ဒီေဆာင္းပါးကိုေရးဘို့ အၿပန္ၿပန္အလွန္လွန္စဥ္းစားရတယ္လို့ကနဦး၀န္ခံပါရေစ။ ဘာၿဖစ္လို့လဲဆို ေတာ့ လူမ်ိဳးေရးကိစၥက ၿမန္မာႏိုင္ငံမွာ လက္ရွိၾကံဳေတြ့ေနရတဲ့ကိစၥၾကီး ၿဖစ္ေနသလို၊ sensitive ၿဖစ္ေနခ်ိန္မွာ တို့မီးရွိဳ့မီးၿဖစ္မွာလဲစိုးရိမ္ေနၾကရတဲ့အခ်ိန္လည္းၿဖစ္ေနပါတယ္။ သြယ္၀ိုက္ေသာနည္းနဲ ေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ မတ္လထုတ္ “ၿမန္မာဂဇက္”သတင္းစာမွာ ေဆာင္းပါး တခုအၿဖစ္ “ဆုိရွယ္လစ္ဇင္ သမိုင္းတပါတ္လည္ေတာ့ မည္ေလာ” မွာ သတိေပးခဲ့ဘူးပါတယ္။ ကမၻာႏိုင္ငံၾကီးေတြမွာ တဖန္ေခါင္းေထာင္လာတဲ့ လူမ်ိဳးၾကီး ၀ါဒ တခုၿဖစ္တဲ့ အစြန္းေရာက္ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ (extreme nationalism) ဟာ အေမရိကလို ဒီမိုကေရစီနဲ့ သာတူညီမ်ွေရးကိုဦးေဆာင္တဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာေတာင္ ေတြ့ေနရပါၿပီ။ ပိုၿပီးဆိုးတာက အစိုးရ ကဦးေဆာင္လွံဳ့ေဆာ္အားေပးလာတာဟာ မသိမသာ အၿဖစ္ကေနေပၚေပၚထင္ထင္ၿဖစ္လာတာ ေတြဟာ ၀မ္းနည္းစရာေကာင္းတဲ့ အေၿပာင္းအလဲေတြပါ။ ဒီမေကာင္းဆိုး၀ါးမူ၀ါဒဟာ အခ်ိဳ့ေသာ က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာတိုင္းရင္းသားေတြထဲကိုေတာင္ ထဲထဲ၀င္၀င္ ေရာက္လာတာကိုေတြ့ရပါတယ္။ မိမိတို့ရဲ့ ဇာစ္ၿမစ္ (identity) ကိုေမ့ေလ်ာ္လို့ဘဲလား၊ မသိခ်င္ေယာင္ေဆာင္ၾကတာဘဲလားဆိုတာကို ေတာ့ ကာယကံရွင္မ်ားကိုယ္တိုင္သာသိႏိုင္ၾက ပါလိမ့္မယ္။ ေသၿခာတာတခုကေတာ့ “ဗ်ိဳင္း”ဟာ “က်ီး”မၿဖစ္ႏိုင္သလို၊ “က်ီး”ဟာလည္း “ဗ်ိဳင္း”မၿဖစ္ ႏိုင္တဲ့သဘာ၀တရားကိုစာဖတ္သူေတြ နားလည္ ၾကမယ္လို့ယူဆပါတယ။္ အဲ့ဒီအတြက္ Asian ဆိုတဲ့ရုပ္လကၡဏာကိုၾကည့္ၿပီး အၿခားလူမ်ိဳးၿခားေတြက Asian မဟုတ္ပါဘူးလို့ေတာ့ ဘယ္ေတာ့မွ ဆိုမယ္မထင္ေၾကာင္းပါ။
ဆိုခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒဟာ အရင္ကအၿခားလူမ်ိဳးၿခားေတြၿဖစ္တဲ့ African-Americans, Mexica-Latino ေတြကေန အခုအခါမွာ Asians ေတြဘက္ကိုေၿခဦးလွည့္လာပါၿပီ။ ကမၻာနဲအ၀ွမ္းက်ေရာက္ ေနတဲ့ Covid-19 pandemic ကပ္ေရာဂါေဘးၾကီးမွာ တရုတ္ကစတင္တယ္လို့ အမ်ားကသိနားလည္ ၾကတာနဲ့အတူ၊ အသား၀ါ (yellow skin) ေတြေၾကာင့္ဆိုတဲ့ စြပ္စြဲခ်က္ေတြေၾကာင့္၊ ဆိုတဲ့အခ်က္ေတြ အရ က်ြန္ေတာ္တို့ ၿမန္မာေတြဟာ အၿခားAsians မ်ားနဲ့အတူ ၀ါးလံုးရွည္နဲ့ရမ္းတဲ့အထဲ ပါမွန္းမသိပါ ေနပါၿပီ။ ၿပင္ပသြင္ၿပင္လကၡဏာကိုၾကည့္ၿပီး၊ “Go back to your home”ဆိုတဲ့ လက္ညွိဳးေငါက္ေငါက္ ထိုးၿပစ္တင္ေၿပာဆိုတာ၊ လူအမ်ားၾကားမွာ အေအာ္ခံရတဲ့ ၿမန္မာေတြမနည္းေတာ့ေၾကာင္းစိတ္မခ်မ္း ေၿမ့ဘြယ္စတင္ၾကားေနၾကရပါၿပီ။ အေၿပာခံ၊ အဆဲခံၾကရသူ Asians ေတြထဲ လႊတ္ေတာ္အမတ္လို အဆင့္ေတြ။ အစိုးရဌာနအၾကီးအကဲေတြေတာင္ပါေနပါၿပီ။ ပိုဆိုးတာက အိမ္ကိုစာပို့ၿပီးၿဖစ္ေစ၊ ဖံုး/ email တို့နဲ့ၿခိမ္းေၿခာက္မွုေတြ၊ အိမ္ကိုစာၿပစ္တာ၊ အိမ္ထရံမွာညအခ်ိန္စာေရးသြားတာေတြ
ေတြ့ေနရပါၿပီ။ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္နီးပါးၿပဳမူမဲ့အရိပ္အေယာင္ေတြပါစေတြ့ေနရတာဟာ ေၾကာက္မက္ စရာကိစၥ၊ ရွက္စရာကိစၥေတြၿဖစ္ေနပါၿပီ။
ဒီကိစၥနဲ့ပါတ္သက္ၿပီး က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာေတာ္မ်ားမ်ား (အားလံုးလိုလိုပါ) ကရွက္ေၾကာက္ေဒါသနဲ့ ဘာလုပ္ၾကရမွန္းမသိဘဲ၊ ဘာမွမေၿပာဘဲ၊ အၿခားၿမန္မာေတြအခ်င္းခ်င္းေတာင္ အသိမေပးဘဲ၊ ဖံုးဖိေနၾက တဲ့အၿဖစ္ေတြေရာက္ေနပါၿပီ။ ဒီလိူဖံုးဖိေလ လက္ရဲဇက္ရဲအဆင့္ကိုေရာက္လာတာေတြ ၾကားသိေနရပါတယ္။ အခ်ိဳ့ဆိုရင္ မိသားစုရင္းႏွီးရာအိမ္မွာေၿပာင္းေရႊ့ေနၾကရတဲ့အၿဖစ္ေတြ ေရာက္ ေနပါတယ္။
ဒီအၿဖစ္ဆိုးေတြဟာ ၿမန္မာလူမ်ိဳးေတြသာမက အၿခားလူမ်ိဳးၿခားေတြၿဖစ္တဲ့ တရုတ္၊ ဗီယက္နမ္၊ လာအို၊ ကေမၻာဒီးယား၊ ထိုင္း ေတြမွာအမ်ားအၿပားေတြ့ရတာေၾကာင့္၊ ဆိုင္ရာ လူမ်ိဳးစု အေထာက္ အကူၿပဳ လူထုလူတန္းစားအဖြဲ့အစည္းးေတြက community alliance အဖြဲ့ေတြဖြဲ့ၿပီး၊ ဥပေဒေၾကာင္းအ ရတန္ၿပန္ေရးကိစၥေတြ အားၾကိဳးမန္တက္လုပ္ေနၾကပါတယ္။ အပါတ္စဥ္ေဆြးေႏြးပြဲ online နဲ့ virtual meetings ေတြမွာခံစားရတဲ့ victims ေတြတက္ေရာက္ၿပီးပြင့္ပြင့္ေဆြးေႏြးအေၿဖရွာမွု ေတြ၊ ဥပေဒ ေၾကာင္းအကာအကြယ္အစီအမံေတြလုပ္ေနၾကပါတယ္။
