Census 2020 ဟာမ်ားစြာေသာ အဖုအထစ္ေႏွာင့္ေႏွးမွုေတြေၾကာင့္ စီမံေဆာင္ရြက္သူေတြေရာ၊ အေမရိကတ၀ွမ္းေနထိုင္ၾကသူေတြ ဒီအေရးၾကီးတဲ့အမ်ိဳးသားေရးကိစၥၾကီးကို ေမ့ေလ်ာ့မွန္းမသိ ေမ့ေလ်ာ့ေနၾကပါၿပီ။ သန္းေခါင္စာရင္းတုန့္ၿပန္ၾကားၿခင္းဟာ၊ အေမရိကေရာက္ၿမန္မာေတြအတြက္ “ဘာမ်ားထူးလာမွာမို့လဲ” ဆိုတဲ့လြဲမွားတဲ့အသိစိတ္ကလႊမ္းမိုးေနၾကဆဲဆိုတာကို၀မ္းနည္းဘြယ္ေတြ့ ရဆဲပါ။ ဒီေဆာင္းပါးအပါအ၀င္ ေဆာင္းပါးေပါင္း(၅)ခုေလာက္ကို ဒီၿမန္မာဂဇက္မွ ေရးသားလွံဳေဆာ္မွု ေတြလုပ္ေနသလို၊ အေမရိကတ၀ွမ္းရွိ ၿမန္မာကြန္ၿမဴနတီးအဖြဲ့စံု၊ တိုင္းရင္းသားစံုတို့က လွံဳ့ေဆာ္မွုေတြ အင္တိုက္အားတိုက္လုပ္ေပမဲ့လည္း၊ ထင္သေလာက္အေၾကာင္းၿပန္ၿခင္း (Census response)လုပ္ တာေတြအားနည္းေနဆဲဆိုတာကို ကိန္းဂဏန္းမ်ားကၿပဆိုေနပါတယ္။
Census data ဟာၿမန္မာေတြအတြက္ဘာ့ေၾကာင့္အေရးၾကီးလဲဆိုတာအရင္ေဆာင္းပါးေတြမွာ အၾကိမ္ၾကိမ္ေဖၚၿပ ဘူးေပမဲ့၊ ခုတၾကိမ္ၿပန္အမွတ္ရေစၿခင္းအလို့ငွာ အေရးၾကီးဆံုး အခ်က္(၂) ခ်က္ကိုမီးေမာင္းထိုးလို ပါတယ္။
(က) ၿမန္မာတိုင္းရင္းသားစံုေတြရဲ့ အေမရိကမွာေနထိုင္တဲ့လူေနမွုဘ၀၊ ေအးခ်မ္းတည္ၿငိမ္ေရးနဲ့ အၿခားအာရွတိုင္းသားေတြနဲ့တန္းတူရည္တူ၊ ေအာက္တန္းေနာက္တန္းမက်ေရး၊ အခြင့္ေရးတူ ညီမွ်တေရး (အေရးဆိုခြင့္မ်ိဳးေတြအပါအ၀င္)။
(ခ) Immigration ကိစၥေတြအပါအ၀င္ ၿမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိေနၾကေသးတဲ့မိမိေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းေတြ၊ ႏိုင္ငံသားေတြအတြက္၊ အေမရိကအစိုးရရဲ့ အေရးၾကီးတဲ့တိုက္ရိုက္ရင္းႏွီးၿမွဳပ္ႏွံမွုကိစၥေတြ၊ ပိတ္ ဆို့အေရးယူမွုေတြေၿဖေလ်ွာ့ေပးႏိုင္ၚေရးကိစၥေတြမွာ ဥစၥာရင္လိုဥစၥာရင္ခဲေဆာင္ရြက္ေပးလိုတဲ့ အေၿခေရာက္ေအာင္ ေအာင္ေအာင္ၿမင္ၿမင္အေရးဆိုႏိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ လူဦးေရပမာဏတိတိက်က်ရွိေရး တို့ဟာ အလြန္ပဓါနက်ေနပါတယ္။
