ဒီေဆာင္းပါးေရးရတဲ့အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ေမာင္မိုးညိဳေနထို္င္ရာေဒသကာလီဖိုးနီးယားေတာင္ပိုင္း ၿမိဳ့ေတြမွာ ရွိတဲ့ အာရွတိုင္းရင္းသားအေၿခၿပဳ community အဖြဲ့အစည္းေတြက CoVid-19 အေၿခအေန ထိမ္းသိမ္းႏိုင္တဲ့အခ်ိန္ေရာက္လာတာနဲ့အမွ်၊ မိမိတို့ရဲ့ဘ၀ေတြကို ပံုမွန္ၿပန္လည္စတင္ၾက ဘို့အတြက္၊ အစီအမံအၿပင္အဆင္ေတြနဲ့ပါတ္သက္ၿပီး၊ ၾကိဳတင္ၿပင္ဆင္ေဆာင္ရြက္မွုေတြ စတင္ၾကဘို့၊ အစည္းအေ၀းမ်ားက်င္းပေနေၾကာင္းၾကားသိရတဲ့အတြက္၊ ေမာင္မိုးညိဳလည္း ကိုယ့္အမ်ိဳးၿမန္မာေတြ အတြက္ သင့္ေလ်ာ္မဲ့အၾကံၿပဳခ်က္ေတြကိုစတင္စုေဆာင္းရင္းဒီေဆာင္းပါးကိုေရးၿဖစ္ရတာပါ။
အေမရိကေရာက္ၿမန္မာေတြ (အထူးသၿဖင့္ နယူးေရာက္ၿပည္နယ္အေရွ့ဖ်ားၿပည္နယ္ေတြမွာေနထို္င္ ၾကသူေတြ အေသအေပ်ာက္ေတြရွိသလို၊ အထိနာၾကသူေတြအေတာ္မ်ားေၾကာင္း၀မ္းနည္းဘြယ္ၾကား သိရပါတယ္။ ပိုဆိုးတာကမသိနားမလည္မွု၊ မိမိမိသားစုအတြင္း အေတာ္အသည္းအသန္ၿဖစ္မွ၊ ဆိုင္ရာေဆးရံုေဆးခန္းကို အခ်ိန္ေႏွာင္းမွေရာက္တဲ့အတြက္၊ မေသသင့္ဘဲေသၾကရသူေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားတယ္ဆိုတာကို ၾကားသိရတဲ့အတြက္ အေတာ္စိတ္မေကာင္းၿဖစ္ရပါတယ္။ ေရာဂါၿဖစ္ တာကိုသိေပမဲ့ ဆိုင္ရာကိုအသိမေပးရဲတာ၊ အိမ္နီးခ်င္းေတြရဲ့ၿငိဳၿငင္မွုေတြကို ေၾကာင္ရြံ့ၾကတာေတြ ေၾကာင့္လို့ဘဲယူဆရဘြယ္ရွိပါတယ္။ Introvert ၿဖစ္တဲ့လူမ်ိဳးရဲ့စရိုက္နဲ့ ဘာသာၿခားလူမ်ိဳးေတြၾကားထဲ ေနရတဲ့ minority inferior complexity ဟာ က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာမ်ားရဲ့ ရင္ထဲစိတ္ထဲကို ရိုက္ခတ္ၿခင္း ခံရတာမဆန္းပါဘူး။ အထူးသၿဖင့္ xenophobia လႊမ္းမိုးလြန္းလွတဲ့ေခတ္အခါၾကီးမွာ (အထူးသၿဖင့္ လက္ရွိအစိုးရရဲ့ တိုင္းတပါးလူမ်ိဳးၿခားမုန္းတီးေရး၀ါဒၾကီးထြားလာတဲ့ ေၿပာဆိုမွုေတြ၊ “China Virus” လို့ေၿဗာင္ေၿပာဆိုတာေတြဟာ) မိမိတို့ၿမန္မာေတြရဲ့ေန့တဓူ၀ဘ၀ေတြကို