ႏွစ္စဥ္ႏွစ္သစ္ၾကိဳၾကသူတိုင္း ႏွစ္သစ္ဓိဌာန္ေတြမိသားစုေရးအစီအမံေတြၾကံစည္ၾကေပမဲ့ လူတိုင္း သတိလက္လြတ္ၿဖစ္တတ္တဲ့အခ်က္တခုကေတာ့ အသက္၀င္လာမဲ့ဥပေဒသစ္ေတြပါဘဲ။ အထူးသ ၿဖင့္ဒီကာလဟာ ေၿပာင္းလဲေနတဲ့ႏိုင္ငံေရးေရစီးေၾကာင္း၊ လူမ်ိဳးေရးသပ္သွိ်ဳသင္းကြဲမွုေရးနဲ့ အေရးၾကီး ဆံုးၿဖစ္တဲ့ Covid-19 ၿပန့္ႏွံ့ေသဆံုးမွုႏွင့္ေဆးရံုေတြမွာမႏိုင္မနင္းၿဖစ္ေနမွုေတြ အားလံုးက လူတိုင္းရဲ့ ဘ၀အေၿခအေနဖန္တီးမွုေတြ၊ စိတ္ကူးယဥ္မွုေတြကိုေၿပာင္းလဲေနေစပါတယ္။ သြားစရာရွိတဲ့ကိစၥလုပ္ စရာအစီအစဥ္နဲ့ စီစဥ္ထားဆဲကိစၥမ်ာစြာ (လူမွုေရးႏွင့္သာေရးနာေရးပါမက်န္) ဖင့္ေႏွးယံုမက၊ အစီအ စဥ္ေတြကိုပါယ္ဖ်က္ရတာေတြကမိသားစုတိုင္းကိုေကာင္းေကာင္းၾကီးရိုက္ခတ္ေနပါတယ္။ အခက္အခဲ ေတြကေနစီးပြားေရးကုိပါရိုက္ခတ္ၿပိဳလဲေစႏိုင္တဲ့အလားအလာေတြေတြ့ေနရပါၿပီ။ “အေမွာင္ဖံုးတဲ့ ကာလ”(Dark age is lying ahead) ဆိုတဲ့နမိတ္ဖတ္မွုေတြပလူပ်ံေနပါၿပီ။
ဒီလမွာေတာ့အေမရိကတလႊားမွာေနထိုင္ၾကတဲ့ၿမန္မာေတြနဲ့တိုက္ရိုက္(သို့္မဟုတ္)သြယ္၀ိုက္ေသာ နည္းလမ္းေတြနဲ့အက်ိဳးသက္ေရာက္ႏိုင္မယ္လို့ယူဆစရာရွိတဲ့ အသက္၀င္လာမဲ့ ဥပေဒသစ္ေတြဘက္ တေစ့တေစာင္းၾကည့္ၾကရေအာင္ပါ။ ဒါကလဲ အေၾကာင္းေပၚတိုက္ဆိုင္မွုရွိမွ အသိေနာက္က်ေလခ်င္း ဆိုတဲ့အၿဖစ္မ်ိဳးေတြကိုေရွာင္ရွားႏိုင္ၾကရေအာင္ပါ။ ဒီဥပေဒမ်ားဟာၿမန္မာအမ်ားစုေနထိုင္ရာ Californiaၿပည္နယ္အပါအ၀င္အခ်ိဳ့ေသာၿပည္နယ္မ်ားအတြက္အဓိကရည္သန္ေၾကာင္းပါ။
အခြန္အခကိစၥမ်ား
(က) အလုပ္လက္မဲ့ေထာက္ပံ့ေၾကး (unemployment payment)ဟာကာယကံရွင္ေတြဆီကိုေပးခ်ိန္ မွာအခြန္မၿဖတ္ေပမဲ့၊ အခြန္ေဆာင္ရာမွာေပးသြင္းၾကရပါမယ္။ အဲ့ဒီအတြက္ေၾကာင့္အခြန္ေဆာင္ၾက ရာမွာအဲ့ဒီအခြန္ၿဖတ္ပိုင္းကိုဆိုင္ရာအက်ိဳးေဆာင္မ်ားဆီမၿဖစ္မေနေပးၾကဘို့လိုေၾကာင္းပါ။
(ခ) သမၼတထရမ့္လက္ထက္မွာရတဲ့ CARES Act အရ မိသားစုေတြရၾကတဲ့( $600/$1,200)ဟာ အခြန္ကင္းလြတ္ပါတယ္။ သို့ေပမဲ့အဲ့ဒီေငြဟာ (Recovery Rebate Credit for 2020 tax filers) အရၿဖစ္တဲ့အတြက္ အဲ့ဒီ၀င္ေငြမရသူေတြအေနနဲ့အခြန္ေဆာင္ရာမွာဆိုင္ရာကိုအသိေပးပါကမိမိရဲ့၀င္ ေငြေပၚမူတည္ၿပီးတည္ဆဲႏွုန္းထားေတြအရတြက္ခ်က္ေပးႏိုင္ၿပီး၊ အေၾကာင္းတစံုတရာေၾကာင့္ ၀င္ေငြ ေၿပာင္းခဲ့ရင္အခြန္သက္သာခြင့္ရႏိုင္ေၿခရွိေၾကာင္းပါ။