အခုေဖၚၿပမဲ့ကိန္းဂဏန္းေတြဟာ စာေရးသူအေနနဲ့ Census Bureau ၾကီးရဲ့ webpage ကရယူထား တာဆိုေပမဲ့ ၿမန္မာနဲ့တိုင္းရင္းသားေတြအားလံုးကိုကိုယ္စားၿပဳတဲ့ကိန္းဂဏန္းေတြမဟုတ္ပါဘူး ဆိုတာကိုေတာ့ၾကိဳတင္၀န္ခံပါရေစ၊ အဲ့ဒီကိန္းဂဏန္းေတြဟာ အေမရိကႏိုင္ငံတ၀ွမ္းမွာ ၿမန္မာတိုင္း ရင္းသားေပါင္းစံုအမ်ားဆံုးေနထို္င္ၾကတဲ့ၿမိဳ့ၾကီးေတြမွာေနထိုင္တဲ့ လူမ်ိဳးအားလံုးတို့ရဲ့ကိန္းဂဏန္းေတြ ပါ။ ၿမန္မာရယ္လို့သတ္မွတ္ေကာက္ခ်က္ခ်လို့မရေသးေပမဲ့၊ ၿမန္မာအခ်ိဳးက်ေနထိုင္ရာၿမိဳ့ (city)နဲ့ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ကြက္ (Census tract) ေတြၿဖစ္ေနတာမို့ စိုးရိမ္ပူပန္မိတာအမွန္ပါဘဲ။
ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္။ (ဂ်ြန္ ၄ ရက္ စာရင္းခ်ဳပ္အရ)
အေမရိကတ၀ွမ္းၿပန္ၾကားသူ = ၆၀.၇% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၅၃.၇%)
(လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ႏွစ္က Census 2010 June မွာ ၆၆.၅% ရွိေနပါၿပီ။ အဲ့ဒီအခ်ိန္က internet response မရွိခဲ့ဘဲ စာတိုက္မွၿပန္ၾကားတာနဲ့အိမ္တိုင္ရာေရာက္ေကာက္ခံတဲ့နည္း ၂ မ်ိဳးကိုသာသံုးခဲ့တာကို သတိၿပဳရပါမယ္။)
ကယ္လီဖိုးနီးယားၿပည္နယ္ = ၆၁.၈% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၅၇.၂%)
အာရီဇိုးနားၿပည္နယ္ = ၅၇% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၅၂.၁%)
ဖေလာ္ရီဒါၿပည္နယ္ = ၅၈.၁% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၅၃.၃%)
အင္ဒီယားနားၿပည္နယ္ = ၆၅.၄% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၆၀.၃%)
နယူးေယာက္ၿပည္နယ္ = ၅၅.၉% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၄၉.၉%)
တကၠဆက္စ္ၿပည္နယ္ = ၅၅.၄% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၅၀.၃%)
ၿမိဳ့ၾကီးမ်ား -
Phoenix, AZ = ၅၈.၉ % (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၅၅.၂%)
Alhambra, CA = ၆၈.၂% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၆၄.၇%)
El Monte, CA = ၅၈.၈% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၅၃.၅%)
Bakersfield, CA = ၆၀.၂% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၅၅.၉ %)
Monterey Park, CA = ၆၆.၇% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၆၄%)
Daly City, CA = ၆၈.၃% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၆၄.၄%)