အၾကီးအက်ယ္ၿခိမ္းေၿခာက္ ၿခင္းခံေနၾကရတဲ့အခ်ိန္ပါ။ ဒါဟာေကာင္းတဲ့လကၡဏာမဟုတ္ေပမဲ့ က်ြန္ေတာ္တို့မွာ ရွိတဲ့ (ဥပေဒ ကေပးထားတဲ့အကာအကြယ္ေတြ) ကို အသံုးမခ်လို့မရေတာ့တဲ့အေၿခအေနမွာရွိတယ္ ဆိုတာကို သတိၿပဳၾကရမဲ့ အခ်ိန္၊ စိတ္ႏွလံုးသြင္းရမဲ့အခ်ိန္ပါ။ မိမိတို့ရဲ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီအားသန္မွု၊ ယံုၾကည္မွုေတြ အားလံုးကို xenophobia ကမ်က္ႏွာမလိုက္ဘူးဆိုတာကို (ဟန္မေဆာင္ၾကစတမ္း) စိတ္ႏွလံုး သြင္းၾကရပါမယ္။ မိမိရဲ့မ်က္ႏွာပံုပန္းသ႑ာန္ (by your appearance)ဟာ Asianတစ္ဦးရဲ့အသြင္ကို ေဆာင္တယ္ဆိုလိုက္တာနဲ့ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္လည္းပစ္မွတ္စာရင္း၀င္ၿဖစ္သြားၿပီဆိုတဲ့အခ်က္ကို လက္ခံခ်င္သည္ၿဖစ္ေစ၊ လက္မခံခ်င္သည္ၿဖစ္ေစ ေကာင္းေကာင္းၾကီးသေဘာေပါက္ဘို့လိုပါတယ္။ အေမရိကေရာက္က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာအားလံုးဟာ ေခတ္ေရစီးေၾကာင္းထဲမွာ တေလွထဲစီးတခရီးထဲ သြားေတြပါ။ တဖက္ကလည္း CoVid-19ရဲ့အလဲထိုးမွုကို ေကာင္းေကာင္းၾကီးခံလိုက္ရပါၿပီ။ CoVid-19 ဟာဘယ္သူ့မ်က္ႏွာမွမလိုက္ဘူးဆိုတာကိုေတာ့ စာဖတ္သူတို့ လက္ခံၾကလိမ့္မယ္လို့ယံုၾကည္ ပါတယ္။
ကဲ-ၾကည့္ၾကရေအာင္ပါ။ CoVid-19 ဟာ က်ြန္ေတာ္တို့ဘ၀ကိုအရင္ကနဲ့မတူေအာင္ေၿပာင္း လဲလိုက္ပါၿပီ။
(က) က်န္းမာေရးဟာ လူ့ဘ၀ေပ်ာ္ရႊင္ခ်မ္းေၿမ့ေရးအတြက္ပဓါနအက်ဆံုးကိစၥပါ။ မိမိနဲ့တကြ မိမိတို့မိသားစု၀င္တစ္ေရာက္ခ်င္းတိုင္းအတြက္ က်န္းမာေရးအာမခံရွိမရွိ၊ စိစစ္ၿပီး အၿမန္ဆံုး ရယူၾကပါ။ ဒီကိစၥကိုေၿပာရၿခင္းဟာ CoVid-19ေၾကာင့္အလုပ္ခိ်န္ေလ်ွာ့ခံရသူေတြ၊ အလုပ္နားထား သူေတြ၊ ဒါမွမဟုတ္ အလုပ္ကအၿပီးထုတ္ပယ္ခံရသူၿမန္မာေတြအေတာ္မ်ားပါတယ္။ CoVid-19 ၿဖစ္စဥ္ကာလေဆးကုသေပးတာေတြဟာအေရးေပၚကာလအစီအမံအရ၊ အစိုးရက ယာယီ ေဆာင္ရြက္ေပးထားတာေတြပါ။ အလုပ္မရွိခဲ့ရင္ ဆိုင္ရာၿပည္နယ္ေတြမွာရွိတဲ့ health coverage exchange (သို့မဟုတ္) Medicaid မွာအၿမန္ဆံုးေလ်ွာက္ထားၾကပါ။
