အဂတိ

ၿပီးခဲ့ေသာႏွစ္ (၂၀၁၃) ၾသဂုတ္(၇) ရက္က ၿမန္မာႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ၏အမိန့္ေၾကာ္ၿငာခ်က္အရ အာဏာသက္၀င္ လာေသာ “အဂတိလိုက္စားမွုတိုက္ဖ်က္ေရးဥပေဒ”ကိုၿပည္ပပညာ ရွင္မ်ားသာမက ၿမန္မာၿပည္သူတစ္ရပ္ လံုးက၊ ၾကီးစြာေသာ သံသယၿဖင့္ၾကိဳဆိုခဲ့ၾကသည္။ ဥပေဒအာဏာသက္ေရာက္မွုမည္မွ်ၾကီးမားက်ယ္ပ်ံ့မည္ကို မည္သူမွ် မသိၾကေသာ္လည္း၊ အဆက္ဆက္ေသာ ၿမန္မာအစိုးရက၀န္ခံ ၿခင္းမရွိခဲ့ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ၾကီး ၏ပ်က္စီးယို့ယြင္းမွုကို ဤေၾကၿငာခ်က္ၿဖင့္ကမၻာသို့တရား၀င္ ေၾကၿငာလိုက္ရာေရာက္သြားေပသည္။ ဤဥပေဒ ၾကီးကိုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအ၀န္းအ၀ိုက္ၿပင္ပရွိပညာရွင္မ်ားႏွင့္လူထုၾကားတြင္ က်ယ္က်ယ္ၿပန့္ၿပန့္ခ်ၿပ၍ အၿပန္အလွန္ အထက္ေအာက္ေဆြးေႏြးၿခင္းအလ်င္းမရွိခဲ့ဘဲ၊ လႊတ္ေတာ္(၂)ရပ္လံုး အတြင္း လ်င္လ်င္ၿမန္ၿမန္ ၿဖတ္သန္းအ တည္ၿပဳလိုက္သည့္ ဥပေဒအတည္ၿပဳရာလမ္းေၾကာင္းကို ၾကည့္ၿခင္း အားၿဖင့္၊ ဥပေဒ၏သက္ေရာက္ႏိုင္မွု အတိုင္းအတာကိုသံသယပြားေစသည္။ ဤဥပေဒကို ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတမွ လည္းတဆက္တည္းအမိန့္ ထုတ္ၿပန္ ၍အာဏာတည္ေၾကာင္းေၾကၿငာခဲ့သည္ကိုေတြ့ရသည္။ ဥပေဒစတင္ရုပ္ လံုးေဖၚစဥ္က “လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ တိုက္ဖ်က္ေရး”ဟူေသာေ၀ါဟာရကိုအသံုးၿပဳခဲ့ေသာ္လည္း၊ ၿပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတရံုး တို့ ေနာက္ဆံုးအဆင့္အၿပန္အလွန္ဆက္သြယ္ခ်ိန္တြင္မွ “အဂတိလိုက္စားမွုတိုက္ဖ်က္ေရး” ဟူေသာေ၀ါဟာရ ၿဖင့္အစားထိုးလိုက္ေၾကာင္းၾကားသိသည္။

အဂတိ ဟူေသာေ၀ါဟာရကို ၿမန္မာစာအဖြဲ့ဦးစီးဌာနမွထုတ္ေ၀ေသာ “ၿမန္မာ-အဂၤလိပ္ အဘိဓါန္” တြင္ “partiality in the dispensation of justice” ဟုတိုက္ရိုက္ၿပန္ဆိုထားသည္ကိုေတြ့ရသည္။ အက်င့္ပ်က္ခ် စားမွု၊ အာဏာအလြဲသံုးစားမွု၊ ရာထူးအရွိန္အ၀ါကိုသံုးလ်က္မိမိႏွင့္တကြနီးစပ္သူမ်ားအက်ိဳးအၿမတ္ရယူမွု၊ ဘက္လိုက္၍အေရးယူမွု၊ တံဆိုးလက္ေဆာင္လာဘ္ရယူမွု၊ ေပးကမ္းမွု၊ အားထုတ္အားေပးမွု၊ ပုဂၢိဳလ္ေရး အာဃာတၾကီးမွု၊ အက်ိဳးေမ်ွာ္ကိုး၍ ေပးကမ္းၿခင္း၊ရယူၿခင္းနည္းမ်ားၿဖင့္၊ တိုက္ရိုက္ (သို့မဟုတ္)သြယ္၀ိုက္ေသာ နည္းမ်ဳိးသံုးစြဲလ်က္အားထုတ္မွု စသည္ၿဖင့္ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ့ရသည္။ ထိုမွ်သာမက လုပ္ငန္း (သို့မဟုတ္) ကိစၥတခုခုကိုဥပေဒနည္း လမ္း ေၾကာင္းအရ ကိုင္တြယ္ေၿဖရွင္းၿခင္းၿဖင့္ ၿပီးေၿမာက္ေအာင္ၿမင္ေအာင္လုပ္ ႏိုင္ေသာ္လည္း၊ မိမိအက်ိဳးၿပဳၿခင္း ေၾကာင့္ကိစၥၿပီးေၿမာက္ေအာင္ၿမင္ဘိသကဲ့သို့ ထင္ေယာင္ထင္မွား ၿဖစ္ေစလ်က္၊ အက်ိဳးလာဘ္လာဘရယူ ၿခင္းသည္ လည္းအၾကံဳး၀င္ေနေပသည္။ ထို့အၿပင္ ဤသို့က်ဴးလြန္ၾက သူမ်ားတြင္ အစိုးရဌာနဆိုင္ရာမ်ား သာမက၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ား၊ အၿမတ္အစြန္းကိုအဓိကမထားသည့္ အဖြဲ့အစည္းမ်ား၊ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ့အစည္းမ်ား၊ အၿပင္ ၿပင္ပေနၿမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ားသည္လည္းအၾကံဳး၀င္သည္ ဆိုသည့္အခ်က္ ကုိနားလည္ၾကဘို့လိုေပသည္။

ပုဂၢိဳလ္ေရးအာဃာတတယူသန္စနစ္လႊမ္းမိုးေသာ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီေခတ္ ေခတ္သစ္ၿမန္မာ့သမိုင္းေၾကာင္းကိုၿပန္ၾကည့္ပါက လာဘ္ေပးယူအက်င့္ပ်က္စီးမွုကို အစိုးရအဆက္ဆက္တြင္ မၿမင္ခ်င္အဆံုးေတြ့ရသည္ဆိုလ်င္ လြန္အံ့မထင္။ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီလက္ထက္က ၀န္ၾကီး၀န္ကေလးမ်ား၏ အက်င့္ပ်က္လာဘ္စားမွုကိုလႊတ္ေတာ္စသည္တို့တြင္၊ ေရးၾကီးခြင္က်ယ္ကန့္ကြက္ၾကေသာ္လည္း၊ လုပ္ၿမဲလုပ္ သူေတြရွိခဲ့သလို၊ ရာထူးက် ေထာင္ထဲ၀င္ၾကရသူေတြေတြ့ရသည္။ လာဘ္ေပးယူမွုကိုအိမ္ေနာက္ေဖးမွဇနီး မယားလုပ္သူက တိတ္တဆိတ္လုပ္ရာမွဗူးေပၚသလိုေပၚသၿဖင့္၊ သတင္းစာမ်ားတြင္ဟိုးေလးတေၾကာ္ၿဖစ္ရာမွ၊ ရာထူးမွႏွုတ္ထြက္ရန္အေရးဆိုခံရေသာ ဖဆပလေခတ္ ဒုတိယ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္တစ္ဦး၏ၿဖစ္အင္ အေၾကာင္းကို လည္းၾကားဘူးရသည္။ အိမ္ေရွ့မွ ‘ငါ’ႏွင့္ကိုင္တုပ္ခံရသူ ၀န္ၾကီးမ်ားလည္းမနညး္ခဲ့ၿပီ။ အဆိုးဆံုးကားမိမိ ယံုၾကည္ရာကိစၥကိုအတင္းမ်က္ေစ့မွိတ္လ်က္၊ လူထုအက်ိဳးေဆာင္သေယာင္ထင္ေယာင္ထင္မွာၿဖစ္ေအာင္ လုပ္လ်က္၊ တဖက္အတိုက္အခံမ်ားကိုပုတ္ခတ္ေ၀ဖန္ရန္စိတ္ထက္သန္မွဳ ၿပင္းၿပေသာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ အခ်ိဳ့ေၾကာင့္ ဖဆပလအဖြဲံၾကီး (၂)ၿခမ္းကြဲကာ၊ ႏိုင္ငံအ၀ွမ္းတရားဥပေဒကင္းမဲ့မွုႏွင့္ၾကံဳခဲ့ရၿခင္းပင္။