Arcadia, CA = ၆၄.၈% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၆၂.၁%)
Rosemead, CA = ၆၆.၃% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၆၃.၁%)
San Diego, CA = ၆၇.၁% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၆၃.၅%)
San Gabriel, CA = ၆၅.၅% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၆၂.၄%)
West Covina, CA = ၆၄.၂% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၆၁.၁%)
Fort Wayne, IN = ၆၆.၉ % (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၆၃.၁%)
Buffalo, NY = ၄၈.၆% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၄၃.၇%)
Austin, TX = ၅၉ .၄% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၅၅.၆%)
Dallas TX = ၅၂.၅% (ဧၿပီ ၃၀ ရက္ = ၄၈.၉ %)
စာဖတ္သူအေနနဲ့မိမိေနထိုင္ရာၿပည္နယ္/ၿမိဳ့နဲ့ပါတ္သက္ၿပီး ေလ့လာၾကည့္ခ်င္ရင္ေအာက္ပါ link မွာသြားေရာက္ၾကည့္ရွုေစလိုပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ကယ္လီဖိုးနီးတားၿပည္နယ္ Arcadia ၿမိဳ့မွာၿမန္မာအထူထပ္ဆံုးေနထိုင္တဲ့ ရပ္ကြက္ၿဖစ္တဲ့ (West Lemon Avenue ဗဟိုၿပဳေကာက္ကြက္) Census Track ၿဖစ္တဲ့ (#4317, Region 8) ကိုေလ့ လာၾကည့္ရာမွာ Asian (၆၉.၉%) အမ်ားဆံုးေနထိုင္တဲ့ရပ္ကြက္မွာ Burmese လို့စာရင္းေပါက္ ေဖၚ ၿပထားၿခင္းမေတြ့ရ တာဟာ ထူးၿခားခ်က္တခုၿဖစ္ေနသလို၊ စိုးရိမ္စရာတခုလည္းၿဖစ္ေနပါတယ္။ သို့ေသာ္လည္း Mandarin, Chinese, Cantonese နဲ့ Min Nan Chinese တို့လို့ၿဖည့္စြက္ၿပန္ၾကား ၾကတယ္ လို့ေတြ့ရပါတယ္။
Census 2020 ရဲ့အေရးၾကီးၿပီးအခက္အခဲဆံုအစိတ္အပိုင္းကို ခုဂ်ြန္လကစၿပီးႏိုင္ငံတ၀ွမ္းစတင္ ပါေတာ့မယ္။ Census Bureau မွကြင္းဆင္းစာရင္းေကာက္ၾကမဲ့သူေတြ အိမ္တိုင္ရာေရာက္ သြားၾက ပါေတာ့မယ္။ ခုခ်ိန္မွာ internet အပါအ၀င္နည္းမ်ိဳးစံုနဲ့ၿပန္ၾကားၾကဘို့ အခ်ိန္ရွိပါေသးတယ္။ ၿပည္နယ္မ်ားရဲ့အေၿခအေနေပၚမူတည္ၿပီး ေအာက္တိုဘာလကုန္အထိၿပန္ၾကားခြင့္ရၾကပါလိမ့္မယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ internet ကၿပန္ၾကားတာအလြယ္ကူဆံုးၿဖစ္ပါတယ္။ အိမ္တိုင္ရာေရာက္ ေကာက္ခံတာေတြကိုလည္းတၿပိဳင္တည္း ေဆာင္ရြက္ၾကမွာၿဖစ္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ (Hard-to-Count HTC) စာရင္းေကာက္ခံႏိုင္ဘို့အခက္အခဲဆံုးရပ္ကြက္/ေကာက္ကြက္ ေတြရွိႏိုင္မဲ့ေနရာေတြ (ၿမန္မာေတြအမ်ားဆံုးေနထိုင္တဲ့ေနရာေဒသေတြၿဖစ္ဘို့မ်ားပါတယ္။) အေၾကာင္း သိၾကဘို့လိုပါတယ္။
