အမေရိကနိုင်ငံမှာ အခြေတကျဖြစ်နေပြီဖြစ်တဲ့ Social Security System ရဲ့အသီးအပွင့်များကိုခံစား နေကြသူတွေအတွက် regular benefit payment လစဉ်ခံစားခွင့် နဲ့ Medicare ကျန်းမာရေးစောင့် ရှောက်မှုအာမခံစနစ်တို့ဟာ ပျိုတိုင်းကြိုက်တဲ့အစီအမံများဖြစ်နေတာကြာပါပြီ။ လူတိုင်းကအလေးပေး စောင့်ကြည့့်နေကြရတဲ့ကိစ္စကြီးလဲဖြစ်နေပါတယ်။ ရာနှုန်းပြည့်မဟုတ်တောင် လူထုတရပ်လုံးကတန် ဘိုးထားနေကြရပါပြီ။ Social Security System ဟာခြောက်ပစ်ကင်းသဲလဲစင်တော့မဟုတ်ပါဘူး။ ခုချိန်ထိအတိုက်အခိုက်များရှိနေသေးသလို၊ ကြီးမားတဲ့ပြောင်းလဲမှုကိုလိုလားကြသူတွေက နိုင်ငံရေး ကစားကွက်အဖြစ်အသုံးချနေဆဲပါ။ ဒါပေမဲ့ဒီထက်ကောင်းတဲ့အစီအမံ၊ ရေရှည်အာမခံတဲ့အစီအမံ တော့ဒီနေ့အထိမပေါ်သေးပါဘူး။ Social Security System ဟာ သက်တမ်းအားဖြင့် (၈၆)နှစ်ရှိပါပြီ။ ငွေရေးကြေးရေးဆိုင်ရာပညာရှင်တွေ တင်စားပြောလေ့ရှိတဲ့ အငြိမ်းစား retired တွေအတွက်မရှိမဖြစ် ရှိရမဲ့ “ဖိုခနောက်ဆိုင်(၃)ချောင်းထောက်” စနစ် (“Three-legged-stool”) များဖြစ်တဲ့ အလုပ်မှပေး တဲ့ 401-k ကဲ့သို့သောစုဆောင်းငွေ၊ Social Security လစဉ်ခံစားခွင့်နဲ့ ကိုယ်ပိုင်စုဆောင်းငွေ တို့ဟာ လူတိုင်းအလေးထားကြိုတင်ဆောင်ရွက်သင့်တဲ့ကိစ္စကြီးတွေဖြစ်နေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လူထုတရပ်လုံးရဲ့ (၇%) ထက်နဲသောဦးရေသာအဲ့ဒီဖိုခနောက်အားလုံးရှိကြပါတယ်။ အများအားဖြင့် အဲ့ဒီအချက်(၃)ခု စလုံးအစုံအလင်မရှိကြပါဘူး။ အလုပ်ကဖက်ဒရယ်ဥပဒေကဖြတ်ယူတဲ့ Social Security ထဲ့ဝင်ငွေသာ လျင်ရှိကြပါတယ်။ အဲ့ဒီအတွက် အဲ့ဒီစုဆောင်းငွေဟာအများစုရဲ့တခုတည်းသော အားကိုးဘွယ်ရာဖြစ် ပါတယ်။ ခုလမှာတော့ အဲ့ဒီစနစ်ကြီးရဲ့ ၂၀၂၂ခုနှစ်ကစပြီး ပြောင်းလဲလာတဲ့အချက်တွေဆွေးနွေး ပါမယ်။
(က) အားလုံးကသိနားလည်ကြဘို့အရေးကြီးတဲ့အချက်ကတော့ Social Security System ဟာစု ဆောင်းငွေသက်သက်ဖြစ်ပေမဲ့ ရံပုံငွေသာလျင်ဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီအတွက်အဲ့ဒီရံပုံငွေကိုအစိုးရအာဏာ ပိုင်များ အပါအဝင် ဘယ်သူကမှလက်ဖျားနဲ့တို့ခွင့်မရပါဘူး။ ဆိုင်ရာပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့ရံပုံငွေကိုအဲ့ဒီဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်ကသာထိတွေ့ခွင့်ရှိသလို၊ ခံစားခွင့်ရှိပါတယ်။
