ခုၿပီးခဲ့တဲ့ ေအာက္တိုဘာ (၈)ရက္မွာ ကယ္လီဖိုးနီးယားၿပည္နယ္ Governor Newsom ကၿပည္နယ္ တ၀ွမ္းလံုးမွာ Ethnic Studies နဲ့ပါတ္သက္တဲ့ဘာသာရပ္ၾကီးကို အေၿခခံပညာအထက္တန္းစာေမးပြဲ မေအာင္မၿဖစ္ဘာသာရပ္အၿဖစ္အတည္ၿပဳေၾကာင္းအမိန့္ထုတ္ေၾကၿငာခဲ့ပါတယ္။ ဒီဥပေဒဟာလြယ္ လြယ္ကူကူေခ်ာေခ်ာေမြ့ေမြ့နဲ့ေမြးဖြားလာရတာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ Riverside ကၿပည္နယ္အမတ္တစ္ ဦးကဥပေဒၾကမ္းအၾကိမ္ၾကိမ္တင္သြင္းၿပီးမွေပၚေပါက္လာရတာပါ။ Diversityကိုကိုးကြယ္တဲ့ႏိုင္ငံၾကီး ၿဖစ္တာနဲ့အတူ လူမ််ိဳးေရးပဋိပကၡပစ္ခတ္သတ္ၿဖတ္မွုေတြမ်ားေၿမာင္တဲ့ၾကားက အတိုက္အခိုက္မ်ားစြာ ၾကားကေပၚေပါက္လာရတာပါ။ အတိုက္အခံမ်ားက လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒကိုအားေပးအားေၿမွာက္ၿပဳတယ္ဆို တဲ့စြပ္စြဲခ်က္ေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကယ္လီဖိုးနီးယားၿပည္နယ္ရဲ့ School districts ေတာ္ေတာ္မ်ား မ်ာမွာ Ethnic studies ဟာ အဓိကဘာသာရပ္ၿဖစ္ေနတာၾကာပါၿပီ။ မိမိတို့လူမ်ိဳးရဲ့ အေၿခခံသေဘာ တရား၊ သမိုင္းေၾကာင္းနဲ့ေစာင့္စည္းအပ္တဲ့က်င့္၀တ္ (root of ethnic) ကိုထင္ရွားသိနားလည္ေစ လိမ့္မယ္ဆိုတဲ့ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ဟာ အဲ့ဒီဘာသာရပ္ၿပဌာန္းရၿခင္းရဲ့အႏွစ္သာရၿဖစ္ေနလို့ပါဘဲ။ ဒီဘာသာ ရပ္မွာ အေမရိကန္ေတြသာမက Asians ေတြရဲ့အေၿခခံသေဘာတရားေတြကိုပါပါ၀င္လာ မွာၿဖစ္တဲ့အ တြက္ က်ြန္ေတာ္တို့ ၿမန္မာကြန္ၿမဴနီတီအေနနဲ့ ၀မ္းသာအားရၾကိဳဆိုၾကရမဲ့ဥပေဒၿဖစ္ပါတယ္။
လူမ်ိဳးေရးကိစၥက ေမာင္မိုးညိဳတို့မိခင္ေၿမမွာတင္ အုတ္ေအာ္ေသာင္းနင္းၿဖစ္သလားေအာက္ေမ့တယ္။ လက္စသပ္ေတာ့ ႏိုင္ငံရပ္ၿခားေၿပာင္းေရႊ့အေၿခခ်ၿပီးၾကတာေတာင္ အပါေခၚလာၾကတာကို ေပၚေပၚထင္ ထင္ေတြ့ေနရတာႏွစ္ပရိေစၦဒၾကာပါေပါ့။ မွတ္မိသေလာက္ (၁၉၅၀-၆၀)၀န္းက်င္ကေၿပာင္းေရႊ့လာၾက သူအမ်ားစုဟာ ၿမန္မာၿပည္အေၿခစိုက္ခဲ့ၾကတဲ့ တရုတ္လူမ်ိဳးေတြမ်ားၾကတာမို့ လူမ်ိဳးေရးကိစၥဟာ ခုေခတ္ေလာက္ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္မရွိခဲ့တာထင္ရွားပါတယ္။ တခုရွိတာက ITနည္းပညာနဲ့ လူမွုကြန္ယက္ကဖြံ့ၿဖိဳးမွုမရွိတာလဲပါသေပါ့။ ကိုယ့္သားခ်င္းထဲက ၿမန္မာၿပည္ကိုခြာၿပီး ေရၾကည္ရာ ၿမက္ႏုရာ ႏိုင္ငံရပ္ၿခားကိုထြက္သြားရင္ တၿခားကမၻာတခုကိုေရာက္သြားသလို တသီးတသန့္ၿဖစ္သြား ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံၿခားမွာရွိသူက ဖံုးနဲ့ၿဖစ္ၿဖစ္ဆက္သြယ္လာၾကမွ ႏိုင္ငံၿခားေရာက္ကိုယ့္သားခ်င္းက