(ခ) CoVid-19 ကာလအတြင္းဆိုင္းငံ့ထားရတဲ့အေရးေပၚမဟုတ္တဲ့ ကုသမွုဆိုင္ရာကိစၥ၊ က်န္းမာေရး စစ္ေဆးၿခင္းဆိုင္ရာကိစၥေတြအတြက္ appointment ေတြအၿမန္လုပ္ၾကပါ။ အလုပ္ၿပန္ဖြင့္တာနဲ့ အၿခားရက္ခ်ိန္လိုသူေတြ ဒုနဲ့ေဒးၿဖစ္လာပါမယ္။
(ဂ) အလုပ္လက္မဲ့ေတြက (ခုစာေရးခ်ိန္မွာ ေလွ်ာက္ထားသူ သန္း၃၀ရွိေနပါၿပီ။) ခံစားခြင့္မေလ်ွာက္ရ ေသးရင္အၿမန္ေလ်ွာက္ၾကပါ။ အမွန္ကေတာ့ အလုပ္မွထြက္ရ/နားရၿပီဆိုတာနဲ့ေန့မကူးမွီေလွ်ာက္ ထားၾကဘို့လိုပါတယ္။ အေရးၾကီးတာက ကိုယ့္အလုပ္ရွင္ရဲ့ တရား၀င္အလုပ္ရပ္နားေၾကာင္းစာကို လက္မွာကိုင္ထားဘို့ပါဘဲ။ ေနာက္တခုက ေနာက္အလုပ္ၿပန္၀င္သည့္တိုင္ေအာင္ (အလုပ္ရွင္ကၿပန္ အလုပ္၀င္ေစသည့္တိုင္ေအာင္) ကိုယ္၀င္ေငြမရွိခဲ့တဲ့ အလုပ္ရက္ေတြအတြက္ ခံစားခြင့္အၿပည့္ရွိတယ္ ဆိုတာကိုသတိရွိၾကပါ။ အလုပ္ခ်ိန္အၿပည့္ၿပန္ရၿပီဆိုတာနဲ့ အဲ့ဒီအလုပ္လက္မဲ့ခံစားခြင့္ထုတ္ေပးရာ ဌာနကို အေၾကာင္းၾကားၾကဘို့လဲမေမ့ပါနဲ့။
(ဃ) လူမ်ိဳးၿခားမုန္းတီးေရး၀ါဒၾကီးစိုးေနခ်ိန္ခုကာလမွာ မိမိအေပၚႏိုင့္ထက္စီးနင္းေၿပာဆိုတာတို့၊ racial slurေတြသံုးလာရင္ ဆိုင္ရာ မန္ေနဂ်ာအၾကီးအကဲကေနတဆင့္ human resources/capitals ကိုစာေရးအေၾကာင္းၾကားပါ။ အေရးၾကီးတာကဟန္မပ်က္ေနပါ။ အလုပ္ခြင္ၿပင္ပဆိုရင္ ဆိုင္ရာရဲကို တိုင္ခ်က္ဖြင့္ပါ။ ဒီကိစၥကကိုယ္တြယ္ရခက္တဲ့ကိစၥမို့ ဆိုင္ရာေတြရဲ့အေရးယူေဆာင္ရြက္မွုဟာ ကိုယ္ထင္ထားသေလာက္ထိေရာက္ခ်င္မွထိေရာက္ပါမယ္။ ဒါေပမဲ့ တိုင္ခ်က္တခုအေနနဲ့ရွိသြားၿပီ ၿဖစ္တဲ့အတြက္ ေနာက္ထပ္အလားတူကိစၥထပ္ၿဖစ္ဘို့ခဲယဥ္းသြားဘြယ္ရွိေနပါတယ္။ မိမိဖာသာထားရွိ သင့္တဲ့ ခံယူခ်က္ကေတာ့ ဒီၿဖစ္စဥ္ေတြဟာ personal ဆိုတာထက္ by appearance ေၾကာင့္ၿဖစ္တာ ေတြခ်ည့္ပါဘဲ။