(က) senior သက္ၾကီးပိုင္းမ်ား၊
(ခ) ေက်ာင္းသားမ်ားေနထိုင္ရာအေဆာင္မ်ား၊
(ဂ) အိမ္ေၿခရာေၿခမဲ့ homeless မ်ား၊
(ဃ) တရားမ၀င္ေနထိုင္ၾကသူမ်ား၊
(င) အငွားေနထိုင္ရာအိမ္ေၿခမ်ား၊
(စ) ဘာသာၿခားစကားေၿပာၿပီး၊ အဂၤလိပ္ဘာသာအက်ြမ္းတ၀င္မရွိၾကသူမ်ား၊ နားမလည္ၾကသူမ်ား၊
(ဆ) သြားလာေရးခက္ခဲေသာေနရာမ်ား၊
HTC 2020 ရဲ့ သံုးသပ္ခ်က္ကိန္းဂဏန္းမ်ားအရ New Mexico နဲ့ West Virginia တို့ဟာ Census ၿပန္ၾကားမွုအနိမ့္ဆံုအေၿခအေနမွာရွိေနၾကပါတယ္။ Minnesota ဟာအေကာင္းဆံုးအေၿခအေန မွာရွိေနပါတယ္။ အမွန္ကိုေၿပာရရင္ ၁၉၉၀ နဲ့ ၂၀၀၀ Census ေတြရဲ့ၿပန္ၾကားမွုႏွဳန္း (Response Rate%) ဟာ (၂၀၂၀)ထက္သာလြန္ေနတာကိုေတြ့ရပါတယ္။ 2020 Census ဟာမ်ားစြာေသာ အေႏွာင့္အယွက္ေတြကို ပြဲ၀င္စဥ္ကတည္းကၾကံဳးခဲ့ရပါတယ္။ အစိုးရကိုယ္တိုင္ဦးေဆာင္ၿပီး၊ မိမိတို့ႏိုင္ငံေရးအသာစီးရလိုမွုကိုဦးတည္တဲ့ အၾကပ္ကိုင္ၿပီး ပါတီ၀င္ (party affiliation) ကိုေမးတဲ့ေမးခြန္းကိုၾကိဳးပမ္းခဲ့ရာကအစ၊ Census ရဲ့အႏွစ္သာရကိုပ်က္ယြင္းေစတဲ့ကိစၥၾကီးေတြေပၚ ေပါက္ခဲ့ရပါတယ္။ အဲ့ဒီၾကိဳးကိုင္ဘို့ၾကိဳးစားမွုဟာ လူထုရဲ့အစိုးရနဲ့ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ခံမွုအေပၚ စိုးရိမ္စိတ္၊ ေၾကာက္ရြံ့စိတ္ေတြၾကီးစိုးအရိပ္ထိုးခဲ့ပါတယ္။ တခါ Covid-19 နဲ့ ဆႏၵၿပသပိတ္ေမွာက္မွုႏိုင္ ငံတ၀ွမ္းေပၚေပါက္လာၿခင္းဟာလည္း၊ လုပ္ငန္းေတြကိုဖင့္ေႏွးေစၿပီး၊ လူထုကအေလးဂရုၿပဳမွုအၾကီးအ က်ယ္က်ဆင္းေစခဲ့တာခုခ်ိန္ထိပါ။
ဒါေပမဲ့ ဒီကိစၥေတြဟာ အေမရိကေရာက္ၿမန္မာေတြအေပၚသက္ေရာက္မွုဘယ္လိုဘဲရွိတယ္ေၿပာေၿပာ၊ ၾကီးမားဆိုးရြားတဲ့ အေၿခအထိေတာ့မေရာက္ႏိုင္ပါဘူး။ ၿဖည့္သြင္းၿပန္ၾကားခ်ိန္ (၁၅)မိနစ္ကာအခ်ိန္ ကာလဟာမိမိနဲ့တကြ မိမိတို့ရဲ့ေနာင္လာေနာက္သားေတြရဲ့ဘ၀အေၿခအေနကို ခိုင္မာေစယံုမက၊ အကာကြယ္အေစာင့္အေရွာက္ေကာင္းတဲ့ လူမွုဘ၀ေတြကိုပ်ိဳးေထာင္ေပးႏိုင္မယ္ဆိုတာကို ၿမင္ေအာင္ ၾကည့္တတ္ၾကဘို့လိုပါၿပီလို့။