အခြင့္ထူးခံလူတန္းစားတစ္ရပ္ေပၚထြန္းေစခဲ့ၿပီးႏိုင္ငံခ်ြတ္ၿခံဳက်ေစခဲ့ေသာ လမ္းစဥ္ပါတီေခတ္ (၁၉၆၂)ခုႏွစ္ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရတက္လာစဥ္က ဖဆပလအစိုးရ၏တကိုယ္ေကာင္းဆန္အက်င့္ ပ်က္မွုအပါ အ၀င္ အေထြေထြ ညံ့ဖ်င္းမွု၊ ႏိုင္ငံမၿငိမ္သက္မွုမ်ားကိုေအာ့ႏွလံုးနာၾကသူၿပည္သူေတြက “ဗိုလ္ခ်ဳပ္အစိုးရ”ဆိုၿပီး ေသာင္းေသာင္း ဖ်ဖ်ၾကိဳဆိုခဲ့ၾကသည္။ ႏိုင္ငံစည္းလံုးေရးၿပိဳကြဲၿပီး၊ လြတ္လပ္ေရးဆံုးရွံုးမွုအေၿခေရာက္ရ ေတာ့မည့္အေၿခကို ထိမ္းသိမ္းရန္ဟူေသာေၾကြးေၾကာ္ခ်က္ၿဖင့္ ႏိုင္ငံအာဏာရယူခဲ့ေသာ ဗိုလ္ေန၀င္း စစ္အစိုးရ တက္ခါစတြင္၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ့ၾကီးအပါအ၀င္ၿမိဳုၾကီးမ်ားတြင္ ရွင္းလင္းသုတ္သင္ေရးမ်ားေဆာင္ရြက္ခဲ့ သည္ကို ေတြ့ရသည္။ ေအာက္ေၿခလူတန္းစားမ်ားၿဖင့္ ဖြဲ့စည္းေသာ စြမ္းအားရွင္အဖြဲ့မ်ားေပၚေပါက္လာသည္။ သိုု့ေသာ္ ယင္းေအာင္ၿမင္မွုသည္ သက္ဇိုးေရွခဲ့ပံုမရခဲ့ေပ။ ႏိုင္ငံေတာ္ကိုတစ္ပါတီစနစ္ၿဖင့္တည္ေထာင္ၿပီး ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ကိုၿမန္မာ့နည္းၿမန္မာ့ဟန္ၿဖင့္ခ်ီတက္မည္ဟုႏွစ္အနည္းအတြင္းေၾကၿငာခဲ့သည္။ (၁၉၇၄)တြင္ေပၚေပါက္ လာေသာ ၿပည္သူ့ပါတီေခၚလမ္းစဥ္ပါတီမွတဆင့္၊ ေဒသအလိုက္ၿမိဳ့နယ္အလိုက္ ပါတီေကာ္မတီႏွင့္ယူနစ္ ေကာ္မတီအသီးသီးတြင္အဖြဲ့၀င္ အၿဖစ္ပါ၀င္ၾကသူမ်ားအာဏာတန္ခိုးထြားလာခဲ့သည္။ ယင္းတို့ႏွင့္အတူေပၚ ေပါက္လာေသာအဆင့္ဆင့္ေသာ ၿပည္သူ့ေကာင္စီမ်ားႏွင့္ယင္းတို့၏အေၿခခံအဖြဲ့အစည္းမ်ားသည္လည္း၊ ဦးေဆာင္ပါတီအဆင့္ဆင့္၏ လမ္းညႊန္မွုကိုခံယူသည္ဟူေသာစကားလံုးလွလွတို့ကို သံုလ်က္မိမိတို့ ဆိုင္ရာ ပိုင္ရာနယ္နမိတ္အတြင္း၊ လူထုအတြက္ရလာသမွ်ေသာစားေသာက္ကုန္အပါအ၀င္၊ လူသံုးကုန္ မ်ိဳးစံုတို့ကို ကုိယ္ပိုင္ပစၥည္းသဖြယ္ခဲြေ၀ယူၾကသည္။ ပို၍ဆိုးသည္မွာယင္းအဆင့္ဆင့္ေသာပါတီ ႏွင့္အာဏာ ပိုင္အဖြဲ့ အစည္း၀င္အမ်ားစုကား၊ ပညာတတ္နည္းပါးမွုေၾကာင့္ “ဆိုကၠားသမားတရားသူၾကီး” ၿဖစ္ေသာေခတ္ဟု သမုတ္ၿခင္းခံခဲ့ရေသာ ေခတ္ၿဖစ္ခဲ့သည္။ သက္ဆိုင္ရာပါတီေကာင္စီတို့ႏွင့္မီးေသၾကသူေတြ လူသတ္မွုမွပင္ ကြင္းလံုးက်ြတ္ လြတ္နိုင္သည္ဟု ဆိုစမွတ္ၿပဳၾကရသည္။ ရသမွ်ေသာအခြင့္အေရးပိုင္ခြင့္မ်ားကို ယင္းအာဏာ ပိုင္မ်ားက အရင္ဦးဆံုးရယူၿပီးမွ၊ လက္က်န္ကိုလူထုကၿမင္ခြင့္၊ ရယူခြင့္ရွိၾကရသည္။ လမ္းစဥ္ပါတီ တက္ခါစ ပထမ(၄)ႏွစ္သက္တမ္းတြင္ ဟုတ္မေယာင္ရွိခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္၏အခ်ဳပ္အၿခာအာဏာသည္ ၿပည္သူ့လႊတ္ ေတာ္တြင္ရွိသည္ဟု(၁၉၇၄) အေၿခခံဥပေဒကဆိုထားေသာ္လည္း၊ ထိုလႊတ္ေတာ္တြင္ တင္သြင္းေဆြးေႏြးဆံုး ၿဖတ္မည့္ကိစၥအ၀၀တို့ကိုယင္းေန့မတိုင္မွီက်င္းပၿပဳလုပ္ေသာ၊ ပါတီဗဟိုေကာ္မတီ ကဆံုးၿဖတ္လမ္းညႊန္ၿပီးမွသာ အဆံုးအၿဖတ္ၿပဳ၍ရသည္။ ပါတီဗဟိုေကာ္မတီကိုစတင္ေပၚေပါက္စဥ္က ေဒသအလိုက္ပါတီညီလာခံကိုယ္စား လွယ္မ်ားကေရြးခ်ယ္ၿပီးဒီမိုကေရစီနည္းက်က်ဖြဲ့စည္းခဲ့ေသာ္လည္းေနာက္ပိုင္းသက္တမ္းမ်ားတြင္၊ ဗိုလ္ေန၀င္း အပါအ၀င္ထိပ္ဆံုးပိုင္းေခါင္းေဆာင္မ်ားကသာလက္ညွိဳးထိုးေခါင္းေခါက္ ေရြးခ်ယ္ခဲ့သည္။ ထိုေခတ္ကတစ္ပါတီ ဆိုရွယ္လစ္စီးပြားေရးေခတ္ၿဖစ္သၿဖင့္၊ ကိုယ္ပိုင္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားမ်က္ႏွာ ငယ္ေသာအခ်ိန္ ၿဖစ္ေသာ္ လည္း၊ နီးစပ္ရာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္အနည္းငယ္မွ်ကေငြစီေသာကာလၿဖစ္သည္။ အထူးသၿဖင့္ထုတ္ကုန္သြင္း ကုုန္၊ ကုန္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားသာမ်ားသည္။ ေၿပာရမည္ဆိုလ်င္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူကိစၥထက္ အခြင့္ အေရးကိုပိုမိုဦးစားေပးေသာ “အခြင့္ထူးခံ”ေခတ္ၾကီးဟုဆိုရမည္ၿဖစ္သည္။ အထက္ဖားေအာက္ဖိၾကီးစိုးၿပီး၊ ႏိုင္ငံခ်စ္ၾကသည္ဟုမနားတမ္းေၿပာႏိုင္ၾကသူမ်ား၊ ဆိုရွယ္လစ္စနစ္ကို ဖက္လ်က္ေသခ်င္ေသပါေစဟု ေၾကြး ေက်ာ္ၾကသူမ်ား ေနရာရၾက၊ မ်က္ႏွာပန္းပြင့္ၾကေသာေခတ္ဟု ဆိုလ်င္မွားမည္မထင္။ “တင္းၿပည့္ပါတီ၀င္” အဆင့္သို့ေရာက္ရွိၾကသူပါတီ၀င္မ်ားအေနၿဖင့္ပါတီ၏အခ်က္အၿခာ က်ေသာရာထူးမ်ားတြင္ထမ္းေဆာင္ခြင့္ ရၿခင္းသည္ပင္လ်င္ ဆိုခဲ့ေသာအခြင့္ထူးမ်ားရရွိႏိုင္ေရးအတြက္ လမ္းစ ပြင့္သြားသည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။ ကိစၥ၀ိစၥ မ်ားၿပီးေၿမာက္ေစေရး၊ ဌာနဆိုင္ရာစာေရးစာခ်ီမ်ားကိုလဘက္ေရဆိုင္ (အမ်ားအားၿဖင့္ ရံုးၿပင္ကမ္းနားနီးရာတြင္ ေတြ့ရတတ္သည္) မ်ားသို့ပင္ေခၚလ်က္လဖက္ေရတိုက္လိုက္ၿခင္းၿဖင့္၊ မိမိအခက္အခဲကိစၥတို့ၿပီးေၿမာက္ သြားႏိုင္သည္။ တရားရံုးၿဖစ္ပါကလည္းေရွ့ဖတ္ေနာက္ဖတ္ စာေရးမ်ားကို ထိုနည္းတူခ်ိီးေၿမွာက္ၿခင္းၿဖင့္ အမွုသြားအမွုလာတို့အတြက္လမ္းေၾကာင္းပြင့္သြားႏိုင္ေစသည္။ “လဖက္ေရဖိုး”ဟူေသာ ေ၀ါဟာရသည္၊ လူလူ ခ်င္းဆက္သြယ္လုပ္ကိုင္ရာကိစၥအ၀၀တို့တြင္ လြန္စြာတြင္က်ယ္ခရီးေရာက္နိုင္ေသာ “ေခ်ာဆီ”တခုၿဖစ္မွန္းမသိ ၿဖစ္ခဲ့သည္။ ထိုေခတ္မွတဆင့္ “လဖက္ေရဖိုး” သည္ သမိုင္းတြင္၍ၿမန္မာ့လူ့ေဘာင္ ေလာကတြင္ေရးၾကီး ခြင္က်ယ္ကိစၥတရပ္ၿဖစ္လာသည္။ “လဖက္ေရဖိုး” သည္ လူတိုင္းအတြက္မရွိမေန မၿဖစ္မေန ခါးပိုက္ေဆာင္ ထားရေသာ၊ အၾကံေအာင္ဂါထာၾကီးၿဖစ္ခဲ့သည္ မွာယေန့တိုင္ပင္။ “လဖက္ေရဖိုး” ကိုၿမန္မာတို့ယဥ္ပါးရေသာ ေန့စဥ္သံုး၊ အိမ္ေထာင္စုတိုင္းသံုးရေသာ၊ ဓေလ့ထံုးတမ္းၾကီးၿဖစ္လာသည္။ ထိုေခတ္ကရွိခဲ့ေသာ အမွတ္(၁) စက္မွု၀န္ၾကီးဌာနကဖြင့္လွစ္ထားခဲ့ေသာ “ပဒုမၼာၿပခန္း”၊ “ေမတၱာမြန္အေရာင္းဆိုင္” တို့တြင္၀ယ္ယူခြင့္ ကတ္ၿပားကိုင္ေဆာင္ခြင့္ရွိၾကသူေတြ ကား၀န္ၾကီး၀န္ကေလး မ်ားသာၿဖစ္သည္။ သာမာန္အရာရွိမင္းမ်ား ပင္လ်င္ကပ္ခြင့္မရွိ။ ရာထူးအလိုက္ Mazda (၃၂၃) စီးခြင့္ရၾကသူေတြကို ယာဥ္ထိန္းရဲကအရိုအေသ ၿပဳၾကရသည္။ Mazda(၉၂၉)စီးခြင့္ရွိၾကသူေတြဆိုလ်င္ အနည္းဆံုးပါတီဌာန ခ်ဳပ္ထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္ ၾကီးမ်ားႏွင့္ ၀န္ၾကီးမ်ားႏွင့္အၿခားအာဏာပိုင္အဖြဲ့အစည္း၀င္မ်ားအတြက္ၿဖစ္သည့္အတြက္ ပို၍ပင္ဆိုးေသး သည္။ ယင္းအခြင့္အေရးမ်ိဳးရလို့ကေတာ့ ငါ့္ထက္ပိုၿပီးတိုင္းၿပည္ကို ခ်စ္သူမရွိၿပီ ဟုေၾကြးေၾကာ္ လိုက္ခ်င္ၾကသူ ေတြ ဒုႏွင့္ေဒးပင္။ ပါတီ၏လက္စြဲစာတမ္းပါ “ေ၀ဖန္ေရးႏွင့္မိမိကိုယ္ကိုေ၀ဖန္ေရး” ေဆာင္ပုဒ္ကို ပါတီ၏ ဗဟိ္ုႏိုင္ငံေရးတကၠသိုလ္ပရ၀ုဏ္အတြင္းသာေတြ့ရၿပီးတကယ္ လက္ေတြ့တြင္အေ၀ဖန္ခံႏိုင္ရည္မရွိၾကသူ ေတြကို ထိပ္ပိုင္းပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ားအတြင္းပင္ ဒုႏွင့္ေဒးေတြ့ ရသည္။ အဆိုးဆံုအခ်က္ကား လူထုႏွင့္ တေၿဖးေၿဖး ကင္းကြာလာေသာ ပါတီေခါင္းေဆာင္အဆင့္ဆင့္တို့၏ အၿဖစ္မွန္ကိုအထက္အဆင့္ဆင့္သို့အမွန္ကို အမွန္အတိုင္း မတင္ၿပဘဲဖံုးဖိခဲ့ေသာ အားနည္းခ်က္မ်ားက ႏိုင္ငံကိုကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံအဆင့္သို့ ဆြဲခ်သြားခဲ့ၿခင္းပင္ၿဖစ္သည္။ (၁၉၈၈)စက္မွုတကၠသိုလ္လဘက္ေရဆိုင္တြင္ သီခ်င္းေခြေရြးရင္းအရပ္သားႏွင့္ ေက်ာင္းသားစခဲ့သည့္ရန္ပြဲမွသည္ (၂၆)ႏွစ္တာကာလဘုန္းမီးေနလ ေတာက္ပခဲ့ေသာ လမ္းစဥ္ပါတီၾကီး ဘံုးဘံုးလဲခဲ့ၿခင္းကိုၾကည့္ၿခင္းၿဖင့္လူထုၾကားတြင္းၾကီးမားစြာကိန္းေအာင္းခဲ့ေသာမေၾကနပ္မွုအစိုင္အခဲကိုၿမင္ႏိုင္သည္။ ဗုဒၶဘာသာအထြန္းကားဆံုးႏိုင္ငံတခုအၿဖစ္ကမၻာကနားလည္ထားေသာၿမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ေတာေရာ ၿမိဳ့ပါအႏွံ့ ေခါင္းၿဖတ္သတ္ပြဲမ်ားမယံုၾကည္ႏိုင္စရာရွက္ဖြယ္လိလိၿဖစ္ခဲ့သည္။ လမ္းစဥ္ပါတီ၏ဂ်ဴလိုင္လ အေရးေပၚအစည္းအေ၀းၾကီးတြင္၊ ပါတီထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္မ်ားက ႏိုင္ငံခ်ြတ္ၿခံဳက်မွုကိုကုစားႏိုင္မည့္တံခါး ဖြင့္ စီးပြားေရးမူ၀ါဒကိုတင္သြင္းရန္ၾကံရြယ္ခဲ့ေသာ္ လည္းပါတီဥကၠဌဗိုလ္ေန၀င္းမွၾကားၿဖတ္၀င္ေရာက္၍၊ သူႏွင့္တကြထိပ္ပိုင္းေခါင္းေဆာင္မ်ားရာထူးမွထြက္ၿပီး နိုင္ငံေရးကိုေက်ာခိုင္းေတာ့မည္ၿဖစ္ေၾကာင္းေၾကၿငာရင္း၊ ပါတီစံုစနစ္ကိုလမ္္းဖြင့္ေပးခဲ့သည္။ သူ့အားႏိုင္ငံအ ဖက္ဖက္မွယိုယြင္းမွုမ်ားကိုအသိမေပးဘဲ၊ ႏိုင္ငံခ်စ္သည္ သူေသာစကားတန္ဆာကိုေရလဲႏွင့္သံုးလ်က္ “အခြင့္အေရး”ဇာတ္ခံုေပၚတြင္မိန္းေမာေနၾကေသာ ပါတီေခါင္း ေဆာင္မ်ားကိုလည္းအၿပစ္တင္ၿပီး၊ လူထုကိုလည္း ”ေနာက္ဆူရင္ေသနတ္ဆိုတာမိုးေပၚ ေထာင္ပစ္ဖို့မဟုတ္ဖူး” ဟုၿခိမ္းေၿခာက္သြားခဲ့သည္။ သို့ေသာ္လူထု၏ မေၾကနပ္မွုအေဆာက္အအံုက ပိုမိုၾကီးထြားလာကာ၊ ႏိုင္ငံအ၀ွမ္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားၾကီး တခုလံုးရပ္သြား ခဲ့ေလသည္။ ယင္းလမ္းစဥ္ပါတီေခါင္းေဆာင္အဆင့္ဆင့္အမည္ခံ လ်က္၊ ၿပည္တြင္း၏အားၿပည္တြင္းမွာရွိသည္ ဟုဆိုၾကသူ ေတြ၊ ၿပည္ပသို့တိုင္းခန္းလွည့္လည္ခ်ိန္တြင္၊ ႏိုင္ငံၿခား ၿဖစ္ပစၥည္းမ်ားေတြ့ၾကေသာအခါအရွက္တမ္း မေၾကာက္ တမ္း၀ယ္ယူအသံုးၿပဳၾကသူပါတီေခါင္းေဆာင္အမည္ခံ အခြင့္ထူးခံလူတန္းစားတခု ေပၚမွန္းမသိေပၚ လာသည္ကိုလူထုကမ်က္၀ါ္းထင္ထင္ေတြ့လာၾကသည္။ သို့ေသာ္ လည္း ႏိုင္ငံၿခားၿဖစ္ကိုမက္ေမာေသာစိတ္ ကိုထင္ထင္ေပၚေပၚမၿပသရဲၾကေသးေပ။ ၿမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္စနစ္ ဟုေၾကြးေက်ာ္ထားသည့္အတြက္ လည္းၿဖစ္ ေကာင္းၿဖစ္ႏိုင္ေပသည္။ ယမန္ႏွစ္က လမ္းစဥ္ပါတီ၏ေနာက္ဆံုး သမၼတ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္မကြယ္လြန္မွီက ေရးသားခဲ့ေသာလက္ေရးမူကိုစာအုပ္အၿဖစ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ (၁၉၈၈)အေရးအခင္းမွတ္တမ္းပထမတြဲတြင္၊ မိမိပါတီႏွင့္ႏိုင္ငံ့အေရးဆိုၾကသူွဆႏၵၿပဆန့္က်င္ၾကသူမ်ား ႏွစ္ဘက္လံုးကိုမွ်မွ်တတၿဖစ္ေအာင္ဆန္းစစ္ ေရးသားမည္ဟုကနဦးတြင္ဆိုခဲ့ေသာ္လည္း၊ မိမိပါတီ၏ အား နည္းခ်က္၊ ေပ်ာ့ညံ့ခ်က္၊ မရိုးသားမွု၊ အခြင့္ထူးခံမွု၊ ေအာက္ေၿခအေၿခအေနမွန္မ်ားကိုထိမ္ခ်န္မွဳ၊ လူထုဘ႑ာ ကိုပါတီဘ႑ာအၿဖစ္စာရင္းမရွိအင္းမရွိ သံုးစြဲခဲ့မွုတို့ကို၊ ခပ္တည္တည္အစေဖ်ာက္ၿပီး၊ ဆန့္က်င္ၾကသူမ်ား၏ ၿပည္ပအားကိုးမွု၊ ဒီမိုကေရစီေရးေတာင္း ဆိုမွုတို့ကို အၿပစ္ဖို့ခဲ့သည္။ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္ကို ပါတီထိပ္ပိုင္း အတြင္းပညာတတ္လူတဆုပ္စာထဲက သေဘာထားေကာင္းၿပီး၊ အခြင့္အေရးတတ္ႏိုင္သမွ်ေရွာင္တတ္သူဟု သိထားၾကသည္။ သိုုေသာ္လည္း မိမိကိုယ္ကိုေ၀ဖန္ၿခင္းအလ်င္း မရွိခဲ့ေသာ(၂၆)ႏွစ္တာကာလအတြင္း၊ ပါတီ ေခါင္းေဆာင္အဆင့္ဆင့္ တို့၏အေရခြံတို့သည္၊ ၿပည္သူတို့၏ဆန့္က်င္ေ၀ဖန္မွုတို့ကို ခံႏိုင္ရည္မရွိေအာင္ပါးလႊာ ခဲ့သည္ကေတာ့ အမွန္ၿဖစ္ေၾကာင္းမ်က္၀ါး ထင္ထင္ၿမင္ရေပသည္။