ဆက္သြယ္ေၾကာင္း ရပ္ေက်ာ္ရြာေက်ာ္ေမာင္းထုသတင္းၿဖန့္ခဲ့ၾကရတဲ့ေခတ္ကိုမွတ္မိၾကအံုးမယ္ထင္ ပါ့။ ခုေခတ္မွာေတာ့ ၿမန္မာၿပည္တလႊားေတာေရာၿမိဳ့ပါမက်န္ေနထိုင္ၾကသူေတြနည္းမ်ိဳးစံုနဲ့ၿပည္ပကို ကူးလူးဆက္သြယ္ေၿပာင္းေရႊ့ေနၾကၿပီမို့၊ ကိုယ့္သားခ်င္းထဲႏိုင္ငံၿခားမွာရွိေနၾကတဲ့ကိစၥ ထူးဆန္းအံ့ ဘြယ္မဟုတ္ေတာ့တာအမွန္ပါ။
ေၿပာခ်င္တာက ေတာင္ေပၚေၿမၿပန့္မက်န္ကလူမ်ိဳးစုစံုဟာ ႏိုင္ငံတကာမွာအေၿခခ်ေနၾကၿပီမို့ diversity ဟာေပၚလြင္ထင္ရွားလာတာ migration ရဲ့၀ိေသသတခုပါဘဲ။ တကယ္ေတာ့ လူဟာသမိုင္းဦးေခတ္က တည္းက ေရၾကည္ရာၿမက္ႏုရာကိုရွာေဖြေၿပာင္းေရႊ့အေၿခခ်ၾကတာပါ။ ဒါဟာေမြးရာပါ အခြင့္ အေရးတ ခုၿဖစ္တယ္ဆိုတာကို က်ြန္ေတာ္တို့အားလံုးအသိအမွတ္ၿပဳၾကၿပီးသားပါ။
ဒီေနရာမွာမီးေမာင္းထိုးၿပခ်င္တဲ့ကိစၥက “လူမ်ိဳး” ဆိုတဲ့မရိုးႏိုင္တဲ့ေ၀ါဟာရရဲ့ဂယက္ရိုက္ခတ္မွုကို ၾကည့္ ၾကရေအာင္ပါ။
“လူမ်ိဳး”ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရကိုႏိုင္ငံတိုင္းက မိမိတို့ႏိုင္ငံရဲ့ေပၚလစီေတြ၊ ယဥ္ေက်းမွု နဲ့မိရိုးဖလာဓေလ့ေတြ ေပၚမူတည္ၿပီးအမ်ိဳးမ်ိဳးသမုတ္အဓိပၸါယ္ဖြင့္ၾကတာၿမင္သာပါတယ္။ ဒီအထဲက ဒီမိုကေရစီရဲ့ကမၻာ့ ဘိုးေအၾကီး အေမရိကႏိုင္ငံရဲ့က်င့္ထံုးစံနဲ့ လူမွုစီးပြားဆိုင္ရာအထင္ကရ institutions ေတြက ေလ့လာ ေတြ့ရွိခ်က္ေတြကိုတေစ့တေစာင္းေလ့လာၾကဘို့လိုလာပါတယ္။ ဒီေနရာမွာၾကိဳတင္ၿပလိုတဲ့အခ်က္ကေတာ့ ေ၀ါဟာရေတြကိုၿမန္မာလိုၿပန္ဆိုၿခင္းမၿပဳဘဲတိုက္ရိုက္သံုး ခြင့္ၿပဳတာကိုနားလည္ခြင့္လႊတ္ၾကဘို့ၾကိဳတင္ေမတၱာ ရပ္ခံပါရေစ။
Race
လူမ်ိဳးေတြရဲ့မ်က္ႏွာပံုပန္းနဲ့စကားေၿပာဆိုၾကပံုေတြစတဲ့လကၡဏာေတြကိုေဖၚၾကဴးတဲ့၀ိေသသရွိပါတယ္။ ဥပမာ- Asian တေယာက္ဟုတ္မဟုတ္ကိုတန္းေၿပာႏိုင္သလိုေပါ့ဗ်ာ။ (biological/physical appearance) ဒါေပမဲ့ဇီ၀လကၡဏာမ်ိဳးစုခြဲၿခမ္းႏိုင္တဲ့ရင္းၿမစ္ေတာ့မရွိဘူးဆိုတဲ့အခ်က္ကိုပညာရွင္မ်ား ကဆိုထားၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီအတြက္ေၾကာင့္ race ဟာ ပဓါနက်တဲ့ပင္ရင္း genetic determination မရွိပါဘူး။ သာမာန္ ဗီဇမ်ိဳးကြဲေတာ့အနည္းငယ္ပါေကာင္းပါႏိုင္တယ္လို့ဆိုပါတယ္။ စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းတာကေတာ့သူေတသနၿပဳမွုေတြက geneticရဲ့လႊမ္းမိုးမွုဟာ (၁%)ေအာက္မွာဘဲရွိတယ္ဆိုၾက ေၾကာင္းပါ။
Ethnicity
လူမ်ိဳးေတြရဲ့ယဥ္ေက်းမွု၊ ဓေလ့ထံုးတမ္းနဲ့ရိုးရာဓေလ့အယူအဆခ်င္းတူၾကတဲ့အစုအဖြဲ့ ဟာ မိမိတို့က ေဖၚထုတ္ၿပသတဲ့၀ိေသသၿဖစ္ပါတယ္။ (revealing one’s cultural identity or shared-culture) လူမ်ိဳးခ်င္းေပါင္းစပ္ရာကထြက္ေပၚလာၾကတဲ့ လူမ်ိဳးစပ္မ်ားကိုေတြ့ၾကရမွာပါ။