(င) ၿမန္မာေတြ digital world နဲ့ networking/IT ကိုေရေရလည္လည္နားလည္ၾကဘို့ အလြန္လို လာပါၿပီ။CoVid-19 ၿဖစ္စဥ္ကာလအတြင္းမွာ အိမ္မွာအလုပ္လုပ္ၾကရသူwokforce ဟာ (၇၀%) ေက်ာ္တယ္လို့ ကိန္းဂဏန္းမ်ားကၿပဆိုေနပါတယ္။ ၀မ္းနည္းစရာေကာင္းတဲ့အခ်က္ကေတာ့ (၇၀%) ေက်ာ္ေသာအေမရိကေရာက္ၿမန္မာေတြဟာ ကိုယ္ကာယနဲ့တိုက္ရိုက္ကိုယ္တြယ္လုပ္ကိုင္ရ တဲ့ အလုပ္မ်ားကိုသာလုပ္ၾကရပါတယ္။ အဓိကကေတာ့ technology ပညာအေၿခခံမဲ့တဲ့အတြက္ပါ။ တခါ technology နားလည္ေပမဲ့ မိမိတို့ၿမန္မာႏိုင္ငံကသင္ယူတတ္္ေၿမာက္ဘြဲ့ရထားတာေတြဟာ ဒီႏိုင္ငံမွာအၾကံဳးမ၀င္အသိအမွတ္ၿပဳၿခငး္မခံရတာေတြလည္းပါပါတယ္။ ေနာက္တခုက စကားေၿပာ ဆက္ဆံေရးlanguage barrier ဟာလည္းအၿခားအေၾကာင္းအခ်က္ပါ။ ဒီေတာ့ က်ြန္ေတာ္ တို့ၿမန္မာေတြ အသက္ငယ္သည္ၾကီးသည္မဆို technology ကိုအခ်ိန္ေပးေလ့လာၾကရပါေတာ့မယ္။ ကိုယ့္အသက္ကေတာ့ၾကီးပါၿပီဆိုၿပီးလက္ေလ်ွာ့တဲ့ ဆိုတဲ့စရိုက္ေတြ မေၿဖာက္လို့မၿဖစ္ေတာ့ပါဘူး။ ဘာၿဖစ္လို့လဲဆိုေတာ့ ေန့တဓူ၀ဘ၀ရွင္သန္ေရးအတြက္၀င္ေငြလိုေနေသးသမွ် technology နဲ့ ကင္းလို့ ဘယ္နည္းနဲ့မွ် မၿဖစ္ေတာ့တဲ့ ေခတ္ထဲေရာက္ေနပါၿပီ။ Work-from-home စနစ္နဲ့ အိမ္ကေနကြန္ပ်ဴတာနဲ့အလုပ္လုပ္ရတာကိုႏွစ္သက္ၾကသူလူငယ္မ်ားနဲ့ WFH ရဲ့ထိေရာက္မွုနဲ့ ေအာင္ၿမင္မွုအတိုင္းအတာကိုအလုပ္ရွင္ေတြက ေကာင္းေကာင္းၾကီးသတိၿပဳမိသြားၿပီဆိုတာကို သတိေပးပါရေစ။
(စ) CoVid-19 ဟာ လူသားခ်င္းေပါင္းသင္းဆက္ဆံမွုစနစ္တခုကိုသိသိသာသာၾကီးေၿပာင္း လဲလိုက္ပါတယ္။ အေရးေပၚအေၿခအေန၊ ကပ္ေရာဂါေဘးလိုကိစၥေတြရွိလာတိုင္း၊ မိသားစုအတြင္း တေယာက္နဲ့တေယာက္ဘယ္လိုဆက္သြယ္ရမယ္၊ ဆက္သြယ္ေရးဆိုင္ရာကိရိယာေတြအလုပ္မလုပ္ ေတာ့ရင္ဘယ္လိုအဆက္အသြယ္ၿပဳၾကမလဲဆိုတာကို အၿပင္အဆင္ သတင္းဖလွယ္မွုလုပ္ၾကရပါ မယ္။ ပြဲမ၀င္ခင္အၿပင္ကက်င္းပတာေတြလုပ္ၾကရပါမယ္။ ေငြေရးေၾကးေရးနဲ့တန္ဘိုးၾကီးပစၥည္းမ်ားနဲ့ ပါတ္သက္တဲ့ အခ်က္အလက္မွတ္တမ္းေတြကို မိသားစုအတြင္းၿဖန့္ေ၀အသိေပးတာတို့၊ ပံုမွန္ update လုပ္တာတို့လုပ္ၾကရပါေတာ့မယ္။