အၾကြင္းမဲ့အာဏာရွင္စနစ္အဆံုးစြန္ေသာအေၿခသို့ေရာက္သည့္အေမွာင္ေခတ္ဖံုးေသာစစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေခတ္

(၁၉၈၈)ေက်ာင္းသားထု၏ဆန့္က်င္ဆႏၵၿပမွုမွသည္ လူတန္းစားေပါင္းစံု အေထြေထြသပိတ္ၾကီးအၿဖစ္ အသြင္ေၿပာင္းသြားေသာလူထုတရပ္လံုး၏ရာစုႏွစ္၏အၾကီးမားဆံုးဆန့္က်င္အံတုမွုကို မိုးမၿမင္ေလမၿမင္၊ အခြင့္ထူးခံလူတန္းစားတရပ္အၿဖစ္ေရာက္ရွိေနေသာ လမ္းစဥ္ပါတီၾကီးကနဖူးေတြဒူးေတြ့ရင္ဆိုင္ လိုက္ၾက ရသည္။ မွတ္သားေလာက္ဘြယ္ၿမင္ကြင္းတခုကားစက္တင္ဘာ(၁၈)ရက္ေန့မတိုင္မွီ၊ ရန္ကုန္အလံၿပဘုရား လမ္းစစ္ရံုးၾကီး၀င္းကို၀ိုင္းရံေသာလူထုအင္အားသည္ သန္းႏွင့္ခ်ီေလာက္သည့္အတြက္ ၿမန္မာ့သမိုင္းတြင္ လူထု အင္အားအၾကီးမားဆံုးေသာအင္အားၿပမွုၿဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း၊ ေရွ့မွီေနာက္မွီ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာၾကသူအားလံုးက၊ တညီတညြတ္ထဲ သေဘာတူခဲ့ၾကၿခင္းပင္။ အမွန္ဆိုရလ်င္ထိုဆႏၵၿပ ၾကသူႏိုင္ငံသားအေတာ္မ်ားမ်ားထဲ တြင္လည္း၊ လမ္းစဥ္ပါတီ၀င္မ်ားရွိေနၾကၿခင္းပင္။ သို့ေသာ္လည္း ပါတီတြင္းအက်င့္ပ်က္ခ်စားမွုအခြင့္ထူး ခံမွုတို့က လူထုတရပ္လံုး၏ရင္၀ယ္ ေဒါသအစိုင္အခဲအၿဖစ္ၾကီး ထြားေနၿပီဆိုသည့္အခ်က္ကို၊ ထိုေခတ္က ပါတီေခါင္းေဆာင္အဆင့္ဆင့္က မသိၾကိဳးက်ြံၿပဳခဲ့သည္။ လြတ္လပ္ေရးရွိခါစက “အာရွထမင္းအိုးၾကီး” အၿဖစ္ကမၻာဇာတ္ခံုတြင္ေရွ့တန္းေရာက္ခဲ့ေသာၿမန္မာႏိုင္ငံကို ကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုးစာရင္း၀င္ႏိုင္ငံအၿဖစ္ ဆြဲခ်ႏိုင္ခဲ့ေသာ လမ္းစဥ္ပါတီ (ေခတ္အေခၚ “မဆလ”ပါတီ)၏ မိမိအားနည္းခ်က္ကိုအမွန္အတိုင္းလ်င္လ်င္ ၿမန္ၿမန္၀န္ခံရန္ပ်က္ကြက္ခဲ့မွ၊ု ၿပဴၿပင္ေၿပာင္းလဲမွုမ်ားခ်က္ခ်င္းလုပ္ရန္ပ်က္ကြက္မွုတို့ကိုလူထုတစ္ရပ္လံုးက နာက်ည္းၿခင္းမကနာက်ည္းခဲ့သည္။ ၿမန္မာ့သမိုင္းအဆက္ဆက္၏အဓိကအက်ဆံုးႏိုင္ငံေရး အခန္းက႑ တိုင္းတြင္ လြတ္လပ္ေရးဖခင္ၾကီးဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္အတူယွဥ္တြဲပါေလ့ရွိခဲ့ေသာ ဗိုလ္ေန၀င္း သည္ေသဆံုးသည္ အထိ မိမိ၏အားနည္းခ်က္ကိုတိပ္တဆိပ္ဆင္းရဲပင္ပမ္းၾကီးစြာခံစားသြားရမည္ဆို သည္ကို ကားၿငင္းဘြယ္မရွိပါ။ မိမိလက္ေအာက္ငယ္သားမ်ား၏လက္လြတ္စပယ္အခြင့္ထူးခံစားခဲ့ၾကေသာ သမိုင္း၏ အပစ္ေၾကြးကိုခံစားသြား ခဲ့ရရွာသည္။ ထိုႏွစ္စက္တင္ဘာ(၁၈)ရက္ေန့တြင္ ႏိုင္ငံအာဏာကို ၿပည္ေထာင္စုၾကီး “ေခ်ာက္ထဲက်ရန္လက္ တလံုးအလို”ဟူေသာ လက္သံုးစကားေဟာင္းၿဖင့္၊ ၿမန္မာတႏိုင္ငံလံုးကို ေခတ္သစ္ ၿမန္မာ့သမိုင္း၏အမိုက္တကာ့အေမွာင္ဆံုးကာလၾကီးထဲသို့ဆြဲသြင္းသြားခဲ့သည္။ ထိုႏွစ္မွစတင္ၿပီး(၂၀၁၀) လက္ရွိအစိုးရသစ္ေပၚ ေပါက္ခ်ိန္အထိကာလကို လမ္းစဥ္ပါတီေခတ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားကပင္ ေအာခ်ရေသာ အက်င္ပ်က္ခ် စားမွုေခတ္အၿဖစ္လူထုက မ်က္၀ါးထင္ထင္ၿမင္လိုက္ၾကရသည္။ အထက္တန္းအရာရွိၾကီး တစ္ဦး၏အဆိုအရ၊ လမ္းစဥ္ပါတီေခတ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား၏အဂတိလိုက္စားမွု ႏွင့္ယွဥ္လိုက္ပါက saint မ်ားဟုပင္ေခၚေလာက္ႏိုင္သည္ဟူ၍ပင္။ ပါတီေခတ္ ၀န္ၾကီးမ်ားသံုးစြဲေနထိုင္ မွုကိုသိမွီလိုက္ၾကသူမ်ားက ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွူးၾကီးသန္းေရႊဦးေဆာင္ေသာ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား၏အတိုင္းအဆမရွိေသာ အာဏာအလဲြသံုးစားမွု၊ စည္းစိမ္က်ြယ္၀ခ်မ္းသာလာမွုကို မယံုၾကည္ႏိုင္ဘြယ္ရင္သပ္ရွုေမာၿမင္ေတြ့ လိုက္ၾကရသည္။ အထက္လူၾကီးအဆင့္ဆင့္ကိုခ်ဥ္းကပ္လ်က္မယံုႏိုင္ေလာက္ဘြယ္လာဘ္ တံစိုး လက္ေဆာင္ မ်ားေပးကမ္းႏိုင္သူတို့ အဆင္ေၿပရာထူးတက္ၾက၍၊ မေပးႏိုင္သူတို့လမ္းေဘးေရာက္ေသာေခတ္သိ့ုတမဟုတ္ ၿခင္းေရာက္သြား သည္။ စစ္တိုင္းမွူးအဆင့္ေလာက္ကို (၂)ႏွစ္ေလာက္လုပ္ခြင့္ရၾကသူေတြ မိမိမိသားစုသာမက နီးစပ္ရာေဆြမ်ိဳးသား ခ်င္းမ်ားပါတသက္စားမကုန္ေအာင္ၾကြယ္၀ၾကကုန္သည္ဟုဆို၏။ အိမ္ၿခံ၊ေၿမကြက္၊ေငြကို ထားစရာမရွိေအာင္ ၾကီးပြားလာၾကေသာ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားရာထူးၿမဲေရးကားပို၍အေရးၾကီးလာသည္ႏွင့္အညီ၊ အဆက္အဆင့္ဆင့္သို့ “အဘ” ေခၚရေသာေခတ္ၾကီးေပၚေပါက္လာသည္။ ေပးသူ၀ိုင္းေနေသာေခတ္ၾကီးတြင္ အေပးႏိုင္ဆံုးသူေတြက လုပ္ငန္းလိုင္စင္၊ စီးပြားေရးလိုင္စင္စသည့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ားရလာၾကသည္။ ခ်မ္းသာသူ ေတြခ်မ္းသာမဆံုးၿဖစ္ ေနခ်ိန္၊ ဆင္းရဲ၍ကုန္းေကာက္စရာပင္မရွိေသာ ဆင္းရဲသားဒုကၡသည္မ်ားတေန့ တၿခားတိုးပြားလာသည္။ အံ့ၾသဘြယ္ေကာင္းသည္ကား၊ ႏိုင္ငံ့၀န္ထမ္းအုပ္ခ်ဳပ္သူလူတန္းစားအက်င့္ပ်က္၊ စာရိတၱပ်က္ၿပားမွုကို၊ စစ္အစိုးရက မိမိႏွင့္မဆိုင္သလို ေနႏိုင္ၿခင္းမွာအံ့ၾသစရာပင္။ အစိုးရမွဥပေဒမ်ားခ်ၿပီး စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ခြင့္ေပးေသာတံခါးဖြင့္စီးပြားေရးမူ၀ါဒကိုထိပ္ပိုင္းေခါင္းေဆာင္ၾကီးမ်ား၏ တခ်က္ လႊတ္အမိန့္ၿဖင့္ ေန့ခ်င္းညခ်င္းေၿပာင္းလဲၿပီး မိမိစိတ္တိုင္းက်ဥပေဒကိုကိုယ္တိုင္လက္တလံုးၿခားလုပ္မွုမ်ား ၿပဳလုပ္ လာၿခင္းေၾကာင့္၊ ရင္းႏွီးၿမွဳပ္ႏွံမွုၿပဳရန္အိမ္နီးခ်င္းနိုင္ငံမ်ားကလက္တြံ့ၾကသည္။ မုရင္း principal ၿပည္ပ ရင္းႏွီးၿမွဳပ္ႏွံမွုနည္းပါးၿပီး၊ ပြဲစားရင္းႏွီးၿမွဳပ္ႏွံမွုမ်ားသာေပါမ်ားခဲ့ေသာေခတ္ၿဖစ္သည္။ သက္ဆိုင္ရာအာဏာပိုင္ ၀န္ၾကီးကိုေတြ့ခြင့္ရရွိေရး အတြက္ပင္(လုပ္ငန္းလုပ္ခြင့္ပါမစ္ရ, မရ ပင္မသိရခင္) နင့္ေနေအာင္ေပးကမ္းရသည္ ဟုဆိုၾကသည္။ ေဒၚလာေငြစကၠဴႏွင့္တန္ဘိုးတူသတ္မွတ္ထားေသာ၊ FEC ေငြလက္မွတ္ကိုပင္ ၀န္ၾကီးမင္း မ်ားကလက္မခံႏိုင္ၾကဘဲ၊ ေဒၚလာေငြစစ္စစ္ကိုမွလက္ခံသည္ဟူေသာသတင္းမ်ား ေနရာအႏွံ့ၾကားရသည္။ ေဒၚလာမေပးဘဲ၊ “အထုပ္ေသး” (လက္၀တ္ရတနာကို ဆိုလိုသည္)ပစၥည္းဥစၥာ ေပးၾကသူေတြ ေတြမ်က္ႏွာရ ၾကသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားႏွင့္နီးစပ္ေသာ လုပ္ငန္းရွင္တစုသာ လုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ခြင့္ပါမစ္ကို တခုၿပီးတခုရေနၾက သည့္အတြက္ ခရိုနီမ်ားၾကီးစိုးေသာ (Cronyism) ေခတ္ ဟုလည္းဆိုႏိုင္သည္။ ႏိုင္ငံၿခားသို့အၿပိဳင္ေစ်း၀ယ္ ထြက္ႏိုင္ၾကေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ကေတာ္မ်ား၏ ဂုဏ္ၿပိဳင္မွုေၾကာင့္၊ မိသားစုခ်င္း၊ သားသမီးခ်င္း၊ အၿပိဳင္အဆိုင္မွု ေတြၿဖစ္လာသည္။ ပညာေရးေလာကတြင္ ပညာသင္ၾကားေရး ထက္ပညာကိုေငြႏွ့င္လဲႏိုင္လ်င္ဆရာ၀န္၊ အင္ဂ်င္နီယာမ်ားပင္လြယ္လြယ္ၿဖစ္ႏိုင္ သည္ဟုဆိုသည္။ က်န္းမာေရးေလာကတြင္ဆရာ၀န္မ်ား၏က်င့္၀တ္ ပ်က္ၿပားမွုေၾကာင့္၊ အစိုးရေဆးရံုမ်ားကို၊ (လူထုကေ၀းေရာ) က်န္းမာေရးေလာကႏွင့္နီးစပ္ေသာရာထူး အၾကီးအကဲမ်ားကပင္ အားမကိုးၾကေတာ့ေသာအခ်ိန္ၿဖစ္သည္။