(ဂ) အိမ္မွာအလုပ္လုပ္ၾကရသူေတြ (Work-from-Home) မ်ားလာတဲ့အခ်ိန္မွာ (မိမိကိုယ္ပိုင္စီးပြား ေရးလုပ္ငန္းကို pandemic ကာလမတိုင္ခင္ကတည္းကလုပ္ကိုင္တဲ့သူေတြကလြဲရင္) အခြန္သက္သာခြင့္ေတြမရွိပါဘူး။ (ဥပမာ-ခရီးစရိတ္တြက္ခ်က္မွုမ်ိဳး)
(ဃ) ၿပည္နယ္ၿဖတ္ေက်ာ္ေၿပာင္းေရႊ့ေနထိုင္ၾကသူမ်ား အထူးသတိၿပဳၾကပါ။ အခြန္ၿဖတ္ေတာက္မွုနည္း တဲ့ၿပည္နယ္ေတြက ခုႏွစ္မွာauditနဲ့စိစစ္ၾကပါမယ္။ အိမ္ေၿပာင္းေရႊ့ၾကသူေတြအတြက္ အခြန္သက္သာ ခြင့္သိပ္မရွိႏိုင္ပါ။
(င) Standard deductionနည္းနဲ့အခြန္ေဆာင္ၾကသူေတြ ခုႏွစ္မွာ charity ေတြကိုလွူဒါန္းေငြကို ($300) အထိၿပန္ရကိန္းရွိေၾကာင္းပါ။ adjustable gross incomeႏွင့္ taxable income တို့ရဲ့ deduction ပမာဏကိုေလ်ွာ့ခ်ခြင့္ရၾကမွာပါ။
REAL ID ကတ္မ်ားကိစၥ
(က) ၂၀၂၀အတြင္းpandemicနဲ့ဆႏၵၿပမွုေတြေၾကာင့္ေခတၱဆိုင္းငံ့ခဲ့ရတဲ့ ၿပည္နယ္ၿဖတ္ေက်ာ္ သြာဒလာခြင့္ (အထူးသၿဖင့္-ေလယာဥ္စီးခြင့္ေတြ) အတြက္ မရွိမၿဖစ္လိုအပ္မဲ့REAL ID မရွိမၿဖစ္ လိုအပ္ခ်က္ဟာလာမဲ့ ေအာက္တိုဘာ (၁)ရက္မွာစတင္လိုအပ္လာ ပါလိမ့္မယ္။
(ခ) ဒါမွမရွိရင္ တရား၀င္အတည္ၿဖစ္ဆဲ Passport (သို့မဟုတ္) တပ္မေတာ္တရား၀င္IDတို့လိုအပ္ ပါမယ္။
အနည္းဆံုးလုပ္အားခတိုးၿမွင့္ေရး
(က) California မွာ ၀န္ထမ္း(၂၆)ဦးအထက္ရွိပါကအလုပ္ရွင္မ်ားအနည္းဆံုးလုပ္ခေငြ တစ္နာရီ ($13)မွ($14)သို့တို့ၿမွင့္ရပါမယ္။ New York မွာေတာ့ ($12.50)အထိပါ။ Arizona မွာေတာ့ ($8.65) ပါ။
(ခ)အၿခားၿပည္နယ္ (၂၀)ေလာက္မွာလည္းတိုးတက္ပါမယ္။
(ဂ) ရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့($15) အထိတို့းဘို့ၿဖစ္ပါတယ္။
လုပ္ခြင္မ်ားတြင္Covid-19 ၿဖစ္ပြားမွုအသိေပးၿခင္း (California)
(က) အလုပ္ရွင္မ်ားဟာလုပ္ခြင္အတြင္းၿဖစ္ပြားမွုသိသည္ႏွင့္တၿပိဳင္နက္တည္း(၂၄)နာရီအတြင္းအၿခား လုပ္ ခြင္ရွိ၀န္ထမ္းမ်ားကို စာအားၿဖင့္အသိေပးဘို့တာ၀န္ရွိလာပါတယ္။
(ခ) အဲ့ဒါနဲ့ဆက္စပ္ၿပီး၊ WorkCompၿဖင့္ေဆးကုသခြင့္နဲ့လစာၿပည့္ခြင့္ရက္ပါေပးဘို့တာ၀န္ရွိလာပါ တယ္။