(ခ) Social Security System ကပံ့ပိုးတဲ့အစီအမံတွေထဲမှာ Social Security Disability Insurance (SSDI) လဲပါပါတယ်။
(ဂ) ခုနှစ်ကစပြီး လာမဲ့(၁၂)နှစ်တာအတွင်း (၂၀၃၄)ခုနှစ်မှာရံပုံငွေခမ်းခြောက်ဖွယ်ရှိတယ်လို့ ဆိုင်ရာ ပညာရှင်များကတွက် ချက်ခန့်မှန်းပြီးဖြစ်တဲ့အတွက်၊ အဲ့ဒီအချိန်မှာ ကတိကဝတ်ရှိတဲ့ခံစားခွင့်ပမာဏရဲ့ (၇၈%) ကိုသာ ပေးနိုင်တော့မယ်ဆိုတာကို လူတိုင်းကစိုးရိမ်မကင်းဖြစ်လာပါတယ်။ အဲ့ဒီအတွက် Social Security System ထိခိုက်လာနိုင်မဲ့အလားအလာကို ကြိုတင်ကာကွယ်ရမဲ့အစီအမံတွေကို congress လွှတ်တော်ကအရေးယူဆောင်ရွက်ပြင်ဆင်ပေးဘို့မဖြစ်မနေလိုလာပါပြီ။ အဲ့ဒီရံပုံငွေကို Old-age, Survivors, and Disability Insurance (OASDI) trust fund ကြီးကစီမံနေတာပါ။ ၂၀၂၀ ခုနှစ်မှာ ရံပုံငွေပမာဏဟာ ၂.၉ ထရီလီယံ ရှိနေပါတယ်။ ၀င်ငွေအားလုံးဟာ Treasury Bonds တွေအနေနဲ့ နိုင်ငံရံပုံငွေမှာသီးသန့်သိမ်းဆည်းပြီးမှ ခွဲဝေပေးခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
(ဃ) ခု(၂၀၂၂)ခုနှစ်မှာ ရိုက်ခတ်လာတဲ့ ငွေကြေးဖေါင်းပွမှုကိုကျားကန်ပေးဘို့ လစဉ်ခံစားခွင့်ကို (၅.၉ %) တိုးခဲ့တဲ့အတွက်၊ Social Security System သမိုင်းမှာအကြီးမားဆုံးတိုးတက်တဲ့နှုန်းထားဖြစ်သွား ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့အဲ့တိုးတက်တဲ့ခံစားခွင့်ဟာ ငွေကြေးဖေါင်းပွမှုနဲ့ စျေးစရိတ်ကြီးများမှုကိုကောင်းစွာ ကျားကန်မပေးနိုင်ဘူးလို့ပညာရှင်များကတညီတညွတ်ထဲစောဒကတက်ကြပါတယ်။ Social Security System ကပံ့ပိုးပေးတဲ့ Medicare ပရီမီယံကြေးတင်ဘဲ (၂၀၂၂)ခုနှစ်မှာ (၁၄၈ ဒေါ်လာ)မှ (၁၇၀ ဒေါ်လာ) (၂၂%) ထိတိုးသွားတာကသက်သေထူနေပါတယ်။
(င) အဲ့ဒီအတွက် ခံစားခွင့်ကို အနည်းဆုံး (မိမိမွေးနှစ်ပေါ်မူတည်ပြီး) full-retirement age (FRA) အထိစောင့်ပြီးထုတ်ယူကြဘို့။ ဖြစ်နိုင်ရင် အသက် (၇၀)ပြည့်အထိစောင့်ပြီးမှ ထုတ်ကြဘို့ ပညာရှင် များကတိုက်တွန်းကြပါတယ်။ အသက်(၆၂)နှစ်ပြည့်ရင် စတင်ထုတ်ယူခွင့်ရှိကြပေမဲ့ နှစ်စဉ်စောင့်ရင် လစဉ်ကို (၈%) တိုးတက်ခံစားခွင့်ရကြမယ်ဆိုတဲ့အတွက်၊ စောင့်ထုတ်လိုသူတွေအတွက် ဆွဲဆောင် မှုအတော်ရှိသွားပါတယ်။
(စ) Social Security လစဉ်ခံစားခွင့်ဟာ ဖက်ဒရယ်အခွန်စီးကြပ်ခြင်းရှိတယ်ဆိုတာကိုနားလည်ကြဘို့ လိုပါတယ်။အချို့ပြည်နယ်တွေမှာ (ပြည်နယ် ၁၂ခုတွင်) လည်းပြည်နယ်အခွန်ပေးဆောင်ကြရပါတယ်။ အလုပ်ဝင်ငွေရှိသူရဲ့ဝင်ငွေ (၈၅%) အထိကို Social Security စနစ်အရအခွန်ပေးဆောင်ရမှာဖြစ်ပါ တယ်။