Good governance ဟုေၾကြးေၾကာ္၍တက္လာေသာ စစ္ယူနီေဖါင္းတၿဖစ္လဲလက္ရွိအရပ္သားအစိုးရ (၂၀၁၀)ေရြးေကာက္ပြဲၾကီးတြင္ကမၻာက ယံုခ်င္ယံုမယံုခ်င္ေန ”ၾကိဳတင္မဲ”ေခၚမည္သည့္ေနရာကမည့္သည့္နည္း ႏွင့္ေရာက္လာၿခင္းမသိရေသာ မဲေပးစနစ္ၿဖင့္ေရြးခ်ယ္ခြင့္ရၾကေသာ အာဏာရစစ္အစိုးရပါတီၾကီး ၿပည္ခိုင္ၿဖိဳး (အမ်ားေခၚ “ၾကံ့ဖြံ့”) မွ (၂၀၁၁)တြင္ လူ၀တ္လဲစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားဦးေဆာင္ေသာအစိုးရတက္လာသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးသိန္းစိန္အစိုးရမွ သန့္ရွင္းေသာအစိုးရ (good governance) ဆိုေသာေဆာင္ပုဒ္ကိုဦးစားေပးေၾကြး ေၾကာ္လာသည္။ မည္သည့္ကိစၥမဆို ထင္သာၿမင္သာ (transparency)ၿဖစ္ရမည္ဟူေသာကတိေတြထပ္ ခါတ လဲလဲေပးေသာ္လည္း၊ လက္ရွိအေၿခအေနတြင္ မူလ ခရိုနီေဟာင္းမ်ားသာ အခြင့္အေရးေတြရၿပီးရင္းရရင္း ၿဖစ္ေနၾကသည္ ကိုလူထုကမ်က္ၿမင္ေတြ့ေနရသည္။ အစိုးရအဖြဲ့၀င္ထိပ္ပိုင္း စီနီယာသမၼတရံုး၀န္ၾကီးမ်ား (သာမာန္ၿပည္ေထာင္စု၀န္ၾကီးမ်ားပင္ထားေတာ့) ပင္လ်င္ good governance ၏အဓိပၸယ္ကိုေကာင္းစြာ သိပါေလစဟု သံသယၾကီးစြာၿဖစ္မိသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္၎တို့အတြင္း မူလအက်င့္ေဟာင္းမ်ား ဆက္လက္ေတြ့ေနရယံုမက၊ ၎တို့ပိုင္စည္းစိမ္ဥစၥာမ်ားကိုခ၀ါခ်ရန္အရိပ္အေယာင္မ်ား မေတြ့ရေသးၿခင္းပင္။ မီဒီိယာေလာကပညတ္ခ်က္မ်ားကိုအၿပီးတိုင္နီးပါးေၿဖ ေလ်ွာ့ေပးမွုေၾကာင့္အစိုးရကိုစာနယ္ဇင္းမ်ားတြင္ ေ၀ဖန္မွုမ်ား၊ အဂတိလိုက္စားမွုမ်ားေဖၚထုတ္ေရးသားလာ ၿခင္းေၾကာင့္ အာဏာပိုင္အစိုးရႏွင့္ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား တၿဖစ္လဲအၾကီးအကဲမ်ားဆတ္ဆတ္ထိမခံႏိုင္ၿဖစ္လာ ၾကသည္။ ယခင္ကတီးတိုးပင္ေ၀ဖန္ခြင့္မရွိေသာေခတ္မွ သည္၊ ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္နိုင္ေသာမီဒီယာအားကိုရွိေသာ ေခတ္သို့တမဟုတ္ခ်င္းေရာက္ရွိလာသၿဖင့္၊ အေ၀ဖန္ခံႏိုင္ ရည္ကင္းမဲ့ေသာ ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္အမည္ခံမ်ား ဒုကၡဆိုက္ေသာေခတ္ၿဖစ္သည္။ လႊတ္ေတာ္အမတ္အမ်ားစု မွလည္းယခင္က မိမိနယ္ပယ္မ်ားတြင္မင္းမူခဲ့၍ ေမာ္ၾကည့္ခြင့္ပင္မရခဲ့ေသာအခ်ိန္မွ internet blogs မ်ား၊ လူမွုဆက္ဆံေရးကြန္ယက္ Facebook တို့တြင္ပယ္ပယ္နယ္နယ္ေ၀ဖန္ၿခင္းခံရခ်ိန္မို့ အနာေပၚဒုတ္က်ဆတ္ ဆတ္ထိမခံၿဖစ္ၾကရသည္။ ယင္းအထဲတြင္လႊတ္ေတာ္အမတ္ေနရာကိုမရလိုက္ၾကရသည့္ (လစ္လပ္သြားေသာ မဲဆႏၵနယ္မ်ားအတြက္) အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီၾကီးအတြင္းအေပးအယူမတဲ့ အၿငင္းပြားမွုမ်ားဗူးေပၚ သလိုေပၚလာသည္ (အဏာပိုင္အဖြဲ့အစည္းရာထူးမ်ိဳးပင္မဟုတ္ေသး)။ အတိုက္အခံပါတီမ်ားအတြင္း မိမိပါတီထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္ပိုင္းတြင္ အေတြ့အၾကံဳရွိပညာတတ္ေသာေနရာမ်ားမ်ားေပးႏိုင္ေရး၊ မိမိကိုယ္ ကိုႏိုင္ငံတကာအေတြ့အၾကံဳမ်ားရင့္သန္လာေအာင္ေလ့က်င့္ႏိုင္ေရးထက္ (၂၀၁၅)ခုအစိုးရေနရာ ရရွိေရးကို ပိုဦးစားေပးေနသေယာင္ေတြ့ရသည္။ အေတြ့အၾကံဳတခုတြင္ (၁၉၈၈) ႏိုင္ငံတ၀ွမ္းအုပ္ခ်ုဳပ္ေရးအာဏာကင္း မဲ့ၿပီး၊ အၿမိဳ့ၿမိဳ့အနယ္နယ္သပတ္စခန္းမ်ားဖြင့္လ်က္ သပိတ္ေကာ္မတီမ်ားၿမိဳ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေနရာယူခ်ိန္တြင္၊ စားသံုးသူခြဲတမ္း၊ ၀န္ထမ္းလစာေပးေ၀မွုစေသာကိစၥကို၊ ယင္းသပိတ္ေကာ္မတီမ်ားက၊ ယခင္လမ္းစဥ္ ပါတီ ေခတ္စနစ္ကကဲ့သို့ဆက္လ်က္က်င့္သံုးၾကၿခင္းကိုမယံုႏိုင္ဘြယ္ေတြ့ၾကံဳခဲ့ရသည္။ ဒီမိုကေရစီစကားမိုးမႊန္ေအာင္ ေၿပာၾကသူအခ်င္းခ်င္းရန္ၿဖစ္ၾကရင္း (တာ၀န္ခံရာထူးလုၾကရင္း)၊ ဖ်ာလုေသာ “ဖ်ာလုပြဲေခတ္”သို့ဆိုက္ဆိုက္ ၿမိဳက္ၿမိဳက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ရင္ေလးဘြယ္ပင္။ ၿမန္မာၿပည္သူတို့အတြက္အေရးတၾကီးလိုအပ္ေနေသာအခ်က္ကား လူတိုင္းတင့္ေတာင့္တင့္တယ္ေသာလံုၿခံဳသည့္ မိသားစုဘ၀တည္ေဆာက္ေရးပင္ၿဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံကိုခ်စ္သည္၊ အမ်ိဳးသားေရးဟုေၾကြးေၾကာ္ေနရမည့္ေခတ္မဟုတ္ေတာ့ ဆိုသည့္အခ်က္ကိုေမ့ေလ်ာ့ေနၾကပံုရသည္။