လုပ္ငန္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘုတ္အဖြဲ့မ်ားတြင္ လူမ်ိဳးစုငယ္ႏွင့္အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးအနည္းဆံုးပါ၀င္ခြင့္
အမ်ိဳးသမီး၊ လူမ်ိဳးစုငယ္မ်ားအၿပင္ LGBQT နဲ့ Native Indian အနည္းဆံုတစ္ဦးခန့္ထားပါ၀င္ ေစရပ္မယ္။ ၿမန္မာစီးပြားေရးလုပ္ငန္းၾကီးငယ္မ်ားရွိၾကသမို့ သိဘို့လိုေၾကာင္းပါ။ (diversification အရပါ။)
အေရးေပၚအေၿခအေနေၾကာင့္၎၊ အသက္ေဘးစိုးရိမ္ဘြယ္အေၿခေၾကာင့္၎ ယာဥ္ ေပၚပါကေလးငယ္ အားကယ္ဆယ္ရန္လိုအပ္၍ကယ္ဆယ္ခဲ့ရပါက ကယ္ဆယ္သူအား ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာပ်က္စီးဆံုးရွံုးမွု တခုခုအတြက္တာ၀န္ရွိေစၿခင္းမွကင္းလြတ္ေစၿခင္း (No liability for some child car rescues)
လိုအပ္ေသာကူညီကယ္ဆယ္သူအေပၚက်ေရာက္ႏိုင္တဲ့တန္ဘိုးဆံုးရွံဳးမွုအတြက္ေပးေလ်ာ္ေစၿခင္းမွ ကင္းလြတ္ေစၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ သို့ေသာ္လည္း အဆိုပါကယ္ဆယ္သူကဆိုင္ရာေဆးရံုအေရးေပၚကယ္ ဆယ္ေရးနဲ့ရဲတို့ကို ေခၚယူ အကူအညီေတာင္းမွုသက္ေသတင္ၿပႏိုင္ဘို့တာ၀န္ရွိပါတယ္။
ယာဥ္ေမာင္းစဥ္ Cell Phone အသံုးၿပဳၿခင္း/ကိုင္ေဆာင္ထားၿခင္း (Indiana & Arizona)
အၿခားၿပည္နယ္(၂၀)ေက်ာ္တို့ႏွင့္အတူ ၿပစ္ဒါဏ္ခ်မွတ္ခံရမည့္အၿပင္၊ဇူလိုင္(၁)ရက္မွစ၍ ($500) အၿပင္၊ ရာသက္ပန္ လိုင္စင္ပိတ္သိမ္းၿခင္းခံရဘြယ္ရွိပါတယ္။
အာမခံရာဇ၀င္ေတာင္းခံလႊာ ေတာင္းဆိုခြင့္ (Florida)
အာမခံေပၚလစီလက္၀ယ္ရွိသူမည္သူမဆိုက မိမိတို့အာမခံနဲ့ပါတ္သက္တဲ့ရာဇ၀င္ေတာင္းခံလာခဲ့ရင္ ဆိုင္ရာအာမခံကုမၸဏီေတြက (၁၅)ရက္အတြင္း၊ ထိုသူကိုအခမဲ့ေပးဘို့တာ၀န္ရွိလာၾကပါတယ္။
သက္ငယ္မ်ားထိမ္းၿမားလက္ထပ္ၿခင္း (Indiana)
မူလက(၁၅)ႏွစ္ေက်ာ္လ်င္လူငယ္မ်ားကမိဘခြင့္ၿပဳခ်က္ၿဖင့္လက္ထပ္ခြင့္ရွိၾကၿပီး၊ ယခုအခါမွာ အသက္(၁၈)ႏွစ္မၿပည့္မခ်င္း တရားသူၾကီးတစ္ဦးဦးရဲ့ခြင့္ၿပဳခ်က္ယူၾကရပါေတာ့မယ္။ ဒါ့အၿပင္ (၁၆)ႏွစ္အရြယ္တစ္ဦးဦးက မိမိထက္(၄)ႏွစ္ပိုၾကီးသူတစ္ဦးဦးကိုလက္ထပ္မယ္ဆိုရင္တရားသူၾကီးက အတည္ၿပဳေပးရပါမယ္။
California တြင္တင္သြင္းေရာင္းခ်ခြင့္ပိတ္ပင္ေသာယာဥ္မ်ား