ခက္တာက အေမရိကေရာက္ၿမန္မာမိသားစုအသိုင္းအ၀န္းထဲမွာ ဥပေဒဆိုင္ရာပညာရွင္နဲ့ အေၿခအေန ေတြကိုေကာင္းစြာေလ့လာေနတဲ့ ဆန္းစစ္မွုစနစ္တခုမရွိတဲ့အၿပင္၊ ဥပေဒေၾကာင္းပိုင္းဆိုင္ရာ၊ ဆိုင္ရာ ရဲဌာန၊ တရားေရးဌာနေတြရဲ့အထာသေဘာကို ရင္းႏွီးက်ြမ္း၀င္သူ ၿမန္မာအလြန္နည္းေနတာက အားေလ်ာ့စရာအခ်က္ၿဖစ္ေနပါတယ။္ တခါ ကိုယ္မိသားစု အသိုင္းအ၀န္းထဲမွာ တတ္က်ြမ္းနညး္လည္ ၾကသူေတြရွိခဲ့ရင္လည္း၊ အဲ့ဒီ second generation ပညာတတ္ရာထူးရွိလူငယ္မ်ားဟာ၊ ၿမန္မာကြန္ ၿမဴနတီနဲ့ အကင္းကြာၾကီးကင္းကြာေနယံုမက၊ မိမိတို့ကိုယ္ကို မိမိတို့ ၿမန္မာၿပည္ဖြား(သို့မဟုတ္) ၿမန္မာၿပည္ဖြားေတြကေပါက္ဖြားလာၾကသူေတြဆိုတဲ့ဇာတိဇစ္ၿမစ္ဟာ ေပ်ာက္ခ်င္းမလွေပ်ာက္ေန ၾကပါတယ္။ ဒီလိုၿဖစ္ရတာကလည္း ဒီလူငယ္ေတြရဲ့အၿပစ္ခ်ည့္မဟုတ္ဘဲ မိဘမ်ားက သားသမီးမ်ား အေပၚခ်ဥ္းကပ္နားလည္မွုေလ့လာမွုအားနည္းခ်က္က၊ မိဘနဲ့သားသမီးေတြအၾကားဆက္ဆံေရး ကို ေ၀းကြာေအးစက္ေစတာအမွန္ပါ။
Covid-19 ဘယ္ထိခရီးဆန္ုမလဲဆိုတာ ဘယ္သူမွမေၿပာႏိုင္ပါဘူး။ Covid-19ဆိုတဲ့စကားၾကားတိုင္း၊ လူၿဖဴလူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒီသမားေတြကသူတို့ရဲ့ လြတ္လပ္မွု (freedom) ကိုဖယ္ရွားခံရတာေတြဟာ ဒီ Asians ေတြဘဲဆိုတဲ့ မုန္းတီးစိတ္ေတြဟာ က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာေတြအေပၚမွာပါ ပစ္မွတ္သတ္မွတ္ၿခင္း ခံေနၾကရပါၿပီ။ အိမ္ထဲေခ်ာင္ပိတ္ၿပီး ရက္မ်ားသာမက၊ လမ်ားၾကာရွည္လာတာနဲ့အမွ်၊ ဒီ မုန္းတီးမွု အစိုင္အခဲဟာ ၾကီးထြားလာမယ္ဆိုတာကို ၿမင္ေအာင္ ၾကည့္ၿပီး အကာအကြယ္အစီအမံေတြ လုပ္ၾကဘို့လိုလာပါၿပီ။ မိသားစုအလိုက္ အၿပင္အဆင္ေတြ လုပ္ၾကရပါေတာ့မယ္။ ဒီလိုၿဖစ္စဥ္ေတြကို ၾကိဳၿမင္ၾကတဲ့ အၿခား Asians ေတြကေတာ့ ဒီလိုအၿပင္အဆင္ေတြ၊ အစီအမံေတြ လုပ္ေနၾကတာအ ေတာ္ခရီးေပါက္ေနၾကပံုပါဘဲ။ ေမာင္မိုးညိဳနဲ့အဆက္အစပ္ရွိတဲ့ အဲ့ဒီအဖြဲ့အစည္း (legal counsel for justice/grassroot organizations) ေတြရဲ့ ဆက္သြယ္မွုေတြ ပလူၿပန္ေအာင္ေတြ့ၾကည့္ၿပီး၊ “ဒို့ၿမန္မာကြန္ၿမဴနတီထဲ၊ ဒီလိုအစီအမံေတြ မရွိတာ အားငယ္စရာဘဲ”ဆိုတဲ့ အေတြးေတြ၀င္လာ ပါတယ္။
ဘာေတြလုပ္သင့္သလဲ ဆိုတာကိုေဖါက္သယ္ၿပန္ခ်ပါရေစ။
(က) ၿမန္မာဆိုတာနဲ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးေပါင္းစံု (ကခ်င္၊ ကယား၊ ခ်င္း စသၿဖင့္) (ၿမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း တရား၀င္သည္ၿဖစ္ေစ၊ တရားမ၀င္သည္ၿဖစ္ေစေမြးဖြားၾကသူတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားပါမက်န္) အားလံုးဟာ ဒီအေမရိကၿပည္ေထာင္စုအတြင္းမွာ Burmese-American ဆိုတဲ့ထီးရိပ္ေအာက္မွာ အတူတကြေနထိုင္ၾကတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကို ကနဦးလက္ခံၾကရပါမယ္။
(ခ) Diversity (မတူကြဲၿပားၿခင္း)၊ Equality (တန္းတူရည္တူၿဖစ္ၿခင္း) နဲ့ all inclusive (အားလံုး အၾကံဳး၀င္သည့္သာတူညီမွ်ၿခင္း) ဆိုတဲ့ ေလာကပါလတရားကို ဆိုခဲ့တဲ့ ၿမန္မာတိုင္းရင္းသားေပါင္းစံု ကလက္ခံက်င္းသံုးဘို့လိုပါတယ္။
(ဂ) ၿမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းမွာရွိခဲ့တဲ့မိမိတို့ရဲ့ဘ၀အေၿခအေန ေနာက္ေၾကာင္းခံ (အတိပ္ကေရႊထီးေဆာင္း ခဲ့တာေတြအပါအ၀င္)၊ တရား၀င္ရပ္တည္ခဲ့ရတာေတြကို ခ၀ါခ်ၿပည္ဖံုးခ်ခဲ့ၿပီး၊ အေမရိကႏိုင္ငံအတြင္း အမ်ားနည္းတူ ဘ၀သစ္ကို (တစ္)ကစၾကရတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကို လက္ခံၾကရပါလိမ့္မယ္။
(ဃ) ေန့စဥ္အခ်ိန္နဲ့တေၿပးညီၿဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ကိစၥေတြကိုမ်က္ေၿခမၿပတ္သလို၊ အိမ္ၿပင္ထြက္တာနဲ့ သတိတရားလက္ကိုင္ထားၾကရပါလိမ့္မယ္။
(င) မိမိသားစု၊ မိတ္ေဆြခ်င္းအေရးေပၚအဆက္အသြယ္လမ္းေၾကာင္းသတ္မွတ္ၾကရပါလိမ္ါမယ္။
(စ) မိမိေနထိုင္ရာရပ္ကြက္နဲ့ဆိုင္တဲ့ ၿမိဳ့ရဲစခန္းနဲ့၊ ဥပေဒဘက္ေတာသားအဖြဲ့အစည္းေတြ၊ မဲဆႏၵနယ္ အမတ္ေတြရဲ့ အဆက္အသြယ္ကိုလမ္လွမ္းမွီတဲ့မွတ္စုမ်ားထုတ္ထားၾကဘို့လိုပါလိမ့္မယ္။
(ဆ) အရာရာကိုစိတ္လိုက္မန္ပါတုန့္ၿပန္တဲ့အက်င့္စရိုက္ကိုထိန္းသိမ္းတဲ့အေလ့အက်င့္ကိုေမြးၾကရ ပါမယ္။
(ဇ) မိမိတို့အားသန္ရာ၊ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားရဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္ေတြကို ေဘးခ်ိတ္ထားရပါမယ္။ လူမ်ိဳးေရးမုန္းတီးမွု၊ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ (racial bias, supremacy) ေတြကိုေၿဖာက္ဖ်က္ႏိုင္ရပါမယ္။ ကိုယ္ဟာဘယ္သူလဲဆိုတာကိုေမ့လို့မရပါဘူး။ ကိုယ္ေထာက္ခံတဲ့သူက “You, Asians go back to your home!” လို့ဆိုတိုင္း ကိုယ္လဲအဲ့ဒီအေၿပာခံရသူေတြထဲမွာ အလိုအေလ်ာက္ အၾကံဳး၀င္သြား တယ္ ဆိုတာကိုမေမ့ၾကပါနဲ့။