“အဂတိ”ကိုသရုပ္ခြဲၾကည့္ၿခင္း

အဂတိလိုက္အက်င့္ပ်က္ၿခင္း၏သရုပ္ကိုေသေသခ်ာခ်ာေလ့လာၾကည့္ပါက၊ အခြင့္အေရးေပးပိုင္ခြင့္အာဏာရွိ ၾကသူေတြကို ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္သူ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားက မိမိတို့စီးပြားေရး အက်ိဳးအၿမတ္အၿမန္ေပၚ ေပါက္ၿပီး အစစအဆင္ေၿပေခ်ာေမြ့ေစေရးအတြက္လာဘ္လာဘတံစိုးလက္ေဆာင္ေပးရာမွစတင္ၿခင္းၿဖစ္သည္။ ရိုးသားေသာ အာဏာပိုင္မ်ားကို ၾကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ခ်ဥ္းကပ္ၿခင္းနည္းၿဖင့္လည္း၊ စာရိတၱမ႑ိဳင္ကိုယိမ္းယိုင္ ေစေလသည္။ လာဘ္လာဘကိုေရွာင္ရွားရန္ၾကိဳးစားၾကသူမ်ားကိုလည္း “မင္းလူၾကီးမွာပါးစပ္ပါရင္၊ ဘာေကာင္ မို့လဲ” ဟုေၾကြးေၾကာ္ၿပီးစာရိတၱကိုယိမ္းယိုင္ေအာင္ဖ်က္ဆီးၾကသူေတြေၾကာင့္လည္းပါသည္။ သည္ၾကားထဲ ေငြေၾကးဥစၥာဓနမက္ေမာၾကသူေတြ၊ အဂတိ၀ဲၾသဂညြန္ထဲနစ္ၾကရသည္။

လက္ရွိအစိုးရထိပ္ဆံုးပိုင္းေခါင္းေဆာင္ (အထူးသၿဖင့္ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတဦးသိန္းစိန္)၏ႏိုင္ငံၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲလို ေသာစိတ္ေစတနာသန့္ကို လူထုကသတိၿပဳမိသည္မွာအမွန္ပင္။ တိုင္းရင္သားမ်ားအၾကားႏွစ္ပရေစၦဒၾကာ ကိန္းေအာင္းေနေသာအခ်င္းခ်င္းမယံုၾကည္မွုကိုေၿဖေဖ်ာက္လိုေသာစိတ္ရင္းေစတနာကို အတိုက္အခံ ေခါင္းေဆာင္မ်ားသာမက၊ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းကပါလက္ခံၾကသည္။ ေခတ္အဆက္ ဆက္ တေယာက္ႏွင့္တေယာက္မၿမင္ခ်င္ေအာင္ အပုတ္ခ်အၿပစ္တင္ခဲ့ၾကေသာ မတူညီေသာ ႏိုင္ငံေရး အၿမင္မ်ားကို ေဘးခ်ၿပီး၊ ႏိုင္ငံတည္ေဆာက္ေရးကိစၥကိုေဇာက္ခ်လုပ္ေပးလိုေသာဆႏၵ၊ နိုင္ငံေရးသင္ပုန္းေခ် လိုေသာ ဆႏၵေတြၿပည့္ေနသည္ကိုသတိၿပဳမိၾကသည္။ ခက္သည္ကား မိမိတို့ရရွိခဲ့ေသာ၊ ရရွိဆဲၿဖစ္ေသာ အခြင့္အာဏာ၊ စည္းစိမ္ကို ႏိုင္ငံေကာင္းစားေရးႏွင့္မလဲလိုေသာ ၊ အယူသီးႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားက၊ ႏိုင္ငံၿပဳၿပင္တိုးတက္ကိုမ်ားစြာအဟန့္အတားၿဖစ္ေနေစေလသည္။ အဆိုးဆံုးကား ႏိုင္ငံေရးအာဃာတ မ်ားၾကီးစိုးေနေသးၿခင္းပင္ၿဖစ္သည္။ လ်င္ၿမန္ေသာႏိုင္ငံေရးေၿပာင္းလဲေရးေရစီးေၾကာင္းတြင္ ဆရာေမြးတပည့္ ေမြးစနစ္ကိုသက္ဇိုးေရွရန္ၾကံရြယ္ၾကသူေတြရွိတံုးပင္။ ယခင္ကလို ထင္ထင္ေပၚေပၚတံစိုးလက္ေဆာင္ေပးခြင့္ မရေတာ့ၿပီမို့၊ လာဘ္ေၾကးပိုမိုၾကီးလာေၾကာင္းေၿပာၾကသူေတြရွိလာသည္။ အဂတိမလိုက္စားေသာ္လည္း၊ လိုက္စားသေယာင္သပုပ္ေလလြင့္ေၿပာရန္၀န္မေလးေသာေခတ္အခါၾကီးမို့၊ “ဘာၾကီးေတြ၊ ဘယ္ေလာက္ ေတာင္ ေပးကမ္းလိုက္ရတာ” ဟူေသာစကားကို မ်က္ေစ့မွိတ္ယံုၾကသူေတြမ်ားလာၿပီၿဖစ္သည္။ (မည္သူက သိတာ မွတ္လို့။) ၿမန္မာအစိုးရက လက္ရွိၿပဌာန္းထားေသာ အဂတိလိုက္စားမွူတိုက္ဖ်က္ေရးဥပေဒက ႏိုင္ငံေရးရာထူး ရွိၾကသူေတြက်ဴးလြန္လ်င္ ၿပစ္ဒါဏ္ (၁၅)ႏွစ္အထိခ်မွတ္ႏိုင္ေၾကာင္းဆိုထားေသာ္လည္း၊ ဤၿပစ္ဒါဏ္ေၿမာက္ ေၾကာင္းကိုသက္ေသမထူႏိုင္ေသးသေရြ့ အဂတိၿပစ္မွုမေၿမာက္ႏိုင္ဆိုသည့္အခ်က္ကို ဥပေဒပညာရွင္တို့က သတိၿပဳမိၾကသည္။ အထူးသၿဖင့္၊ ဥပေဒၿပဆိုခ်က္ကိုမိမိလိုရာဆြဲအဓိပါၸ္ယ္ၿပန္ေလ့ရွိေသာ ၿမန္မာ့တရားစီရင္ေရး ေလာက၏အားနည္းခ်က္ကို လက္တလံုးၿခားလုပ္မည့္သူေတြဒုႏွင့္ေဒးရွိႏိုင္ ေၾကာင္းေလ့လာမိသည္။

အေမရိကကဲ့သို့ဒီမိုကေရစီဘိုးေအႏိုင္ငံၾကီးတြင္ပင္ တံစိုးလက္ေဆာင္ေပးခ်ဥ္းကပ္မွုရွိသည္ဆိုေသာ္ၿငားလည္း၊ lobbying laws မ်ားၿဖင့္ စနစ္တက်တင္းၾကပ္ေသာေစာင့္ၾကပ္ၾကည္မွုရွိေနေသာေၾကာင့္၊ ထင္တိုင္းၾကဲမရဆို သည့္အခ်က္ကိုသတိၿပဳမိၾကဘို့လိုပါသည္။ rule of law ဆိုသည့္ေ၀ါဟာရ၏အႏွစ္သာရကို အစိုးရသာမက လူထုကပါနားလည္ၾကဘို့လိုၿပီ။ ပြင့္လင္းၿမင္သာေသာ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းလြင္ၿပင္သစ္သို့ ေၿမစမ္းခရမ္းပ်ိဳး ၀င္ေနၿပီၿဖစ္ေသာ၊ ၿမန္မာႏိုင္ငံအေနၿဖင့္ မိမိခ်မွတ္ေသာဥပေဒမည္မွ်အတိုင္းအတာအထိ သက္၀င္အာဏာ တည္မည္ကို အထက္ေအာက္၊ အမ်ားၿပည္သူၾကားအၿပန္အလွန္သိနားလည္ေအာင္ ပညာေပးယံုမက၊ လက္ရွိ က်င့္သံုးတတ္လာေအာင္ အစိုးရအေနၿဖင့္ လူထုၾကားတိုက္ရိုက္၀င္ေရာက္ရန္ လိုအပ္ေသာအခ်ိန္ၿဖစ္သည္။ တဖက္မွလည္းလူထုလူတန္စားမေရြး တန္းတူရည္တူရွိေသာ ဖူလံုေသာ မိသားစုဘ၀ရပ္တည္ႏိုင္ခြင့္ရွိေသာ အခြင့္အလမ္းမ်ားကိုဖန္တီးေပးရန္အစိုးရတြင္တိုက္ရိုက္တာ၀န္ ရွိသည္ဟူ၍သာ။           ။

ႏွစ္သစ္ သႏၷိ႒ာန္

New year’s resolution ေခၚ ႏွစ္သစ္အတြက္အၾကိဳေမ်ွာ္မွန္းခ်က္သႏၷိ႒ာန္ခ်ေသာ အေလ့အထ က်ြန္ေတာ္ တို့ၿမန္မာမ်ားတြင္ မရွိသေလာက္နည္းပါးလွသည္ဆိုသည့္အခ်က္ကား ၿငင္းဘြယ္မဟုတ္သလို၊ နားလည္လက္ခံ ၾကသူအလြန္ရွားလွေပသည္။ သမိုင္းသုေတသီတို့အဆိုအရ New year’s resolution ဟူေသာ အယူအဆ ကနဦး အေလ့အထကို ခရစ္ေတာ္မေပၚမွီ Babylonians သမိုင္းဦးေခတ္ကစတင္ခဲ့ေၾကာင္း ဆိုၾကသည္။ ထိုမွတဆင့္ အကၡရာတင္ေသာ Roman empire ေခတ္တြင္ပိုမိုတြင္က်ယ္စြာသံုးႏွဳန္းမွုပ်ံ့ႏွံ့ခဲ့သည္ဟုဆိုသည္။ ေခတ္သစ္သမိုင္းဆရာတို့အဆိုအရ၊ ယခုေခတ္လူမ်ိဳးေပါင္းစံုအားလံုးတို့၏ (၈ %) သာ မိမိတို့ေမ်ွာ္မွန္း သႏၷိ႒ာန္ခ်မွုကို အေကာင္အထည္ေဖၚႏိုင္သည္ဟု အဆိုရွိသည္။ မိမိဘ၀ေနထိုင္မွုတိုးတက္ေရးအတြက္၊ အတိတ္ကမွားယြင္း အားနည္းခ်က္ကိုၿပန္လည္ၿပဳၿပင္ၾကလိုေသာအာသီသ ကို မိမိစိတ္ထဲခ်မွတ္ၾကသလို၊ လူသိရွင္ၾကားထုတ္ေဖၚ ေၾကၿငာၾကသူေတြလည္း တေန့ထက္တေန့ တို့းပြားလာသည္။ ႏွစ္မကူးမွီႏွင့္ ႏွစ္သစ္ကူးခ်ိန္တို့သည္ ဘ၀တသက္တာအတြက္ေအာက္ေမ့ဘြယ္အထိမ္းအမွတ္အထြတ္အထိပ္ ေရာက္ခ်ိန္ကာလၿဖစ္သၿဖင့္၊ ယင္းအခ်ိန္ကို သႏၷိ႒ာန္ခ်ရန္အေကာင္းဆံုးအခ်ိန္ ဟု အမ်ားကလက္ခံ ၾကပံုရသည္။ Facebook ကဲ့သို့ေသာ လူမွုကြန္ယက္တြင္ မိမိတို့ၿမန္မာမ်ား ပလူပ်ံေအာင္ေတြ့ရသည္မွာ အထူးအဆန္းမဟုတ္ေတာ့ေပ။