(ဆ) မိမိဇနီး(သို့ဟုတ်) ခင်ပွန်းရဲ့FRAခံစားခွင့်ထက် ထက်ဝက်အောက်ခံစားခွင့်သာရခဲ့မယ်ဆိုရင်၊ မိမိဇနီး/ခင်ပွန်းရဲ့ခံစားခွင့်ကိုစောင့်ဆိုင်းရယူခံစားခြင်းဟာ သဘာဝကျကြောင်း တွက်ချက်နိုင်ကြပါ တယ်။ လူတိုင်းဟာ www.socialsecurity.gov မှာမိမိတို့တစ်ဦးချင်းစာရင်း(social security account) ဖွင့်ကြဘို့လိုပါတယ်။ အဲ့ဒီခံစားခွင့်အပါအဝင် အခြားခံစားခွင့် (အသက်အပိုင်းအခြားအ လိုက်)များကို တွက်ချက်နိုင်တဲ့ caluculators တွေရှိပါတယ်။ အဲ့ဒီအပြင်မိမိနဲ့တိုက်ရိုက်ဆိုင်တဲ့ statements တွေနဲ့ စာရွက်စာတမ်းများကိုရယူနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ အသက်ပြည့်ပြီဆိုတာနဲ့ Medicare, SSDI အပါအဝင် လစဉ်paymentများကို လျှောက်ထားနိုင်ကြပါတယ်။
(ဇ) Social Security လစဉ်ခံစားခွင့်များနဲ့ပါတ်သက်ပြီး၊ နားလည်ကြဘို့က ခံစားခွင့်ကိုတနေရာထဲမှ သာ ထုတ်ယူနိုင်ပါတယ်။ ဆိုလိုတာက မိမိခံစားခွင့်ရော မိမိ ဇနီး/ခင်ပွန်းဆီကတပြိုင်တည်းထုတ်ယူ ခွင့်မရှိပါဘူး။ ထုတ်ယူတာကိုသိရှိတာနဲ့ အတိုးနဲ့တကွပြန်လျော်ပေးရတဲ့အဖြစ်တွေရှိပါတယ်။ အစိုးရခံ စားခွင့်တို့ရဲ့မူအတိုင်း ခံစားခွင့်အမျိုးအစားတခုကို တနေရာထက်ပိုပြီးထုတ်ခွင့်မရှိတာဟာ ထုံးစံတခုပါ။
(စျ) Social Security လစဉ်ခံစားခွင့်ကိုထုတ်ယူပြီးနောက်မှ စိတ်ပြောင်းပြီး၊ ဆက်မထုတ်ချင်ရင် Social Security Systemဌာနကြီးကိုလျှှောက်ထားဆိုင်းငံ့ခွင့်ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့အချိန်အကန့်အသတ်ရှိ ပါတယ်။
(ည) Social Security ခံစားခွင့်ထုတ်နေရင်းနဲ့ ၀င်ငွေရှိတဲ့အလုပ်ဆက်လုပ်နေရင်၊ ဒါမှမဟုတ်ပြန် အလုပ်လုပ်ရင် မိမိတို့ရသင့်တဲ့ခံစားခွင့်ပမာဏ လျော့နညး်ဘွယ်ရှိပါတယ်။
(ဋ) မိမိလစဉ်ဝင်ငွေစုစုပေါင်းရဲ့ (၁၂.၄%) (မိမိကိုယ်ပိုင်စီးပွားရေးဆိုလျင်) ကို Social Security System ထဲပေးသွင်းကြရပါတယ်။ အခြားသူတစ်ဦးဆီမှာ (ကုမ္ပဏီ) မှာအလုပ်လုပ်တယ်ဆိုရင်တော့ မိမိက (၆.၂%) အလုပ်ရှင်က (၆.၂%) ပေးသွင်းကြရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တိုးတက်လာတဲ့လူ့သက်တမ်း က Social Security System ရံပုံငွေခမ်းခြောက်စေရတဲ့အဓိကအချက်တခုဖြစ်နေပါတယ်။ တပြိုင် တည်းမှာဘဲ ကျဆင်းလာတဲ့မွေဖွားမှုနှုန်းကြောင့်အလုပ်ခွင်ဝင်သူဦးရေနညး်လာပါတယ်။ ထိုနညး်တူတိုးတက်လာတဲ့ နညး်ပညာထွန်းကားမှုကလူလုပ်ရတဲ့လုပ်အားကိုဝင်အစားထိုးယူနေပါပြီ။ အဲ့ဒီအတွက် workforce ကျဆင်းသလို၊ ရံပုံငွေစီးဝင်မှုလဲကျဆင်းလာပါတယ်။