(ဆ) ခု CoVid-19 ကဘယ္အထိခရီးဆန့္မယ္ဆိုတာ ဘယ္သူမွမေၿပာႏိုင္ပါဘူး။ ဘ၀တသက္တာ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရမဲ့ ကာကြယ္ေဆး (life-time promising immunity/vaccine) မေပၚေသးသေရြ့ က်ြန္ေတာ္တို့အားလံုးဟာ၊ ေန့တထိတ္ထိတ္ညတထိတ္ထိတ္ေနၾကရပါေတာ့မယ္။ လူ့ရဲ့သဘာ၀ဟာ ၾကာရင္ေမ့တတ္တဲ့သေဘာရွိလို့၊ မထင္မွတ္တဲ့အခ်ိန္မွာ အငိုက္မိႏိုင္တဲ့အၿဖစ္မ်ိဳးၿပန္ၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ထိတ္ထိတ္ၾကဲသိပၸံပညာရွင္မ်ားအားလံုးတို့က CoVid-19 ေနာက္တေက်ာ့ၿပန္မ၀င္ႏိုင္ဘူးလို့ ဘယ္သူကမွ အာမခံရဲၾကပါဘူး။ ၿပန္ၿဖစ္ခဲ့ရင္ အဲ့းဒီအထဲမွာကိုယ္မပါဘို့အေရးၾကီးပါတယ္။
(ဇ) က်န္းမာေရးနဲ့တကုိယ္ေရသန့္ရွင္းေရးကိစၥကေတာ့ စာဖတ္သူအားလံုး သိၿပီးသားမို့ အထူး အေထြမေၿပာလိုေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ကိုယ္လက္လွဳပ္ရွားမွုကို အခ်ိန္ေပးလုပ္ပါ။ ေန့စဥ္လုပ္ပါ။ ခႏၶာရဲ့ immune systemကိုယ္ခံအားကိုေကာင္းစြာအားေပးမဲ့ အသီးအရြက္နဲ့ေလ့က်င့္ခန္းကို ၾကီးငယ္မေရြး တို့က စားသံုးၾကဘို့ လိုလာပါၿပီ။ Life-styleေၿပာင္းဘို့လိုလာၿပီလို့ေၿပာပါရေစ။ မိမိတို့ေန့စဥ္စားသံုးေန ၾကတဲ့ ထမင္းနဲ့ဟင္းလ်ာေတြဟာမိမိက်န္းမာေရးအတြက္မသင့္ေတာ္ေၾကာင္းသိနားလည္ေပမဲ့၊ ပါးစပ္က တြင္တြင္ေၿပာၾကေပမဲ့၊ အဲ့ဒီအစာ၀ဲၾသဂထဲကကြ်န္ေတာ္တို့ၿမန္မာေတြ မက်ြတ္မလြတ္ ၾကေသး ပါဘူး။ မက္ေမာေနၾကတုန္းပါဘဲ။ ခုအခ်ိန္ကေစၿပီးေၿပာင္းၾကဘို့ၾကိဳးစားၾကပါ။
(စ်) CoVid-19 က ေန့တဓူ၀မွာရွိတဲ့မိသားစုေတြရဲ့ထိေတြ့မွုကိုတမ်ိဳးတဖံုေၿပာင္းလဲလိုက္ပါတယ္။ အရင္က မိသားစု၀င္ခ်င္း၊ လင္မယားခ်င္းေတြ့ဆံုရတဲ့အခ်ိန္အလြန္နည္းခဲ့ပါတယ္။ အိမ္မွာအလုပ္လုပ္ ၾကရတဲ့အခ်ိန္မ်ားသြားေစတဲ့ CoVid-19 ဟာ လူသားေတြ၊ မိသားစု၀င္ေတြရဲ့ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး နဲ့ မိသားစုဆိုတဲ့ေႏြးေထြးတဲ့ေ၀ါဟာရကို ေကာင္းေကာင္းၾကီးစိမ္ေခၚလိုက္ပါတယ္။ တေယာက္ရဲ့အား နည္းခ်က္ အားသားခ်က္ေတြကိုနဖူးေတြ့ဒူးေတြ့ေတြ့ၾကရၿပီေပါ့။ ဒီေနရာမွာ situation adaptation ဟာ မိသားစုပံုစံထဲမွာ အရမ္းအေရးၾကီးတဲ့ အပိုင္းထဲေရာက္သြားပါတယ္။ ဒီအေၿခအေနကို ေကာင္း စြာထိန္းသိမ္းႏိုင္တဲ့ၾကံ့ၾကံ့ခိုင္ႏိုင္စြမ္းရည္နဲ့ သည္းခံခြင့္လႊတ္တတ္မွုေတြက မိမိနဲ့မိမိလင္မယား နဲ့ မိသားစု၀င္ အနာဂါတ္ေပ်ာ္ရႊင္ခ်မ္းေၿမ့မွုကိုရာသက္ပန္ပံုေဖၚခြင့္ရၾကပါလိမ့္မယ္။ bend your life ပါ။ မိမိတို့ဘ၀တန္ဘိုးကိုမိမိတို့ေကာင္းစြာနားလည္တဲ့၊ လက္ခံတဲ့ ၿမန္မာမ်ားအၿဖစ္က်င့္ၾကံၾကပါ။
(ည) စီးပြားေရးၾကံဳ့သြားမွု (economic contraction) က(၅%)ရွိေနပါၿပီ။ CoVid-19 ဟာ အလုပ္လက္ မဲ့ဦးေရကိုသမိုင္းတင္ေလာက္ေအာင္ေပၚေပါက္ေစပါတယ္။ က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာလုပ္အား အင္အားစု (Burmese workforce)တခုလံုးနားလည္ထားၾကဘို့က၊ ဒီလက္ရွိၿဖစ္ရပ္ေတြဟာ စီးပြားပ်က္ကိန္း (economic recession) ထဲေရာက္ရွိသြားဘြယ္ရွိေနပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ အလ်င္အၿမန္တိုးတက္ေန ရာယူလာတဲ့ နည္းပညာနဲ့artificail intelligent ကလုပ္ငန္းေတြမွာေနရာအက်ယူေနပါၿပီ။ ဒီအတြက္ အလုပ္တခုၿပန္ရဘို့ဟာ သာမာန္ၿမန္မာေတြအတြက္အလြန္ခက္ခဲဘြယ္ရွိသြားပါၿပီ။ ကိုယ္ကာယနဲ့လုပ္ ကိုင္ၾကရတဲ့ စက္ရံုအလုပ္ရံုမ်ား၊ သားသတ္ရံုမ်ား၊ စားေသာက္ဆိုင္မ်ား နဲ့ ေန့စားအခ်ိန္ပိုင္းဆြဲေခၚ အလုပ္မ်ားသာၿပန္ေပၚလာဘြယ္ရွိၿပီး၊ အဲ့ဒီလုပ္ငန္းမ်ားအားလံုးဟာ အလုပ္ရွိရင္သြားလုပ္ရတဲ့ agency ကေခၚတဲ့အလုပ္အကိုင္ေတြအဆင့္သာရွိသြားပါလိမ့္မယ္။ အဲ့ဒီအတြက္ ပံုမွန္၀င္ေငြဆိုတဲ့ ကိစၥဟာ အလြန္မေရရာတဲ့ကိစၥၿဖစ္သြားသလို၊ မေရရာတဲ့မိသားစုဘ၀ကိုေရာက္သြားႏိုင္ဘြယ္အေၿခအေနရွိ ေနပါၿပီ။ အဲ့ဒီအတြက္ၿခိဳးၿခံေခ်ြတာမွုဟာ အေရးၾကီးတဲ့ကိစၥတခုၿဖစ္လာပါတယ္။ လက္ထဲရွိစုေဆာင္း ေငြကို က်စ္က်စ္ပါေအာင္စုသလို၊ သံုးစြဲမွုတိုင္းကိုအနည္းဆံုးတစ္ၾကိမ္စဥ္းစားၾကရပါေတာ့မယ္။ ၿမန္မာေတြေဟာ့ေဟာ့ရမ္းရမ္းမသံုးတတ္ၾကေပမဲ့၊ သံုးတတ္သူေတြဒုနဲ့ေဒးရွိေနတာကိုၿမင္ေနရလို့ပါ။
(ဋ) အိမ္ငွားေနၾကရသူၿမန္မာဦးေရကအိမ္ပိုင္ရွိသူေတြထက္ပိုမ်ားပါတယ္။ လက္ရွိၿပည္နယ္အစိုးရေတြ အားလံုးလိုလိုက အိမ္ငွားခ(rent) မေပးႏိုင္လို့ အိမ္ေပၚကႏွင္ခ်တဲ့အၿဖစ္ေတြကိုတားၿမစ္တဲ့ (eviction suspension)ေတြလုပ္ထားပါတယ္။ (၂)လကေန(၃)လအထိရွိပါတယ္။ က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာေတြသိ ထားၾကဘို့က ဒီအမိန့္ေတြဟာ ယာယီဆိုင္းငံ့အမိန့္ေတြသာၿဖစ္ၿပီး၊ အဲ့ဒီကာလေက်ာ္လြန္တာနဲ့ ယခင္ဆိုင္းငံ့ကာလအတြင္းေပးသြင္းၿခင္းမရွိတဲ့rent ကိုပါထပ္ေပါင္းေပးရမွာမို့၊ ေနာက္ထပ္(၂)ဆ(၃) ဆတိုးလာၿပီးမႏိုင္မနင္းၿဖစ္သြားႏိုင္ေခ်ရွိပါတယ္။ အၾကံၿပဳလိုတာက အလုပ္လက္မဲ့ၿဖစ္ၿပီဆိုတာနဲ့အိမ္ ရွင္ကိုစာနဲ့ေရးၿပီး rent ေလွ်ာ့ေပးဘို့အေၾကာင္းၾကားပါ။ (ႏွုတ္နဲ့ေၿပာတာတရားမ၀င္ပါ။) ဒီလိုအ ေၾကာင္းၾကားတာကလည္း(၇)ရက္အတြင္းၿဖစ္ဘို့လိုသလို၊ အလုပ္ၿပဳ/အနားေပးၿခင္းဟာ CoVid-19နဲ့ ဆက္စပ္မွုရွိရပါမယ္။ အၿခာအေၾကာင္းေၾကာင့္အလုပ္အကိုငင္ကိုထိခိုက္တာအၾကံဳးမ၀င္ပါ။ ဆိုလိုတာက အိမ္လခဆိုင္းငံ့ၿခင္း(deferment)ထက္ အိမ္လခေလ်ွာခ်ေပးဘို့ (အနည္းဆံုးယာယီ) (rent reduction) နည္းကိုသံုးေစခ်င္ပါတယ္။ အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အလုပ္ကအနားေပး တာ/ၿပဳတ္ တဲ့အေထာက္အထားစာရြက္စာတမ္းကိုလက္ထဲမွာကိုင္ထားဘို့ေတာ့လိုပါတယ္။