ကိစၥမ်ားေၿမာင္ဤလူ့ေဘာင္၏ ေန့တဓူ၀အစဥ္ေၿပေခ်ာေၿမ့ေရးအတြက္ ရံုးၾကကန္ၾကရေသာ၀ဲၾသဂတြင္၊ ၿပည္ပေရာက္ၿမန္မာမ်ား၏ပင္ပန္းဆင္းရဲၿခင္းက ပိုၾကီးမားလွေပသည္။ သည္ၾကားထဲတြင္ အိမ္ၿပန္ေရာက္ တိုင္း စာတိုက္မွေရာက္လာေသာ မ်ားလွစြာေသာ စာရြက္စာတမ္းမ်ားႏွင့္နပန္းလံုးၾကရေသာ ဒုကၡက အပိုထပ္ဆင့္ ပခုန္းေပၚက်ေရာက္လာသည္။ သို့အတြက္ေၾကာင့္လည္း စာရြက္စာတမ္းမ်ားကို စနစ္တက် ထားသိုသိမ္းဆည္း ရေသာ အေလ့အထ ကို ဒီမိုကေရစီဘိုးေအ ႏိုင္ငံၾကီးမ်ားတြင္ အပိုထမ္းၾကရေသာ အေလ့ ၾကီးထြားလာခဲ့ သည္။ Home office ေခၚ အိမ္/မိသားစုကိစၥအ၀၀ကို ထိမ္းသိမ္းႏိုင္ေစၿခင္းအလို့ငွာ၊ မိမိအိမ္ကို ရံုးတခုသဖြယ္ အသြင္ေၿပာင္းထားၾကရသည္။

မွတ္တမ္းမ်ားသိုမွီထိမ္းသိမ္းၿခင္း၊ အေရးယူေဆာင္ရြက္ၿခင္း၊ မိမိႏွင့္မိသားစု၏ ေငြစာရင္း၊ အလုပ္သာမက ေနရာဌာနမ်ားစြာမွရရွိေသာ ခံစားခြင့္မ်ားအားလံုးကို ေကာင္းစြာကိုင္တြယ္ႏိုင္ၿခင္း၊ လိုအပ္ခ်က္မ်ား စနစ္တက်ၿပင္ဆင္အေကာင္အထည္ေဖၚၿခင္း၊ ပံုမွန္သံုးသပ္ေလ့လာၿခင္း၊ လိုအပ္ေသာ ၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲမွု၊ မလိုအပ္သည္မ်ားကို ဖယ္ထုတ္ရၿခင္းစသည္တို့အားလံုးကို၊ ေန့စဥ္ခ်က္က်လက္က်လုပ္သြားႏိုင္ေရးအတြက္၊ က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာအားလံုးအေနၿဖင့္ ႏွစ္ဦးကနဦး ကတည္းက စီမံၿပင္ဆင္ထားရန္လိုအပ္ေသာ ေခတ္အခါသို့ေရာက္ ေနၿပီဆိုသည့္အခ်က္ကိုမီးေမာင္းထိုးၿပလိုပါသည္။ ဆိုလိုသည္ကား “ႏွစ္ဦးသႏၷိ႒ာန္ (new year’s resolution)” မ်ား မၿဖစ္မေနခ်မွတ္ၾကရန္လိုအပ္ၿပီၿဖစ္ပါသည္။

စာရြက္စာထမ္းမ်ားကိုသိုမွီၿခင္း (document digitization and storing)

ယခုေခတ္ေပၚ all-in-one (print/copy/scan) ေခၚ printers အမ်ိဳးမ်ိဳးယေန့ေစ်းကြက္တြင္ ေစ်းႏွုန္းခ်ိဳသာစြာ ရရွိေနၿပီၿဖစ္သည္။ မိမိအိမ္သိုေလွာင္ခန္းေနရာကိုလ်င္ၿမန္စြာ ခ်ဲ့ထြင္ေနရာယူလာေသာစာရြက္စာတမ္းမ်ားကို

စနစ္တက်ေရရွည္ထိမ္းသိမ္းေရးအတြက္အဆိုပါ ပံုႏွိပ္စက္ (printers) ႏွင့္ memory stick/media and digital storage ေခၚမွတ္တမ္း သိုမွီသည့္ကိရိယာမ်ိဳးမ်ားကို မိသားစုတိုင္း မရွိမၿဖစ္လက္၀ယ္ ထားရမည့္အိမ္သံုး ပစၥည္းအၿဖစ္ ၀ယ္ယူသံုးစြဲၾကရန္လိုအပ္လာပါသည္။ ေခတ္မွီကြန္ၿပဴတာမ်ားႏွင့္ အလွမ္းေ၀း ေသာသူတို့ အတြက္ အမွတ္တမဲ့ၾကည့္လ်င္ အသံုးၿပဳနည္းကိုနားလည္ရန္ခက္ခဲသည္ဟု ထင္စရာရွိႏိုင္ေသာ္ လည္း၊ စာေရးသူ၏အေတြ့အၾကံဳ အရ ထင္သေလာက္မခက္ခဲေၾကာင္း ေလ့လာေတြ့ရွိရသည္။ အတန္းပညာ ပင္မရွိေသာသူ အခ်ိဳ့ စာေရးသူ၏ ေရွ့တြင္ပင္၊ ယင္းprinter မ်ားကိုကြ်မ္းက်င္ပိုင္ႏိုင္စြာ သံုးလာႏိုင္ ေၾကာင္းအမွန္ ပင္ေတြ့ရပါသည္။ ပညာသင္ ေက်ာင္းသားရွိေသာအိမ္မ်ားအတြက္ ပိုပိုအစဥ္ေခ်ာေၾကာင္းလည္း ၾကားသိ ရသည္။ ေန့စဥ္စာတိုက္မွရရွိေသာ စာမ်ား၏အေရးပါမွု၊ ကာလအတိုင္းအတာတခုအတြက္ ထိမ္းသိမ္းႏိုင္ရန္ လိုအပ္ေသာ ဦးစားေပးအေရးၾကီးမွု ေပၚမူတည္၍၊ ယင္းစာမ်ားကို ေန့စဥ္scan လုပ္သိုမွီၾကရန္လိုအပ္ပါသည္။ (ဥပမာ- အခြန္ေၾကၿငာလႊာ ေခၚ tax return form 1040) က်န္ရွိေသာ သိမ္းဆည္းရန္မလိုအပ္သည့္ စာရြက္စာတမ္းမ်ားကို crossed-shredding ကဲ့သို့ေသာစာရြက္ဖ်က္ဆီးစက္တြင္ ဖ်က္ဆီးစြန့္ပစ္တတ္ဖို့လည္း လိုအပ္ေပသည္။

(၁) ေန့စဥ္ရရွိေသာစာမ်ားထဲမွအေရးၾကီးထိမ္းသိမ္းရမည့္ စာရြက္မ်ားကို ေန့မကူးမီွ scan လုပ္ၿပီး (.pdf) စနစ္ၿဖင့္သိုမွီၿခင္း၊ ဓါတ္ပံုၿဖစ္ပါက (.jpeg) ၿဖင့္သိုမွီၿခင္း၊

(၂) scan လုပ္ထားေသာ document ကို file folder ၿဖင့္ေခါင္းစဥ္အလိုက္/လစဥ္ႏွစ္စဥ္အလိုက္ သိုမွီsave လုပ္ၿခင္း၊

(၂) လစဥ္လကုန္တိုင္း ထိုသိုမွီထားေသာ file folder မ်ားကို memory stick/digital storage ေခၚမွတ္တမ္း သိုမွီသည့္ကိရိယာမ်ိဳးမ်ားတြင္မေပ်ာက္မပ်က္ေစရန္အလို့ငွာ ထပ္ဆင့္သိုမွီၿခင္းၿပဳလုပ္ရန္လိုအပ္ပါသည္။ ထို့ အၿပင္ skydive/dropbox ကဲ့သို့ေသာ အင္တာနက္တြင္အဆင္သင့္သိုမွီ ထိမ္းသိမ္းႏိုင္ေသာ နည္းလမ္းမ်ား လည္းေပၚထြန္းလာၿပီၿဖစ္သည္။

မွတ္ရန္ကား စာရြက္စာတမ္းအၿဖစ္ ဆက္လက္ထိမ္းသိမ္းရန္လိုအပ္ေသာ အေရးၾကီးစာရြက္စာတမ္း မ်ိဳးမ်ားကိုကား၊ digital copy မည္သို့ပင္ရွိေစကာမူမေဖ်ာက္မဖ်က္ဆက္လက္ထိမ္းသိမ္းၾကရန္လိုအပ္ပါသည္။ (ဥပမာ- social security/ID)

အေရးပါမွုေပၚမူတည္၍ထိမ္းသိမ္းရမည့္စာရြက္စာတမ္းမ်ား

ေလ့လာသူအၾကံေပးသူအမ်ိဳးမ်ိဳးတို့ကရွုေဒါင့္စံုမွၾကည့္၍ ဦးစားေပးထိမ္းသိမ္းသင့္ေသာ၊ စာရြက္စာတမ္းမ်ားကို စာရင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးခ်ၿပၾကေသာ္လည္း၊ လက္ေတြ့ဘ၀တြင္တိုက္ရိုက္အသံုးတည့္၍လြယ္ကူေသာစာရင္းမ်ိဳးကို ေဖၚၿပလိုက္ပါသည္။

(က) ရာသက္ပန္မူရင္းစာရြက္အၿဖစ္ထိမ္းသိမ္းသင့္ေသာစာရြက္စာတမ္းမ်ား - (permanent documents)

(၁) ႏွစ္အလိုက္ ၀င္ေငြခြန္ေၾကၿငာလႊာ (form 1040 အပါအ၀င္ tax returns မ်ိဳးစံု)

(၂) အိမ္/ေၿမခြန္ (property tax)

(၃) ႏွစ္အဆံုး အိမ္တန္ဘိုးေပးေၿခၿခင္းႏွင့္ စာရင္းရွင္းတမ္း (Year-end mortgage statement & payment projection)

(၄) ႏွစ္အလိုက္အိမ္/ေၿမ ပ်က္စီးခ်ိဳ့ယြင္းမွုလႊမ္းၿခံဳၿခင္းအာမခံစာခ်ဳပ္စာတမ္း (Yearly home protection warranty contract)

(၅) ႏွစ္အလိုက္ အိမ္/ေၿမအာမခံ ေၾကၿငာလႊာ (Homeowner insurance declaration page)

(၆) ႏိုင္ငံသား(သို့) ဧည့္ႏိုင္ငံသားၿပဳမွု၊ ၿဖစ္မွုကဒ္ၿပားမ်ား (naturalization/citizenship/alien registration cards)

(၇) ႏွစ္အလိုက္ (သို့) ကာလသတ္မွတ္ခ်က္အလိုက္ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္ အာမခံေၾကၿငာလႊာမ်ား၊ (မိမိေမာင္းႏွင္ခဲ့ေသာ/ေမာင္းႏွင္ဆဲ ယာဥ္ ႏွင့္ယာဥ္ေမာင္းသူအားလံုးတို့အၾကံဳး၀င္ေဖၚၿပထားသည့္) (auto insurance declaration pages showing all past and present drivers and vehicles listed) ႏွင့္ ယာဥ္တိုက္မွုႏွင့္ပါတ္သက္၍ အေရးယူေဆာင္ရြက္ဆံုးၿဖတ္ခ်က္မ်ားအားလံုး၊ (auto accident claims and letter of experiences/loss history letters)

(၈) လုပ္ခြင္ (သို့မဟုတ္) ေဒသ/အဖြဲ့အစည္းစည္း/ဌာနၾကီးမ်ား (သို့မဟုတ္) ပညာသင္ေက်ာင္း/တကၠသိုလ္ မ်ားမွသံုးသပ္ခ်က္ မွတ္တမ္းမ်ား (annual reviews)၊ မိမိထူးခ်ြန္စြာေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွုအတြက္ ခ်ီးက်ဴးစာ၊ မွတ္တမ္း၊ခ်ီးၿမွင့္လႊာ၊ ေထာက္ခံခ်က္မ်ား။ (credentials/achievement records/certificates/appreciation letters/endorsements)

(၉) ႏွစ္အလိုက္လုပ္ခြင္မွပံ့ပိုးေသာ ခံစားခြင့္အက်ဥ္းခ်ဳပ္မ်ား (annual benefit plan summaries)

(၁၀) က်န္းမာေရးမွတ္တမ္းမ်ား၊ ေဆးစစ္ေဆးေတြ့ရွိခ်က္မ်ား၊ ဓါတ္မွန္ဓါတ္ခြဲစစ္ေဆးခ်က္အစီရင္ခံစာ၊ ခြဲစိပ္ကုသမွုမွတ္တမ္းမ်ား။

(၁၁)ဘဏ္ခ်က္စာအုပ္မ်ား

(၁၂) အသက္အာမခံေပၚလစီမ်ား (life insurance)၊ ေမြးဖြားမွုမွတ္္တမ္း (birth certificate)၊ ေသဆံုးမွုမွတ္တမ္း (death certificate with informant information)။