(စ်) ကိုယ့္ကိုလူၾကားထဲအေၿပာခံရၿပီ ဆိုတာနဲ့ မိမိမွာရွိတဲ့ cell phone နဲ့ ဗီဒီယိုမွတ္တမ္းခ်က္ခ်င္း တင္ပါ။ ဒီလိုလုပ္တဲ့အတြက္ (အထက္ေဖၚၿပပါ anti-racism အဖြဲ့အစည္းေတြရဲ့သုေတသနၿပဳခ်က္ အရ) ကိုယ့္ကိုကိုယ္ထိလက္ေရာက္ေစာ္ကားတဲ့အၿဖစ္အေတာ္နည္းတယ္လို့ဆိုပါတယ္။ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ လုပ္ၿခင္းဟာအေမရိကမွာ ရာဇ၀တ္မွုတခုအၿဖစ္သိနားလည္ၾကတာေၾကာင့္ မလုပ္ၾကပါဘူး။ အဲ့ဒါဟာ ကိုယ့္ရဲ့အခြင့္အေရးပါ။ အဲ့ဒီ ဗီဒီယိုမွတ္တမ္းဟာ အလြန္ေကာင္းမြန္စြမ္းအား ရွိတဲ့သက္ေသအေထာက္အထားမို့ တရားလမ္းေၾကာင္းမွာ ေကာင္းစြာအေထာက္အကူၿပဳပါတယ္။
(ည) ဆိုင္ရာရဲစခန္းကို ေန့မကူးမွီတိုင္ခ်က္ဖြင့္ပါ။
(ဋ) အဲ့ဒီဗီဒီယိုမွတ္တမ္းကို Facebook လိုေနရာမွာရဲရဲ၀့့ံ၀ံ့တင္ပါ။ ရွက္ရေၾကာက္ရမဲ့အခ်ိန္မဟုတ္ ေတာ့ပါ။ အဲ့ဒီလိုမလုပ္ရင္ လက္ရဲဇက္ရဲၿဖစ္လာစရာမ်ားပါတယ္။ အဲ့ဒီအတင့္ရဲမွုဟာ အၿခားဘ၀တူ ၿမန္မာေတြဆီကူးစက္လာႏိုင္စရာလမ္းမ်ားပါတယ္။
(ဍ) မိမိေနထိုင္ရာ ၿမိဳ့ရဲ့ သတင္းစာတိုက္ကို အခ်က္အလက္ၿပည့္ၿပည့္စံုစံုနဲ့ သတင္းမွတ္တမ္းပို့ပါ။ anonymous မလုပ္ပါနဲ့။ ကိုယ္ဆီၿပန္ဆက္သြယ္ဘို့လမ္းေၾကာင္းကို ပါ၀င္ပါေစ။
(̔̕ဎ) စည္းလံုးၾကပါ။
(ဏ) ေရရွည္ကိုၾကည့္ပါ။ အေၿခအေနေတြတည္းၿငိမ္ရင္ဘဲၿဖစ္ၿဖစ္၊ လက္ရွိအေၿခအေန လိုအပ္ခ်က္ မ်ားအရဘဲၿဖစ္ၿဖစ္ အလုပ္လုပ္ၿပန္လုပ္ၾကရမဲ့အခ်ိန္ေရာက္လာပါမယ္။ ဒီ racial စစ္ပြဲကအရွိန္ေလွ်ာ့ မွာမဟုတ္ပါဘူး။ မိမိတို့ယံုၾကည္အားသန္ရာ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမ်ိဳးေရးစိတ္ဓါတ္က လူၾကားထဲ ၀င္ၾကရသူ ၿမန္မာေတြၾကားထဲမွာ ၿပႆနာရွိလာႏိုင္စရာမ်ားပါတယ္။ ဆိုင္ရာ အလုပ္ supervisor/manager ေတြကို ခ်က္ခ်င္းအသိေပးတိုင္ၾကားဘို့နဲ့ ဆိုင္ရာ human resettlement ဌာန ေတြကို တိုင္ၾကားဘို့လက္မေႏွးပါနဲ့။ အလုပ္လုပ္ၾကသူအခ်င္းခ်င္းအသိေပးေနစရာမလိုပါဘူး။ သိုသိပ္ပါေစ။
အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္တခုကို မီးေမာင္းထိုးၿပလိုတဲ့အခ်က္ကေတာ့ မေပါ့ၾကပါနဲ့။ လက္ရဲဇက္ရဲ ရွိလာရင္၊ စိတ္ဆင္းရဲၿပီး ေဘးၾကပ္နံၾကပ္ကူရာမဲ့ဘ၀ ကိုေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။
All Burmese Lives Matter ပါလို့။ ။