ဒါေပမဲ့ race နဲ့ ethnicity အၿပန္အလွန္ေရာေထြးသံုးၾကေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ တူရာ သေဘာလကၡဏာေတြေပါင္းစုလိုက္တဲ့အခါ လူမ်ိဳးစုတူရာတခုတည္းကိုညႊန္ၿပေနတတ္သမို့ပါ။ ဥပမာအေနနဲ့ ၿမန္မာတစ္ဦးနဲ့မကၠဆီကန္တစ္ဦးတို့ကေပါင္းစပ္ေမြးဖြားလာသူဟာ အေမရိကႏိုင္ငံမွာ ေနထိုင္ၿပီး၊ အေမရိကႏိုင္ငံရဲ့စကားအေၿပာအဆို၊ ဓေလ့၊ ေတြးေခၚမွုလႊမ္းမိုးၿပီး၊ မိမိကိုယ္တိုင္က Burmse-Maxican-Americanတစ္ဦးၿဖစ္ေနေပမဲ့ American တစ္ဦးအၿဖစ္မိမိကို္ယ္ကိုသေဘာထားၿပီး American လို့ဘဲတထစ္ခ်ယံုၾကည္တတ္တဲ့သေဘာကိုၾကည့္ရင္သိသာပါတယ္။
Race နဲ့ Ethnicity တို့ရဲ့ကြာၿခားခ်က္
(က) Race ကလုပ္ယူလို့မရပါဘူး။ သြင္ၿပင္လကၡဏာမွာေပၚၿပီးသားပါ။ “ဗ်ိဳင္းဟာငါက်ီးကန္းဘဲ” လို့ဆိုမရသလိုေပါ့။ Ethnicity ကေတာ့ရယူလို့ရပါတယ္။ ၿမန္မာလူမ်ိဳးကဆင္းသက္လာတာၿဖစ္ေပမဲ့ ၾကီးၿပင္းရာေဒသရဲ့စရိုက္ကလႊမ္းမိုးသြားေလ့ရွိပါတယ္။ ေနထိုင္က်က္စားရာေဒသေပၚမူတည္သေပါ့။ ဒါ့ေၾကာင့္ပညာရွင္မ်ားက race ကို kind/breed/lineage ကေန social hierarchy အၿဖစ္အသြင္ ေၿပာင္းခဲ့တယ္လို့ဆိုၾကပါတယ္။
(ခ) Ethnicity မွာ မ်ိဳးစုငယ္မ်ားရွိေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ခ်င္းလူမ်ိဳးစုၾကီးေအာက္မွာ လူမ်ိဳးစုငယ္ (sub-groups) မ်ားရွိၾကသလိုပါ။
(ဂ) Ethnicity ဟာ စြန့္လႊတ္လို့ရပါတယ္။ Race ကေတာ့မရပါ။ အထက္မွာေဖၚၿပခဲ့တဲ့ေၾကာင္းခ်င္းရာ ကိုၾကည့္ပါ။
(ဃ) Ethnicity ကေတာ့ အင္အားၾကီးမားရာရဲ့ဓေလ့ရိုးရာကအခ်ိန္တခုအတြင္းလႊမ္းမိုးလာရပါတယ္။ Race မွာေတာ့သြင္ၿပင္လကၡဏာဟာေၿပာင္းလဲမွအနည္းဆံုး (မရွိသေလာက္)ပါဘဲ။
အဲ့ဒီအတြက္ၿမန္မာမိဘႏွစ္ဦးကၿမန္မာလူငယ္တစ္ဦးဟာ race အရ Asian ၿဖစ္ေနေပမဲ့၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကို American ethnic လို့ခံယူက်င့္သံုးဘ၀ရပ္တည္တာ မဆန္းပါဘူး။ ဒီအခ်က္ကိုၾကည့္ၿပီး မ်ိဳးရိုးဓေလ့ ေပ်ာက္မွာကိုစိုးရိမ္ပူပန္တတ္သူမိဘမ်ားကအတင္းအၾကပ္တိုက္တြန္းသြတ္သြင္းတဲ့အၿဖစ္ေတြရွိတတ္ ပါတယ္။ ေအာင္ၿမင္လားဆိုေတာ့ မေအာင္ၿမင္ပါဘူး။ စိတ္ထဲကထုတ္မေၿပာေပမဲ့အဲ့ဒီသားသမီးရဲ့ အတြင္းစိတ္ကမေၾကနပ္မွုေတြကိုမ်ိဳသိပ္ထားၾကရတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကို မိဘအေတာ္မ်ားမ်ားကရိပ္မိ ေပမဲ့ ကိုယ့္ၾကိဳးပမ္းခ်က္ေတြကိုေလ်ွာ့ေၿဖေပးမွုမရွိၾကပါဘူး။ အမွားတကာ့အမွားဆံုးကိစၥပါ။ ဘာ့ ေၾကာင့္လဲ? အဲ့ဒီကေလးငယ္ေတြ တေန့တာကုန္လြန္တဲ့အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာသူတို့ထိေတြ့ ေနၾက ရတဲ့ပါတ္၀န္းက်င္သူငယ္ခ်င္းေတြ ၾကားမွာ ရွင္သန္ေနၾကရဘို့ဟာ၊ သူတို့ရဲ့အႏၱိမကိစၥၿဖစ္ေနပါ တယ္။ ေသၿခာတဲ့အခ်က္က အဲ့ဒီသားသမီးအရြယ္ေရာက္လာၿပီး၊ ဆင္ခ်င္တံုတရားနဲ့မိမိရဲ့ root ကိုေလ့လာစူးစမ္း ခ်င္တဲ့အခ်ိန္ဟာ ၾကိမ္းေသေပါက္ေရာက္လာပါလိမ့္မယ္ ဆိုတာကိုမိဘမ်ားသိၾက ဘို့လိုပါတယ္။
တခုေတာ့ရွိပါတယ္။ race နဲ့ ethnicity ေတြကိုအေၿခခံၿပီး၊ ေဒသဆိုင္ရာအင္အားၾကီးအုပ္စု (သို့မဟုတ္) အစိုးရက အင္အားသံုးဖိႏွိပ္ခ်ဳတ္ခ်ယ္မွုနဲ့အဆင့္အတန္းခြဲၿခားမွုေတြကိုသံုးေလ့ရွိၾကပါ တယ္။ ဒါဟာသမိုင္းမွာအေတာမသတ္ေသးတဲ့(၀ါ)မသတ္ႏိုင္ေသးတဲ့သံသရာၾကီးတခုၿဖစ္ေနပါ တယ္။ ၀မ္းနည္းစရာအခ်က္ပါ။ အသံုးၿပဳတဲ့အင္အားနဲ့သက္ေရာက္မွုေပၚမူတည္ၿပီး၊ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ (Supremacy)၊ မုန္းတီးဗိုလ္က်စိုးမိုးေရး၀ါဒ (Hegemonism)၊ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ၿဖတ္ေရး၀ါဒ (Genocide) နဲ့ (Ethnic Cleansing) ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရေတြေပၚေပါက္လာၾကရတာပါ။ (၂၀)ရာစုေႏွာင္း ပိုင္းမွာေတာ့လူမ်ိဳးေရးခြဲ့ၿခားမွုေတာ့လူမ်ိဳးေရးခြဲၿခားမွု (discrimination)ကိုဥပေဒအရတားဆီးလာ သလို၊ လူမ်ိဳးစံုအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္တဲ့ (Diversity or Pluralism)ကိုအထူးအားေပးလာပါတယ္။ တၿပိဳင္တည္းမွာဘဲ လူမ်ိဳးေရးတန္းတူရည္တူမွု(Racial Equality) ကေရွ့တန္းေရာက္လာပါတယ္။ ဒါေတြအားလံုးဟာ race/ethnic ဦးေရၾကီးထြားလာမွုအတိုင္းအတာေပၚမွာအေၿခခံမွုၾကီးစြာရွိေန ပါတယ္။ ဒါေတြအားလံုးအတြက္ကိုယ့္လူမ်ိဳးေရွ့တန္းေရာက္လာေရးေသာ့ခ်က္ဟာ တရား၀င္တဲ့ လူဦးေရကိန္းဂဏန္းေပၚေပါက္လာေရးေပၚမွာမ်ားစြာမူတည္ေနပါတယ္။ အေမရိကႏိုင္ငံသာမက ဘယ္ႏိုင္ငံမဆိုက်င့္သံုးတဲ့မူ၀ါဒပါ။ ဥပမာအေနနဲ့- Rohingya လူဦးေရထူထပ္သိပ္သည္းမွုဟာ ၿမန္မာ ၿပည္အေနာက္ဖက္ၿခမ္းအတြက္အေရးၾကီးလွတဲ့ကိစၥတခုၿဖစ္ေနပါၿပီ။ တၿပိဳင္တည္းမွာဘဲ (အထက္မွာေဖၚၿပခဲ့တဲ့ေၾကာင္းၿခင္းရာသမိုင္းေနာက္ခံေတြအရ) မိမိဟာဘာလူမ်ိဳးပါလို့ သတ္မွတ္ေၾက ၿငာခြင့္ဟာေမြးရာပါလူ့အခြင့္အေရးပါ။ အေမရိကႏိုင္ငံမွာက်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာလူမ်ိဳးေတြအားလံုးက က်ြန္ေတာ္တို့ဟာ“ၿမန္မာ”ေတြပါလို့ဆိုၿပီးသန္းေခါင္စာရင္းမွာထဲ့သြင္းၾကတာကို အေမရိကအစိုးရက ကန့္ကြက္ၿခင္းအလ်င္းမရွိသလို၊ က်န္လူမ်ိဳးစုေတြက “ၿမန္မာ”ဆိုတဲ့လူမ်ိဳးမရွိဘူးေဟ့ဆိုတဲ့စကားကန့္ ကြက္သံလံုး၀မရွိပါဘူး။ ဒါဟာႏိုင္ငံေရးစနစ္နဲ့လံုး၀မဆိုင္ပါဘူး။ ဒါဟာ development of mankind လို့သမိုင္းကအမည္သညာခဲ့တာ ႏွစ္ေထာင္ေသာင္းခ်ီပါပေကာ။