(၁၃) အိမ္/ေၿမ/ယာဥ္ပိုင္ဆိုင္ေၾကာင္း ခရိုင္၊ၿပည္နယ္ရံုးမ်ားမွထုတ္ၿပန္ေသာ အေထာက္အထား ေၾကၿငာစာတမ္း။ (home/land immovable property deed/vehicle ownership certificate/sales contract/lease agreement)

(၁၄) apartment တြင္ေနထိုင္သူမ်ားအတြက္ အိမ္ငွားစာခ်ဳပ္ ၊ condominium/townhome/common complex တို့တြင္ေနထိုင္သူမ်ားအတြက္ ဖြဲ့စည္းပံုစည္းမ်ဥ္း (CC&R)။

(၁၅) အိမ္ေမြးတိရစၦာန္ရွိသူမ်ားအတြက္၊ ေမြးစားမွု (adoption)၊ ကာကြယ္ေဆးထိုးမွု ႏွင့္က်န္းမာေရးအာမခံမ်ား (health reimbursement plan) (ရွိပါက)။

(၁၆) က်န္းမာေရးအာမခံ ကိုယ္ပိုင္သီးသန့္၀ယ္ယူထားၾကသူမ်ား၊ ရရွိထားၾကသူမ်ား အတြက္ ထုတ္ေပးေသာ အာမခံကုမၸဏီၾကီး၏အသိေပးစာမ်ား (private health insurance carriers’ declaration and coverage summary/ Medicare benefit approval letter/ Medicaid benefit approval letter)

(၁၇) ဓါတ္ပံု/ဗြီဒီယိုမွတ္တမ္းမ်ား၊

(၁၈) ကိုယ္ေရးမွတ္တမ္း diary မ်ား၊

(ခ) အနည္းဆံုး ေနာက္ထပ္(၃)ႏွစ္ သိမ္းဆည္းရန္လိုအပ္ေသာ စာရြက္စာတမ္းမွတ္တမ္းမ်ား

(၁) အဓိက ႏွင့္ အဓိကမဟုတ္ေသာ အေၾကြး၀ယ္ကတ္ ေငြေတာင္းခံလႊာမ်ား (major and minor credit card bills/statements)

(၂) ဘဏ္ေငြေတာင္းခံလႊာမ်ား (bank statements)

(၃) ေငြရေၿပစာမ်ား (receipts)

(၄) ယာဥ္တန္ဘိုအတြက္လစဥ္ေပးသြင္းၿခင္းမွတ္တမ္းမ်ား (vehicle loss payee statement/bills)

(၅) ယာဥ္ထိမ္းသိမ္းၿပင္ဆင္ၿခင္းမွတ္တမ္းမ်ား၊ ယာဥ္အတြက္ၿပဳၿပင္အစားထိုးၿခင္းမွတ္တမ္းမ်ား (oil change/parts repair/replacement records)

(၆) ႏွစ္အလိုက္ ယာဥ္မွတ္ပံုတင္အသစ္မ်ား (vehicle registration)

(၇) identification cards/credit cards အမ်ိဳးမ်ိဳးမ်ား။

၀င္ေငြႏွင့္ထြက္ေငြမွ်တေရးၾကိဳတင္အစီအမံ

ေၿပာရလြယ္သေလာက္လိုက္နာရန္ခက္ခဲလွေသာ ေခတ္ၾကီးသို့ က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာမ်ားဆိုက္ဆိုက္ ၿမိဳက္ၿမိဳက္ေရာက္မွန္းမသိေရာက္ေနၾကၿပီ ဟုဆိုၾကပါစို့။ မိမိဘတ္ဂ်က္၀င္ေငြကိုကာမိေစရန္ အေၾကြး၀ယ္ စနစ္ကို အေၿခခံေသာ အေနာက္ႏိုင္ငံၾကီးမ်ားေရာက္ၿမန္မာမ်ားအေနၿဖင့္၊ “အေၾကြး” စနစ္ကိုရြံမုန္းရာမွ၊ အေၾကြး၀ဲၾသဂထဲေယာင္ေယာင္ေပါင္ေပါင္ေရာက္ၾကရသူေတြမ်ားသည္။ ၀ယ္ယူစားသံုးလိုသူတို့၀ယ္ယူခ်င္ လာေအာင္၊ ၀ယ္ယူႏိုင္ေသာေစ်းႏွဳန္းကိုေရွ့တန္းတင္ေၾကာ္ၿငာေသာ စီးပြားေရးေလာက၏ဆြဲေဆာင္မွုေနာက္ကို ေကာက္ေကာက္ပါေအာင္လိုက္ရင္းက အေၾကြးပင္လယ္ေ၀ၾကရသူေတြထဲၿမန္မာမ်ားလည္းမနည္းေတာ့ၿပီ။ သည္ၾကားထဲ၊ ၾကြားခ်င္၀ါခ်င္ဂုဏ္တုဂုဏ္ၿပိဳင္စိတ္အားသန္ေသာ္နဂိုမူရင္းစိတ္ရွိၾကသူေတြ ပိုဆိုးေသာ အေၿခကိုဆိုက္ေရာက္ၾကရသည္။ ထြက္ေငြပိုေနေၾကာင္းသိရန္ကားခက္ခဲလွေသာအလုပ္မဟုတ္၊ spending addiction ေခၚအသံုးအစြဲၾကမ္းေသာဘ၀သို့ေရာက္ရန္ကားလြယ္ကူလွေပသည္။ ကုသႏိုင္ရန္အေရးၾကီးဆံုး ကား စိတ္အားထက္သန္ၿပီး ကိုယ့္စိတ္ကိုမည္မွ်ႏိုင္နင္းေအာင္ထိမ္းသိမ္းႏိုင္မည္ ဆိုသည့္အခ်က္အေပၚ မ်ားစြာမူတည္ေနေပသည္။

(က) အေၾကြးအမ်ားဆံု ႏွင့္ ၿပန္ဆပ္ရန္အဓိကအက်ဆံုးအေၾကြးကိုအမွတ္စဥ္တပ္ၿပီး တန္းစီစာရင္းခ်ပါ။

(ခ) အေၾကြးနည္းေသာ္လည္းအတိုးႏွဳန္းၾကီးပါက ယင္းကိုဦးစားေပးရန္လိုအပ္သည္။

(ဂ) အေၾကြးၿပန္ေပးတိုင္း မိမိအားၿပန္ေငြအမ္းေသာ (cash rebate) စနစ္ကိုရွာသံုးပါ။

(ဃ) အေၾကြး၀ယ္ကတ္ ကို (၂)ခု မွ(၃) ခုထက္ပို၍ကိုယ္လက္၀ယ္မထားပါႏွင့္။

(င) တဖက္သားအေပၚစိတ္ခုႏိုင္စရာ၊ ထိခိုက္ႏိုင္စရာမရွိေသာ အသံုးစရိတ္ကိုၿဖတ္ေတာက္ပစ္ပါ။ (ဥပမာ- ေမြးေန့လက္ေဆာင္ စသၿဖင့္)

(စ) “ဟိုက၊ဒီက ဆြဲလိုက္ပါအံုး” ဟူေသာအေလ့ကိုေပ်ာက္ေအာင္ေဖ်ာက္ပါ။

(ဆ) အင္တာနက္ေပၚမွေစ်း၀ယ္ေသာ အေလ့ကိုေလ်ွာ့ႏိုင္သမွ်ေလ်ွာ့ပါ။

(ဇ) အသံုစရိတ္ ကိုကန့္သတ္ပါ။

အာမခံစနစ္မ်ားကိုၿပန္လည္သံုးသပ္ၿခင္း

က်န္းမာေရး၊ အသက္၊ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္၊ အိမ္ အာမခံစနစ္မ်ားသည္ မိမိႏွင့္ မိသားစုအတြက္လာမည့္ႏွစ္တြင္ မည္မွ်လက္ေတြ့က်က်အသံုးတည့္မည္ဆိုသည္ကိုႏွစ္စဥ္ ၿပန္ေလ့လာၾကရန္လိုအပ္သည္။ ဤေနရာတြင္ လႊမ္းၿခံဳမွု (coverage) ၏အခန္းက႑ကပို၍အေရးၾကီးေပသည္။ ဥပမာ သက္တမ္းႏုေသာ ယာဥ္အသစ္မ်ား အတြက္ coverage ေကာင္းေကာင္းလိုေသာ္လည္း၊ သက္တမ္းရင့္ၿပီၿဖစ္ေသာ ယာဥ္ေဟာင္းမ်ားအတြက္ coverage ကိုၿပန္ၿပင္ဆင္ေလ်ွာ့ခ်ၾကရန္လိုအပ္မည္ၿဖစ္ပါသည္။ က်န္းမာေရးအာမခံသည္မိမိအလုပ္မွေပးေသာ ခံစားခြင့္၏အစိတ္အပိုင္း ၿဖစ္ပါကလည္း၊ ေစ်းႏွဳန္းသက္သာမွု၊ ေဆးခန္းေဆးရံုဆရာ၀န္လြယ္ကူမွုေပၚမူတည္၍ ေၿပာင္းလည္းသင့္ကေၿပာင္းၾကရန္လိုသည္။ ေပးသြင္းရေသာ ပရီမီယံလစဥ္ေၾကးတခုတည္းကိုမၾကည့္မိၾကရန္ လိုအပ္သည္။ မိမိေပးသြင္းရေသာ လစဥ္ေၾကးမွအပေပးရေသာ အိပ္စိုက္ (deductibles)မ်ား (co-payment) မ်ားအေၾကာင္း ေလ့လာၾကရန္လိုအပ္သည္။ မေတာ္တဆယဥ္တိုက္မွုၿဖစ္ခါမွ အာမခံကုမၸဏီမ်ား၏ ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ေၾကာင့္ မိမိထံၿပန္ေလ်ာ္ေၾကးမေပးသည့္အခါမွ၊ စိတ္ပ်က္ေဒါသထြက္ၾကရေသာ အၿဖစ္မ်ိဳးမ်ား၊ ေနာင္တမ်ားမရမိၾကေစရန္ ႏွစ္ဦးအခ်ိန္တြင္အခ်ိန္ယူ၍ မိမိ တို့၏ coverage မ်ားကို ၿပန္ေလ့လာသင့္ေပသည္။ ထိုနည္းတူ အိမ္တန္ဘိုးေပၚမူတည္၍ေငြတန္ဘိုးသတ္မွတ္ရေသာ life insurance မ်ားတြင္ ေရပန္းစားေသာ ကန့္သတ္အာမခံ (term life) ႏွင့္ ကာလကန့္သတ္မွုမဲ့ေသာ (permanent life) တို့၏ကြာၿခားမွုကိုသိနားလည္ ၾကရန္လိုသည္။ မိမိသက္ရွိထင္ရွားေနထိုင္စဥ္ေသဆံုးမွုေၾကာင့္က်န္ရစ္သူတို့ေပၚ တြင္၀န္ထုပ္၀န္ပိုး နည္းပါးေစ ရန္ရည္ရြယ္ထားေသာအာမခံစနစ္တြင္ term life သည္ ေပၚလစီကိုတဖက္ဖက္ ကရုတ္သိမ္းသည္ႏွင့္ မိမိတို့ ခံစားခြင့္မ်ား ရပ္ဆိုင္းသြားေသာ္လည္း၊ permanent life တြင္မူ ၿပန္အမ္းေငြမ်ား ရရွိႏိုင္ေသာ အက်ိဳးထူးမ်ား ရွိေနသည္ဆိုသည္ကိုခြဲၿခားနားလည္ၾကရန္လိုအပ္ပါသည္။ အသက္အရြယ္၊ အိမ္ပိုင္ဆိုင္မွုအေၿခအေန ႏွင့္ မိသားစုအေၿခအေနေပၚမူတည္၍ မိမိႏွင့္အသင့္ေလ်ာ္ဆံုးကို၀ယ္ယူထားၾကရန္ လိုအပ္ေပသည္။ အာမခံ သက္တမ္းကုန္ေသာ္လည္းေနထိုင္ရာေဒသေပၚမူတည္၍၊ ကာလကန့္သတ္ေသာ ခံစားခြင့္မ်ားဆက္လက္ ခံစားႏိုင္ေသာ ဥပေဒအကာအကြယ္မ်ားလည္းရွိေနသည္ ဆိုသည္ကိုသိနားလည္ ရန္လိုအပ္ပါသည္။