ထိုနည္းတူစြာ mortgage/community homeowner association assessment fees ရွိေနၾကသူ ေတြဟာလည္း၊ ဆိုင္းငံ့စာမ်ားခုခ်ိန္ရရွိၿပီးေနၾကေလာက္ၿပီလို့ယူဆရပါတယ္။ လစဥ္ေပးသြင္းရမဲ့ေငြ ကို ဆိုင္းငံ့ၿခင္းထက္ ေလွ်ာ့ေပါ့ၿပီး မ်ွေ၀တဲ့လစဥ္ေၾကး (spreaded reduction fee)တြက္ခ်က္ေပးခြင့္ ၿပဳေပးဘို့ ညွိႏွိဳင္းၾကပါ။ အိမ္ရွင္/ဘဏ္ေတြဟာ ဆက္သြယ္အေၾကာင္းၾကားၿခင္းတစံုတရာမလုပ္ဘဲ လစဥ္ေၾကးေပးသြင္းရန္ပ်က္ကြက္သူေတြကိုသိပ္မႏွစ္သက္ၾကပါဘူး။
(ဌ) ေငြေၾကးအခက္အခဲေၾကာင့္မိမိတို့စုေဆာင္းေငြ 401kလိုအထဲကရယူဘို့ၾကိဳးစားတာဟာ ေကာင္းတဲ့ေၿခလွမ္းမဟုတ္ပါဘူး။အိုနာစာစုေဆာင္းေငြဟာ အိုနာစာသက္သက္အတြက္ၿဖစ္တာမို့၊ economic hardship ကိုခြင့္ၿပဳဘြယ္ရွိေပမဲ့၊ အလကားေတာ့ မရပါ။ ဒါဏ္ေၾကးနဲ့အတိုးကၾကိမ္းေသ ေပါက္လိုက္ပါလိမ့္မယ္။
(ဍ) ဟိုတယ္နဲ့ခရီးသြားဘို့စီစဥ္ထားတာေတြ၊ လက္ထပ္အခမ္းအနားေတြ၊ စတဲ့ခရီးစရိတ္ေတြအတြက္ ၾကိဳတင္ေငြေပးသြင္းထားၾကရသူေတြအတြက္ ဆိုင္ရာေတြကemailေတြ (အမ်ားအားၿဖင့္) ဆက္သြယ္ ေနၾကပါတယ္။ ၿပန္အမ္းေငြကိုဦးစားေပးေတာင္းၾကပါ။ စာနဲ့အေၾကာင္းၾကားတယ္လို့မၾကားမိပါ။ email ေတြကိုေန့စဥ္မ်က္ေၿခ မၿပတ္စစ္ေဆး ပါ။ စတင္၀ယ္ယူစဥ္ကဘယ္သူ့email ကိုသံုးသလဲ ဆိုတာသိဘို့လိုသလို၊ အဲ့ဒီ email ပိုင္ရွင္ (ကိုယ္ကိုယ္တိုင္မၿဖစ္ခဲ့ရင္) Junk mail folderကိုပါ
စစ္ေဆးဘို့ သတိေပးပါ။ ကိုယ္တိုင္ကိုယ့္ email ကိုမသံုးခဲ့ရင္အေတာ္အခက္အခဲရွိပါတယ္။ ထင္သ ေလာက္မလြယ္ပါ။ အဲ့ဒီကာယကံရွင္က ဘယ္ေလာက္အထိအေလးထားလဲဆိုတဲ့အေပၚ မွာမ်ားစြာမူ တည္ေနပါတယ္။
CoVid-19 ဟာ လူသားအားလံုးရဲ့ ေန့စဥ္ဘ၀ေပါင္းသင္းဆက္တံမွုေတြကို အၾကီးအက်ယ္ေၿပာင္းလဲ ေစလိုက္ပါၿပီ။ အေမရိကေရာက္က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာေတြဟာ၊ ဒီေၿပာင္းလဲမွုၿဖစ္စဥ္ၾကီးမွာ လိုက္ပါႏိုင္ ဘို့အလြန္အေရးၾကီးေနပါတယ္။ကိုယ့္ရဲ့လူမ်ိဳးေရးအေနအထားကိုလဲပကတိအတိုင္းသိနားလည္ၾကဘို့ လိုပါတယ္။ က်ြန္ေတာ္တို့အားလံုးရဲ့လူမွုဘ၀သာယာေၿဖာင့္ၿဖဴးမွုကို အၾကီးအက်ယ္စိမ္ေခၚပါလိမ့္မယ္။ အစဥ္သတိရွိၾကပါလို့။ ။