(ဌ) ဒါပေမဲ့ (၂၀၃၄)မှာ Social Security ခံစားခွင့်မပေးနိုင်တော့ဘဲရပ်သွားမယ်လို့မဆိုလိုပါဘူးလို့ ဆိုကြပါတယ်။ ရသင့်တဲ့ပမာဏရဲ့ သုံးပုံနှစ်ပုံသာရနိုင်ဘွယ်ရှိတယ်လို့ဆိုလိုကြခြင်းပါ။
(ဍ) congress အနေနဲ့နညး်လမ်းများစွာတို့ကိုစဉ်စားဆောင်ရွက်နေပါပြီ။
(၁) Social Security အတွက် income cap ၀င်ငွေပမာဏကိုမြှင့်ဘို့၊
(၂) လက်ရှိကောက်ခံနေတဲ့နှုန်းထား (၁၂.၄%) မှ (၁၄.၄%) သို့မြှင့်ဘို့၊
(၃) လက်ရှိအချို့လုပ်ငန်း (ပြည်နယ်နှင့်ဒေသဆိုင်ရာအစိုးရ)တွေရဲ့ pension systems တွေကို Social Security System ထဲမှာသွတ်သွင်းဘို့၊
(၄) အချို့သောအခွန်ကင်းလွတ်ခွင့်အစီအမံများဖြစ်တဲ့ ကျန်းမာရေးအာမခံစနစ်အပါအဝင်အချို့သော ကိစ္စများအပေါ်အခွန်စတင်စည်းကြပ်ဘို့၊
(၅) လစဉ်ခံစားခွင့်ကြီးကြီးမားမားရရှိသူတွေရဲ့ ခံစားခွင့်ပမာဏကို လျှှော့ချဘို့၊
(၆) အသစ်စတင်လျှှောက်ထားကြသူတွေရရှိမဲ့ခံစားခွင့်ပစာဏကို (၃%) အထိစတင်လျှော့ချဘို့၊
(၇) လက်ရှိခံစားခွင့်ကိုတွက်ချက်ရာမှာအသုံးပြုနေတဲ့ အစိုးရရဲ့ညွှန်းကိန်းဖြစ်တဲ့ Consumer Price Index for Urban Wage Earners and Clerical Workers (CPI-W)အစား အခြားသင့်လျော်တဲ့ အညွှန်းကိန်းကိုအစားထိုးပြီး ခံစားခွင့်ပမာဏကို Cost of Living Adjustment (COLA) ကိုပြုပြင်ဘို့၊
(၈) လက်ရှိအသုံးပြုနေတဲ့လုပ်သက်နဲ့ဝင်ငွေပမာဏကိုမြှင့်တင်ဘို့၊ လက်ရှိမှာ (၃၅နှစ်) တာပေါ်အ ခြေခံထားတာကို (၃၈-၄၀) အထိမြှင့်တင်ဘို့၊
(၉ ) Social Security System ကြီးတခုလုံးကိုဖျက်သိမ်းပြီး လက်ရှိ401-k ကဲ့သို့သောစနစ်အဖြစ် အသွင်ပြောင်းဘို့၊
(ဎ) နောက်တခုက လူတိုင်းစိတ်ဝင်စားတဲ့ကိစ္စတခုပါ။ စတင်ထုတ်ယူခွင့်ရှိတဲ့ (၆၂)နှစ်ပြည့်ပြီးတာနဲ့ စထုတ်လိုသူတွေရဲ့ဆန္ဒပါ။ တချို့တွေဟာ မသုံးစွဲလို့မဖြစ်တဲ့ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာကိစ္စမျိုးတွေ၊ နေထိုင် စရိတ် စတာတွေဖြစ်လာရင်တော့၊ စောစောစီးစီးထုတ်ဖို့အကြောင်းဖန်လာရင်တော့ရွေးစရာလမ်းမရှိ ပါဘူး။ “လူဆိုတာသေမျိုးဘဲ” ဆိုတဲ့အတွေးကတော့ ကောင်းတဲ့အကြောင်းပြချက်မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ အသက်အရွယ်အတော်ကြီးမှပြောင်းရွှေ့အခြေချသူမြန်မာတွေအနေနဲ့ကတော့ ငယ်ငယ်ကအ လုပ်စလုပ်ကြသူတွေနဲ့ယှဉ်လို့မရပါဘူး။ မိမိတို့ရဲ့ခံစားနိုင်ခွင့်ဟာအချိုးကျလျော့နည်းနေမှာမို့ စောစော ထုတ်ယူခံစားခြင်းဟာ သဘာဝကျလှတယ်လို့ ကျွမ်းကျင်သူတချို့ကတွက်ချက်ကြပါတယ်။ လုပ်သက် နဲ့ထဲ့ဝင်ရံပုံငွေဟာနည်းတာမို့ သက်တမ်းပြည့် (FRA) ကိုစောင့်ဆိုင်းခြင်းဟာသိပ်သဘာဝမကျလှပါ ဘူး။ အကောင်းဆုံးနည်းကတော့ (အထက်မှာဖေါ်ပြထားတဲ့) Social Security System website ကနေ ၀င်ရောက်ပြီးရရှိနိုင်မဲ့အကျိုးခံစားခွင့်ကိုကြိုတင်တွက်ချက်နိုင်ကြပါတယ်။ အလွန်အသုံးဝင်ပါ တယ်။
တကယ်တော့ (၁၉၈၃) ခုနှစ် Social Security System ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးဥပဒေက ပြဌာန်းချက် တွေက (၁၉၈၂)မှာကတည်းက ရံပုံငွေခမ်းခြောက်မှုကိုတားဆီးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီဥပဒေအရ သက်ပြည့်အငြိမ်းစားဝင်ငွေခံစားခွင့်ကို အသက် (၆၇)နှစ်အထိမြှင့်တင်လိုက်ခြင်းအပါအဝင် ပြောင်းလဲ နိုင်မှုက ကယ်တင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ Social Security System ရဲ့ အန္တိမရည်မှန်းချက်မှာ ခံစားခွင့်ရှိသူ တိုင်းဟာ ကုန်ကျစရိတ်ရဲ့ (၄၀%) ကိုသာ ရံပုံငွေကပေးမယ်ဆိုတဲ့အချက်ကို မမေ့ကြဘို့အရေးကြီး ပါတယ်။ စုစုပေါင်းခံစားခွင့်ရှိတဲ့လူဦးရေရဲ့ (၁၀-၁၅%)ဟာ ဒီရံပုံငွေကခွဲဝေပေးတဲ့ဝင်ငွေပေါ်မှာလုံး လုံးလျားလျား မှီခိုနေကြရခြင်းဟာ စိတ်မကောင်းစဘွယ်ပါ။ (၂၀၂၁)ခုနှစ်မှာ ခံစားခွင့်ရှိသူတစ်ဦးရဲ့ လစဉ်ခံစားခွင့်ဟာ ပျမ်းမျှ (၁၅၅၅ ဒေါ်လာ)လို့ဆိုပါတယ်။ အဲ့ဒီတချိန်ထဲမှာ apartment ငှားရမ်းခဟာ ပျမ်းမျှ (၁၆၈၀ ဒေါ်လာ) မို့မလုံလောက်တဲ့ဝင်ငွေဖြစ်နေပါတယ်။
အထက်ကဆိုခဲ့တဲ့ဖိုခနောက်(၃)ခုမှာ Social Security ၀င်ငွေတစ်ခုထဲနဲ့တော့ ဘဝရပ်တည်ရတာမ ဖြစ်နိုင်ဘူးဆိုတာသဘောပေါက်လောက်ပါပြီ။ ကျွန်တော်တို့မြန်မာတွေဟာ ဒီမှာနေကြတဲ့ လူဖြူတွေ ထက်အသုံးအစွဲနည်းတာတော့အမှန်ဘဲဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီအချက်ဟာ အမေရိကရောက်မြန်မာတွေ. အတွက် သက်သာရာအချက်ပါ။ တပြိုင်တည်းမှာဘဲ မိမိ၀င်ငွေ (သို့မဟုတ်)အငြိမ်းစားစုဆောင်းငွေ ဟာ မိမိတို့ဘဝရပ်တည်ရေးအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သလို၊ ၀င်ငွေနဲ့ထွက်ငွေမျှတတဲ့သုံးစွဲမှုကို ရောက်ရှိအခြေချနေထိုင်ချိန်ကစပြီး ဂရုတစိုက်အလေးထားကြရင် အမေရိကရောက်မြန်မာတွေအ တွက် မထောင်းထာတဲ့လူနေမှုဘဝလို့ဆိုပါရစေ။