အၿငိမ္းစားယူေရးအလုပ္၀င္စဥ္ကတည္းကစတင္ၿပင္ဆင္သင့္

အမွန္ဆိုရလ်င္ ဤကိစၥကိုအေလးထားသင့္ေသာကိစၥဟုယူဆသူအလြန္နည္းသလို၊ ယင္းၿပင္ဆင္မွုကို အခ်ိန္ယူလုပ္သင့္ေသာကိစၥဟု အေတာ္မ်ားမ်ားက သေဘာမထားၾကေပ။ အသက္ငယ္ရြယ္သူတိုင္းက ပင္စင္ယူေရးအၿပင္အဆင္ကိစၥကိုေရးၾကီးခြင္က်ယ္လုပ္လွခ်ည့္လားဟုကဲ့ရဲ့ေလ့ ရွိၾကသည္။ အမွန္ဆိုရလ်င္ အၿငိမ္းစားယူေရးကား ပြဲမ၀င္ခင္ကၿပင္သင့္ေသာ (တနည္း) ဘ၀အတြက္ဦးစား ေပးရန္အထူးလိုအပ္ေသာ ကိစၥၿဖစ္ေနေပၿပီ။ အေမရိကၿပည္ေထာင္စု၏လက္ရွိအစီအမံမ်ား -

(၁) social security retirement program

(၂) 401-k ေခၚ retirement saving account

(၃) government pension plans by city/state and federal governments

(၄) Individual retirement Saving account (IRA) ေခၚ ပုဂၢလိကေငြစုလက္မွတ္စနစ္

တို့ကားေရပန္းအစားဆံုးကိစၥၿဖစ္သည္။

ယင္းတို့အထဲမွ မိမိႏွင့္ေလာေလာလတ္လတ္သက္ဆိုင္ယံုမက၊ မိမိက ႏွစ္ဦးကတည္းကတိုက္ရိုက္စီမံၿပင္ဆင္ ႏိုင္ေသာ 401-k ေခၚ အခြန္ဌာနၾကီးဥပေဒၿပဌာန္းခ်က္ (၄၀၁-ည) ၏ၿပဆိုခ်က္ၿဖစ္ေသာ၊ အခြန္စည္းက်ပ္မွု ကင္းလြတ္ေပးေသာ၊ ပင္စင္စုေဆာင္းမွုအစီအစဥ္အေၾကာင္းအနည္းငယ္သိထားရန္လိုအပ္ေပသည္။ ယင္းအၿပင္ (401-A ႏွင့္ 403-B) တို့သည္လည္းအၾကံဳး၀င္ေနေပသည္။ အေရးၾကီးေသာအခ်က္ကား ယင္းအခြန္ကင္းလြတ္ခြင့္ႏွင့္အခြန္ဆိုငး္ငံ့ၿခင္းသည္ခံစားခြင့္ရွိသူတိုင္း (အလုပ္လုပ္ၾကသူတိုင္း) မၿဖစ္မေန စုေဆာင္းသင့္သည္ဆိုသည့္အခ်က္ကိုပင္။ အလုပ္ရွင္က (၁% မွ ၂%) အထိ မိမိထဲ့၀င္ေသာ ေဒၚလာေငြတိုင္းအတြက္ ယင္းႏွင့္ညီမွ်ေသာ ေဒၚလာေငြကိုထဲ့ေပးသည္မို့ “အလိုအေလ်ာက္ေပါက္ေသာ ထီ” အၿဖစ္နားလည္ခံယူၾကဘို့လိုပါသည္။ IRA (သို့) Roth IRA ေခၚ အခြန္တန္ဘိုးႏွဳတ္ၿပီးေနာက္စုေဆာင္းေသာ ေငြသည္လည္း အခြန္ဆိုင္းငံ့ခြင့္ကိုရၾကသည္မို့၊ ပုဂၢလိက IRA မ်ားသည္လည္းအပို၀င္ေငြရွိပါက၊ ထားသင့္ေသာ စုေဆာင္းေငြမ်ိဳးပင္ၿဖစ္ပါသည္။ အသက္ (၅၉ႏွစ္ခြဲ)မေရာက္မခ်င္းထုတ္ခြင့္မရွိေသာ္လည္း၊ ယင္းစုေဆာင္းေငြမွအတိုးႏွဳန္းသက္သက္သာသာႏွင့္ အေရးေပၚၿပန္ေခ်းငွားခြင့္ေပးထားသည္။ မိမိ အလုပ္ရွင္ေပၚမူတည္၍ plan အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိၾကေသာ္လည္း၊ plan ေရြးရာတြင္ stock/funds ေခၚ အတိုးႏွဳန္း ေကာင္းေသာplans ႏွင့္ အတိုးႏွဳန္းနည္းေသာ bonds ကိုမိမိအသက္ပင္စင္ယူမည့္အခ်ိန္ ေပၚမူတည္၍ေရြးခ်ယ္ သင့္ေပသည္။ အသက္ၾကီးသည္ႏွင့္အမွ် stock အမ်ိဳးအစားကိုေလွ်ာ့ခ်ေရြးခ်ယ္ၾကရန္ လိုအပ္ေပသည္။ ထို့အၿပင္ target plan ေခၚမိမိအၿငိမ္းစားယူမည့္ႏွစ္ကိုမူတည္ထားေသာ plan မ်ိဳးမ်ားလည္းေရပန္းစား လာသည္။ (ငယ္ရြယ္သူႏွင့္ အသက္ၾကီးပင္စင္ယူခါနီးမွအလုပ္စလုပ္သူတို့အတြက္ သင့္ေလ်ာ္သည္ ဟုဆိုၾကသည္။) အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္ကား 401-k ကိုမရွိမၿဖစ္ထားၾကရန္ႏွင့္ စုေဆာင္းေငြပမာဏကို အနည္းဆံုး အလုပ္ရွင္ကပံ့ပိုးထဲ့သြင္းေသာ ရာႏွဳန္းပမာဏ (matching percentage) အထိေရာက္ေအာင္ မၿဖစ္မေနထဲ့သြင္းၾကရန္လိုအပ္ပါသည္။

Plan ေရြးရာတြင္၄င္း၊ ေၿပာင္းလဲရာတြင္၄င္း လိုက္နာသင့္ေသာအခ်က္မ်ား -

(၁) (၃) ႏွစ္ ႏွင့္ (၁၀)ႏွစ္ အတြင္းအတိုးအမ်ားဆံုးေပးႏိုင္မွု (fund performance/return%)

(၂) ေစ်းႏွဳန္းတည္ၿငိမ္မွု (fund value stability)

(၃) fund ticker ကို www.morningstar.com ကဲ့သို့ေသာ အခိုင္အမာရွိသည့္ အင္တာနက္၀က္ဆိုက္ မ်ားတြင္ေလ့လာသုေတသနၿပဳၾကရန္။

(၄) fund စီမံခန့္ခြဲခစရိတ္နည္းႏိုင္သမွ်အနည္းဆံုးၿဖစ္မွု၊ (administrative fee)

(၅) fund တခုခ်င္းအတြက္ ထဲ့၀င္မွုရာႏွဳန္းသတ္မွတ္ရာတြင္ re-balancing စနစ္ကိုသံုးရန္၊

(၆) မိမိအလုပ္ေၿပာင္းပါကအလုပ္ေဟာင္းမွထဲ့၀င္ေငြအတြက္ ခ်က္လက္မွတ္ရလာပါက ဘဏ္တြင္သြား မသြင္းမိေစဘဲ ေနာက္အလုပ္ရေသာအခါက်မွယင္းအလုပ္သစ္၏ 401-k တြင္ထဲ့သြင္းၾကရန္၊ (rollover)

အေရးၾကီးဆံုး credit ႏွစ္စဥ္ သံုးသပ္မွု (credit monitoring)

ၿမန္မာမိသားစုတိုင္း၊ မိသားစု၀င္တစ္ဦးခ်င္းတိုင္းႏွစ္စဥ္ပံုမွန္ လုပ္ရမည့္အၿခားအေရးၾကီးေသာကိစၥတခုကား မိမိတို့တစ္ဦးခ်င္း Credit history မ်ားကိုဆန္းစစ္ၾကရန္ၿဖစ္ေပသည္။ တည္ဆဲဥပေဒက အေမရိကေနသူတိုင္း အတြက္ မိမိတို့ credit history မ်ားကို (၁၂)လၿပည့္တိုင္း ပင္မ Credit bureau ၾကီး(၃) ခုတြင္ ေတာင္းယူခြင့္ ရွိသည္ဆိုသည္ကိုသိနားလည္ဘို့လိုပါသည္။ ဤကိစၥကိုဦးစားေပးလုပ္သင့္ရၿခင္း ရည္ရြယ္ခ်က္တခုမွလည္း identity theft ေခၚမိမိတို့၏ကိုယ္ပိုင္ကိုယ္ေရးအခ်က္အလက္မ်ားစကၠန့္ႏွင့္အမွ် ခိုးယူခံေနၾကရၿခင္းေဘးမွ ကာကြယ္ရန္လည္းၿဖစ္ေပသည္။ အေသအၿခာေလ့လာၾကည့္လ်င္ မိမိသံုးစြဲထားၿခင္း အလ်င္းမရွိဘဲ၊ မိမိဘဏ္စာရင္း၊ credit card ေငြေတာင္းခံလႊာတို့တြင္ unauthorized items မ်ားပါေသာ ေငြေတာင္းခံမွုကို မိသားစုအေတာ္မ်ားမ်ားက (အမွန္ဆိုရလ်င္ မိသားစုတိုင္းပင္) ခံၾကရသည္။ ယင္းအတြက္ Equifax, Experian ႏွင့္ TransUnion အဖြဲ့အစည္းၾကီး(၃) ခုလံုးကိုကိုယ္စားၿပဳေသာ (တခုတည္းေသာ) website ၿဖစ္သည့္ www.annualcreditreport.com တြင္တက္ေရာက္ၿပီးအခမဲ့ၾကည့္ရွုႏိုင္ၾကပါသည္။ မိမိကိုယ္ေရးအခ်က္ႏွင့္ အိမ္ mortgage ႏွင့္   car payment အပါအ၀င္ တို့ကို လံုၿခံဳေရးအလို့ငွာေမးၿမန္း ၿပီးပါက မိမိသိလိုေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကိုခ်က္ခ်င္းသိႏိုင္မည္ၿဖစ္သည္။ ယင္းအဖြဲ့(၃) ခုကိုအလွည့္က်(၄)လတၾကိမ္ ၀င္ေရာက္ ေတာင္းဆိုႏိုင္မည္ၿဖစ္ပါသည္။ ေလ့လာၾကည့္ရသေလာက္ TransUnion ကအဆင္ေၿပဆံုးၿဖစ္သလို FICO Score ေခၚ Fair, Isaac & Company ကို လည္းသင့္တင့္ေသာေစ်းႏွဳန္းၿဖင့္ေတာင္းဆိုႏိုင္ပါသည္။ Score သတ္မွတ္ခ်က္ (၃၀၀) မွ(၈၅၀) ရွိေသာ္လည္း (၈၀၀) အထက္ရွိၾကသူေတြ အိမ္၀ယ္ကား၀ယ္ၾကရာတြင္ မ်က္ႏွာပြင့္ၾကသည္။

သိနားလည္ၾကရန္မွာဤ credit history သာမက အမ်ားၿပည္သူသို့ထုတ္ၿပန္ထားေသာ မိမိကိုယ္ပိုင္အခ်က္ အလက္မ်ား (public records)၊ အိမ္ႏွင့္ယာဥ္ အာမခံ history မ်ားကိုလည္း ပံုမွန္ေတာင္းယူႏိုင္ပါသည္။ www.personalreports.lexisnexis.com

ႏွစ္သစ္အတြက္အၿပင္အဆင္အခင္းအက်င္းကို နားလည္ၾကသူေတြကၿပင္ဆင္ၾကေသာ္လည္း၊ ၿမန္မာမိသားစုအသိုင္းအ၀န္းအတြင္း၊ ဤကိစၥကိုဦးစားေပးရန္အခ်ိန္က်ၿပီၿဖစ္ေၾကာင္း အၾကံေပးမွု၊ သတိေပးမွု အလြန္နည္းပါးေနေသးသည္။ Happy New Year ဟူေသာႏွုတ္ခြန္းဆက္စကား၏ေနာက္တြင္ ကပ္၍လိုက္ပါသင့္ေသာ ႏွစ္ဦးစကားဆုမြန္ တခုဟူေသာ အေလ့အထကို စတင္ၾကပါစို့ဟု တိုက္တြန္းလိုက္ရပါသည္။ 

(ဇႏၷ၀ါရီ ၂၀၁၄ ထုတ္၊ ၿမန္မာဂဇက္ တြင္ေဖၚၿပၿပီးၿဖစ္။)