Nationality
Nationality နဲ့ “တိုင္းရင္းသား” ကိုဖန္တစ္ရာေတေအာင္က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာေတြၾကားဖူးၾကပါမွာ။ အမွန္ေတာ့ Nationality ဆိုတာဟာ မိမိဟာဘယ္အခ်ဳပ္အၿခာအာဏာပိုင္တဲ့ႏိုင္ငံရဲ့ႏိုင္ငံသားလူမ်ိဳး ၿဖစ္ေနလဲဆိုတဲ့အခ်က္ကို ေဖၚၾကဴးပါတယ္။ “တိုင္းရင္းသား”ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရကိုေလ့လာၾကည့္ရင္ ၿမန္မာႏို္င္ငံရဲ့ ၿမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္က်င့္သံုးစဥ္ကာလမွာ ေရလဲနဲ့တိုးၿမင္ွ့သံုးစြဲခဲ့တာကိုထင္သာ ၿမင္သာေလ့လာေတြ့ရွိရပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဒီေ၀ါဟာရဟာ လူမ်ိဳးစုငယ္မ်ား (minority ethnic groups) ေတြကိုဖန္တီးေၿမွာက္ပင့္လိုရင္းသက္သက္ေ၀ါဟာရလို့ သမိုင္းေလ့လာၾကသူေတြကၿမင္ ပါတယ္။ အမွန္အားၿဖင့္ေတာ့ အဲ့ဒီေခတ္ကာလကတည္းက အာဏာ ပိုင္စိုးခဲ့တဲ့အစိုးရေတြဟာ လူမ်ိဳး စုငယ္မ်ားအတြက္ အေပၚယံအႏွစ္သာရမရွိတဲ့အုပ္ခ်ဳပ္ပံုစနစ္နဲ့ခြဲၿခားဆက္ဆံတဲ့ နယ္ခ်ဲ့လက္သံုးစနစ္ ၿဖစ္တဲ့ (divide-and-rule) ကိုေဇာက္ခ်သံုးခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာတခုအေနနဲ့ၾကည့္ရင္ တိုင္းရင္းသား (အထူးသၿဖင့္ကိုးကြယ္ရာဘာသာၿခား)ၿဖစ္ခဲ့ရင္ စစ္တကၠသိုလ္လိုေက်ာင္းကို၀င္ခြင့္မေပးခဲ့ပါဘူး။ ၀င္ခြင့္ရလို့စစ္ဗိုလ္ၿဖစ္ရင္ရာထူးမတိုးပါဘူး။ တိုးခဲ့ရင္လည္း အေရးမပါတဲ့တပ္ကိုေရာက္ၿပီး ပင္စင္သြား ၾကရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အေမရိကႏိုင္ငံကိုေၿပာင္းေရႊ့အေၿခခ်သူေတြရဲ့ Nationality ကိုေမးရင္ American (သို့မဟုတ္) Burmese-American လို့ဘဲဆိုရပါမယ္။ ဒါဟာ Green Card ကိုင္စြဲေနၾက သူေတြေရာ၊ က်မ္းၾကိမ္ဆိုထားတဲ့ Naturalized Citizens ေတြအားလံုးအၾကံဳး၀င္ပါတယ္။ ကိုယ့္ရဲ့ပင္ ကိုယ္စိတ္ထဲမွာ အေမရိကႏိုင္ငံသားလို့ သတ္မွတ္ယူဆၾကဘို့လိုသလို၊ အေမရိကႏိုင္ငံသားတို့ခံစား ထိုက္တဲ့အခြင့္အေရးေတြရရွိၿပီး၊ အေမရိကႏိုင္ငံရဲ့တည္ဆဲဥပေဒေတြကိုလိုက္နာဘို့တာ၀န္ရွိသြားၾက ပါတယ္။
Ethnic Groups