2021 Chevrolet Camero SS,1LE နဲ့ ZL1 တို့ရဲ့ေၿခနင္းဘရိတ္ (brake pads)ေတြမွာ copperသတၱဳ (၅%) ထက္ပိုပါလို့ေရာင္းခ်စီးနင္းခအစားခြင့္မရွိေတာ့ေၾကာင္းပါ။ ၿမန္မာမ်ား Chevy၀ယ္ရင္သတိ ထားၾကပါ။
အစားအေသာက္ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ရာလုပ္ငန္းမ်ားရွိ၀န္ထမ္းမ်ားတကိုယ္ေရသန့္ရွင္းေရး
ၿမန္မာအမ်ားလုပ္ကိုင္ၾကလို့ အထူးဂရုၿပဳၾကဘို့လိုပါတယ္။ အလုပ္လုပ္ခ်ိန္ နာရီ၀က္တိုင္း (လိုအပ္ လ်င္ထိုထက္ပိုၿပီး)လက္မ်ားကိုစင္ၾကယ္စြာေဆးေၾကာသန့္ရွင္းၾကရပါမယ္။
ေဆးေၿခာက္အေပ်ာ္သံုးစြဲၿခင္းMarijuana for recreation (Arizona)
AZ ဟာ ဒီခြင့္ၿပဳခ်က္ကိုဥပေဒကခြင့္ၿပဳတဲ့ (၁၃)ခုေၿမာက္ၿပည္နယ္ၿဖစ္ပါတယ္။ တရား၀င္ထိန္းခ်ဳတ္ ႏိုင္ဘို့နဲ့အခြန္ရရွိေရးအတြက္လို့ ဥပေဒၿပဳသူေတြကဆိုၾကပါတယ္။
CFRA ေခၚမိသားစုခြင့္ခံစားခြင့္(California Family Rights Act)
မူလက၀န္ထမ္း(၅၀)အထက္ရွိလုပ္ခြင္မ်ားသာအၾကံဳး၀င္ေပမဲ့ အခုအလုပ္ခြင္(၀န္ထမ္းဦးေရမည္မွ် ပင္ၿဖစ္ေစကာမူ)တိုငး္ဟာ ေအာက္ပါအေၿခအေနမ်ားမွာခြင့္ရက္ရွည္ (၁၂ပါတ္ဆက္တိုက္)ခံစားခြင့္ရ ၾကပါမယ္။
(က) က်န္းမာေရးေဆးကုသခြင့္၊
(ခ) မိသားစု၀င္ေဆးကုသရာတြင္ကူညီေစာင့္ေရွာက္ခြင့္၊
(ဂ) ေမြးစကေလးေစာင့္ေရွာက္ခြင့္၊
အလုပ္ခြင္မ်ားရွိHuman Resources/capitals) မ်ားရွိ၀န္ထမ္းမ်ားChild abuse သင္တန္းမ်ားတက္ ေရာက္ေရး
၀န္ထမ္း(၅)ဦးရွိ၀န္ထမ္းမ်ားတြင္ အဆိုပါတာ၀န္ယူၾကရသူ၀န္ထမ္းတိုင္း Child abuse ႏွင့္ပါတ္သက္ ၍သင္တန္းမ်ားတက္ေရာက္ၾကရမည္ၿဖစ္ၿပီး၊ လုပ္ခြင့္အတြင္းေတြ့ရွိပါက တိုင္ၾကားရန္တာ၀န္မ်ားရွိ လာပါမယ္။
Racial justice လူမ်ိဳးေရးခြဲၿခားမွု
လူမ်ိဳးကြဲ၊ အသားအေရာင္ကြဲၿပားေသာသံသယရွိသူတစ္ဦးအေပၚ လူမ်ိဳးေရးစံႏွုန္းထားစိစစ္အေရးယူမွု နည္းလမ္းမ်ားအားလံုးအဆံုးသတ္ေသာ၂၀၂၀ၿဖစ္ပါတယ္။ racial profiling လူပ္ခြင့္မရွိေတာ့ေၾကာင္း ပါ။
ဥပေဒေၾကာင္းခ်င္းရာဟာ တိမ္မေယာင္နဲ့နက္နဲလွပါတယ္။ ဥပေဒကိုေၾကာက္ၾကသူက်ြန္ေတာ္တို့ ၿမန္မာေတြ ဥပေဒစကားအလြန္ေၿပာတဲ့အေမရိကားမွာေနရင္ မခ်စ္ေသာ္လည္းေအာင့္ကာနမ္းၾကရ မွာပါ။ တကယ္ေတာ့ေလ့လာႏိုင္ၿပီးမွတ္သားလိုက္နာႏိုင္ရင္ သိပ္မခဲယဥ္းပါဘူး။ ၿမန္မာေတြ ဥပေဒရဲ့ၾကိဳးေၾကာင္းသေဘာကိုေလ့လာၿပီး၊ ယဥ္ပါးႏိုင္ၾကပါေစ။. ။
