေးရန် လိုအပ်ကြောင်း ပြော ကြားခဲ့ပါသည်။
အရေးကြီးသော်လည်းယနေ့အထိ မှားမှန်ထောက်ပြဝေဖန်မှုမပြုသေးသောဝေါဟာရတခုကား "တိုင်း ရင်းသား" ဟူသောဝေါဟာရဖြစ်ပါသည်။ ဥပမာ- အမေရိကနိုင်ငံတဝှမ်းတွင် တရားဝင်အသိအမှတ်ပြု သုံးစွဲယုံမက လိုအပ်သောကာကွယ်စောင့်ရှောက်မှုပေးထားသော "Native Indians" များသည် indigenous race များဆိုသည်ကို စောဒကတက်ခြင်းမရှိသည်ကို သိထားကြပါသည်။ native/indigenous ကို မြန်မာမှုပြုရာတွင် "တိုင်းရင်းသား(ဌာနေတိုင်းရင်းသား)" ဟုမြန်မာမှုခေါ်ဆို ထားလေ့ရှိသဖြင့်၊ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း နှစ်ပရိစ္ဆေဒကြာနေထိုင်ကြကုန်သောသော လူမျိုးစုငယ်များ သည် အထက်တွင်ဖေါ်ပြသော ကမ္ဘာ့ဘာသာစကားကြီးများပေါ်ထွန်းရာမူလပထမ အနွယ်ဝင်မိသားစု ကြီးများ (The original Language Families) က ဌာနေနေရင်းမှမြန်မာနိုင်ငံအတွင်းသို့ကာလကြာ သည်နှင့်အမျှ ရေကြည်ရာမြက်နုရာပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သော human migration သမိုင်းကြောင်းအထင် အရှားလက်ခံထားပါမူ၊ "တိုင်းရင်းသား (indigenous)"ဟုခေါ်ဝေါ်သုံးစွဲခြင်းမှာဆီလျော်ခြင်းရှိမရှိ ဆို သည်ကို ပြန်သုံးသပ်ရဘွယ်ရှိပုံရနေပါသည်။
ပြီးခဲ့သော (၂၀၂၄)ခုနှစ်တွင်စစ်အစိုးရက တနိုင်ငံလုံးထိန်းချုတ်နိုင်မှုကင်းမဲ့ချိန်တွင်ကောက်ခံခဲ့သော သန်းခေါင်စာရင်းကောက်ခံမှုတွင်လည်း လူမျိုးစုများနှင့်ပတ်သက်၍ ဆွေးနွေးသတင်းထုတ်ပြန်ခြင်း အလျင်းမရှိခဲ့ပါ။ များစွာသောကွဲလွဲမှုများရှိနေဆဲသော လူမျိုးစု(၁၃၅)မျိုးကိုသာ ယနေ့အထိတရားသေ ဆုတ်ကိုင်ထားဆဲ့ဖြစ်သလို၊ ပြည်တွင်းပြည်ပနှင့် အခြားဆက်စပ်စစ်တမ်းများ၊ ထုတ်ပြန်ချက်များတွင် လည်း အစိုးရနှင့်အရပ်ဖက်များက ယင်းစာရင်းကိုသာအခြေခံထားဆဲဖြစ်ပါသည်။
ဤဆောင်းပါးသည် ပြည့်စုံမှန်ကန်မှု မရှိသေးသည်ဆိုသည့်အချက်ကို ကြိုတင်ဝန်ခံလိုသလို၊ စာရေးသူ ရှာဖွေလေ့လာစုဆောင်းထားမှုပေါ်တွင်သာအခြေခံထားပါသည်။ ရည်ရွယ်ရင်းမှာ အမေရိကပြည် ထောင်စုတဝှမ်းပြောင်းရွှေ့အခြေချနေထိုင်ကြကုန်သော မြန်မာပြည်ဖွားနှင့်ဆင်းသက်ပေါက်ဖွားလာကြ ကုန်သူတို့၏ လူမျိုးစုရောင်ပြန်ဟပ်မှုအပေါ် အမေရိကသန်းခေါင်စာရင်းဗဟိုဌာနကြီးက အသိအမှတ် ပြုလက်ခံသော "မိမိ၏ယုံကြည်ရာ လူမျိုးအခေါ်အဝေါ်ကိုလွတ်လပ်ပြီး အနှောင်မဲ့စွာအသုံးပြုမှု" အပေါ် လေးစားအသိအမှတ်ပြုမှုတည်းဟူသော သန္ဓေသဘောထား ကိုသိနားလည်စေခြင်းငှာ ဖေါ်ပြ ရေးသား လိုက်ရပါသည်။