ေၿမာက္မ်ားလွစြာေသာလူမ်ိဳးစံုအတူတကြေပါင္းစပ္ေနထိုင္ၾကတဲ့အေမရိကလိုႏိုင္ငံမွာေတာ့ (အထက္ မွာဆိုခဲ့တဲ့အတိုင္း) ကိုယ္ဆင္းသက္ရာလူမ်ိဳးကိုစိတ္ၾကိဳက္ေဖၚထုတ္သတ္မွတ္ခြင့္ရွိပါတယ္။ ၿမန္မာ လူမ်ိဳးကၿမန္မာလူမ်ိဳးပါေဟ့-အတင္းေၿပာစရာမလိုသလို၊ ကန့္ကြက္သူအလ်င္းမရွိပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ကိုယ့္ ရဲ့ပံုပန္း (appearences) အရေပၚလြင္တဲ့ကိစၥေတြမွာေတာ့ ၿပႆနာအက်ယ္အက်ယ္ေတြၿဖစ္ေလ့ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ-Asian hate crimes ေတြ White Supremacy ဟာအေတာမသတ္ေအာင္ရွိပါ တယ္။ ခုခ်ိန္ဘယ္ေလာက္အထိၿပင္းထန္လာလဲဆိုေတာ့ လူ၀င္မွုၾကီၾကပ္ေရးဥပေဒနဲ့အညီေၿပာင္းေရႊ့ အေၿခခ်သူေတြကိုေတာင္ အႏၱာရယ္ၿပဳတဲ့အထိအတင့္ရဲလာပါတယ္။ (Invaders) ေတြလို့ၿမင္လာတာ ေတြ့ရပါတယ္။ ဒီအခ်က္ဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့သမၼတ ထရမ့္လက္ထက္မွာ (သူ့ရဲ့ လူမ်ိဳးၿခားမုန္းတီးေရးစကား လုပ္ရပ္ေတြေၾကာင့္)အတင့္ရဲလာတာကိုေတြ့ရပါတယ္။ လူၿဖဴေတြၾကားထဲေနၾကရသူၿမန္မာေတြၾကား ထဲမွာ ကိုယ့္လံုၿခံဳေရး စိုးရိမ္လာရမွုေရခ်ိန္ဟာ အဆမတန္တိုးပြားလာတာကိုေတြ့ရပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ၿငင္းမရတဲ့ၿဖစ္ရပ္ေတြပါ။ ရွက္လို့အသိမေပးၾကတဲ့အၿဖစ္ေတြအမ်ားၾကီးရွိလာပါၿပီ။
က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ လူမ်ိဳးစု (တိုင္းရင္းသားဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရကိုၾကားညွပ္သံုးဆဲ) (၁၃၅) မ်ိဳးနဲ့ ၾကားေအသူ့အေမရိုက္ေနဆဲပါ။ Numerological obsession အယူသီးတဲ့ ၿမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ေခါင္းေဆာင္ဗိုလ္ေန၀င္းရဲ့စိတ္တိုင္းက်ထုတ္ၿပန္ခဲ့တဲ့စာရင္းဟာေနာက္ဆံုးပါ။ အဲ့ဒီစာရင္းဟာ အဲ့ဒီေခတ္လမ္းစဥ္ပါတီဌာနခ်ဳပ္ရဲ့ ‘တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးေရးရာ’ေကာ္မတီၾကီးတခုက “လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ” ကိုင္စြဲၿခင္းမရွိေၾကာင္းသက္ေသထူတဲ့အေနနဲ့ (၉ )ဂဏန္း ‘န၀င္း’ေပၚလြင္ေအာင္ ရုပ္လံုးေဖၚခဲ့တယ္လို့ အတြင္းသိေလ့လာသူေတြကေဖၚၿပၾကပါတယ္။ ဥပမာအေနနဲ့ ရွမ္းလူမ်ိဳးစုစာရင္းမွာ ‘တိုင္းလံုး’ နဲ့ ‘ရွမ္းၾကီး’ အေနနဲ့စာရင္းႏွစ္ခါထပ္ေဖၚၿပခဲ့တာကိုေတြ့ရပါတယ္။ အဲ့ဒီလူမ်ိဳးစုကအမွန္ေတာ့ တစ္ခုထဲပါ။
Indigenous/Native
က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာႏိုင္ငံမွာ သမိုင္းဆရာတို့အဆိုအရလူမ်ိဳးစုတိုင္းဟာ ေရၾကည္ရာၿမက္ႏုရာေရႊ့ ေၿပာင္းအေၿခခ်ေနထိုင္ရာကေနေပၚေပါက္လာရတာမို့၊ indigenous/native လူမ်ိဳးစုဆိုတာရွိတယ္လို့ သက္ေသမထူႏိုင္ပါဘူး။ ‘ပံုေတာင္ပံုညာ’ေဒသမွာသမိုင္းဦးေနရင္းအရပ္ကေတြ့ရွိတဲ့ excavations ေတြနဲ့လက္ရွိေဒသခံေတြရဲ့သမိုင္းေၾကာင္းဆက္စပ္မွုကို ခုခ်ိန္ထိမေတြ့ရေသးပါဘူး။ ဒါေတြဟာ ၿမန္မာ နဲ့အၿခားလူမ်ိဳးစုေတြဟာ indigenous မဟုတ္ဆိုတာကိုလက္ရွိအေနနဲ့ၿမင္ႏိုင္ၾကပါတယ္။ အနာဂါတ္ မွာေတာ့ေလ့လာသုေတသနၿပဳမွုအားေကာင္းလာရင္ေတာ့မေၿပာတတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့အစိုးရကေတာ့ “တိုင္းရင္းသား”ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရကိုတြင္တြင္သံုးၿပီး၊ indigenous ၿဖစ္သေယာင္ေရာေထြးအသံုးၿပဳေနၾက တာကိုၿမင္ရပါတယ္။ အထင္ရွားဆံုးသာဓကအေနနဲ့ ႏွစ္ပရိေစၦဒမ်ားစြာသမိုင္းရွိခဲ့တဲ့ ၿမန္မာၿပည္အ ေနာက္ၿခမ္းကရကၡိဳင္လူမ်ိဳးစုေတြရဲ့ေနာက္ၿပီးခဲ့တဲ့ရာစုႏွစ္ခုေလာက္က၀င္ေရာက္လာတဲ့ မူဆလင္ Rohingya ေတြဟာ indigenous မဟုတ္ေၾကာင္း ေၾကာက္စရာအေကာင္းဆံုး“လူမ်ိဳးေရးမွိုင္း”ၾကီးကို တိုက္ခဲ့ပါတယ္။ ဘာေတြၿဖစ္ခဲ့လဲဆိုတာေတာ့ လက္ရွိၿမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးဒုကၡစံုကို က်ြန္ေတာ္တို့မၿမင္ခ်င္ အဆံုးၿဖစ္ေနပါၿပီ။ အဆိုးဆံုးကလူထုတရပ္လံုးကအဲ့ဒီမွိဳင္းရဲ့ေနာက္ကိုေကာက္ေကာက္ပါေအာင္လိုက္ မိမွန္းမသိလိုက္ခဲ့တဲ့သမိုင္းနဲ့ခ်ီတဲ့အမွားၾကီးတခုပါ။ ဒီကိစၥေတြကိုပါးနပ္စြာေလ့လာမိတဲ့ လက္ရွိရကၡိဳင္ လူမ်ိဳးစုကေထာက္ခံမွုရလာတဲ့ Arakanese Army ရဲ့ အၾကီးအကဲ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ထြန္းမရတ္ႏိုင္ ကေဒသ ရဲ့ဒုတိယအၾကီးဆံုးလူမ်ိဳးစုနဲ့လက္တြဲေနႏိုင္မယ္ဆိုတဲ့ စကားရိပ္ၿပထားပါၿပီ။ အေမရိကမွာေတာ့ Native Indians ေတြအေနနဲ့ ဗဟိုအစိုးရကအခြန္ကင္းလြတ္ ခြင့္နဲ့အထူးအေထာက္အပံ့ေတြကို ေပး ထားပါတယ္။
Citizenship ႏိုင္ငံသား
ကုလသမဂၢအပါအ၀င္ဒီမိုကေရစီထြန္းကားတဲ့ႏိုင္ငံတိုင္းရဲ့စံအရ အဲ့ဒီႏိုင္ငံတြင္းေမြးဖြားသူဘယ္သူမ ဆိုဟာအဲ့ဒီေမြးရပ္ႏိုင္ငံကိုပုန္ကန္သစၥာေဖါက္ဖ်က္မွု (အစိုးရကိုပုန္ကန္တာနဲ့လံုး၀မဆိုင္)မၿပဳသေရြ့ အလိုအေလ်ာက္ ႏိုင္ငံသားၿဖစ္တည္မွု(Citizenship) ကိုဖယ္ရွားခြင့္ဘယ္သူ့ဆီမွမရွိပါဘူး။ မေသမခ်င္း ဖယ္ခြင့္မရွိတဲ့ကိုယ္ပိုင္အခြင့္အေရးပါ။ ၿမန္မာႏိုင္ငံလိုႏိုင္ငံမွာေတာ့ ႏိုင္ငံသားၿဖစ္ပိုင္ခြင့္ ကို (ကိစၥရပ္တခုခ်င္းအလိုက္သာ) စိစစ္တယ္လို့ဆိုပါတယ္။ ဒီအထဲဘယ္သူေတြေတာင္ပါလဲဆိုေတာ့၊ ၿမန္မာႏိုင္ငံမွာေမြးၿပီးၿပည္ပေရာက္လို့၊ ၿမန္မာႏိုင္ငံကိုၿပန္အေၿခခ်ခ်င္လိုသူေတြပါအၾကံဳး၀င္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ကို “ေၿမၿမိဳ၍ေၿမမၿပိဳ၊ လူမ်ိဳးၿမိဳမွလူမ်ိဳးၿပိဳမည္”ဆိုတဲ့ေဆာင္ပုဒ္နဲ့ ထင္ေယာင္ထင္မွားလုပ္ထား တာကိုၾကည့္ရင္သိသာပါတယ္။ ၾကည့္လိုက္ရင္ေတာ့ဟုတ္သလိုလိုရွိေပမဲ့၊ အမွန္ေတာ့ မရွိတဲ့ၿပႆနာ ကို အရွိလုပ္ထားတာသက္သက္ပါဘဲ။ ရည့္ရြယ္ရင္းကေတာ့အစိုးရဆန့္က်င္မွုရွိႏိုင္သူကိုတားဆီး ကန့္သတ္ေရးေပၚလစီတခုသက္သက္ပါဘဲ။ အေမရိကႏိုင္ငံမွာေတာ့ က်မ္းၾကိမ္ရရွိတဲ့ Naturalized Citizens နဲ့ Naturally Born Citizens အေနနဲ့ တန္းတူရည္တူအခြင့္အေရးေတြ ဥပေဒကေပးထား ပါတယ္။
Dual Citizenship
အေမရိကႏိုင္ငံမွာေတာ့ တစ္ၿပိဳင္နက္တည္းမွာ ႏိုင္ငံသားၿဖစ္တည္မွုရွိခြင့္ကို (၁၉၆၇)ေနာက္ပိုင္းမွာခြင့္ ၿပဳခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီအတြက္ အစိုးရက ‘Master nationality rule’ စံစနစ္ကိုက်င့္သံုးၿပီး၊ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသားၿဖစ္တည္မွုကိုပဓါနထားသတ္မွတ္လက္ခံထားပါၿပီ။ ဆိုလိုတာက အၿခားႏိုင္ငံသားၿဖစ္တည္မွု ကို စိတ္မ၀င္စားပါဘူး။ သိထားၾကဘို့ကေတာ့က်မ္းၾကိမ္ၿပီးတရား၀င္ႏိုင္ငံသားၿဖစ္သူတစ္ဦးအေနနဲ့ အေမရိကႏိုင္ငံရဲ့ဥပေဒနဲ့စနစ္ကိုသစၥာခံရပါ့မယ္။ (Owe allegiance as a dual citizen) ထိုနည္းတူ စြာဘဲႏွစ္ႏိုင္ငံလံုးရဲ့ဥပေဒနဲ့အခြန္ေဆာင္မွုစတဲ့ကိစၥေတြမွာ တာ၀န္ရွိလာတာကုိသတိခ်ပ္ၾကရပါမယ္။ မိမိက အေမရိကႏိုင္ငံသားၿဖစ္တည္ၿပီးမွ အၿခားႏိုင္ငံရဲ့ေက်းဇူးသစၥာကိုေစာင့္သိလိုေၾကာင္း ထုတ္ေဖၚခဲ့ ရင္ေတာ့ အေမရိကႏိုင္ငံသားအၿဖစ္ကေနစြန့္လႊတ္ဖို့တာ၀န္ရွိလာပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အေပၚ သစၥာေဖါက္ခဲ့ရင္ေပါ့။
က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ဥပေဒအရအတိအက်ၿပဌာန္းၿပီး၊ အၿခားႏိုင္ငံသားၿဖစ္တည္မွုကိုစြန့္ လႊတ္ဘို့လိုေၾကာင္းဆိုထားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့အဲ့ဒီအခ်က္ကိုဘယ္အတိုင္းအတာအထိသက္ေရာက္မွု ရွိလဲဆိုတာမသိႏိုင္ပါဘူး။ ေလ့လာၾကည့္ရသေလာက္ကေတာ့ ၿမန္မာႏိုင္ငံေရာက္အေမရိႏိုင္ငံသား (ၿမန္မာၿပည္ဖြားလုပ္ငန္းရွင္မ်ားအပါအ၀င္) ဆို့ဟာ အဲ့ဒီကိစၥကိုလ်ွိဳ့၀ွက္သိပ္သည္းစြာနဲ့အေပးအယူ ေတြနဲ့အဆင္ေၿပေနၾကေၾကာင္းပါ။
လူမ်ိဳးေရးကိစၥဟာအေၿပာက်ယ္ၿပီး ကမၻာေၿမတလႊားမွာဒီေန့အထိအေတာမသတ္ေတာက္ေလာင္ လ်က္ရွိဆဲပါ။ ေဖါင္ဖ်က္ၿပီးအေမရိကအပါအ၀င္ကမၻာေၿမတလႊားေၿပာင္းေရႊ့အေၿခခ်ၾကသူၿမန္မာေတြ အေနနဲ့ မိမိတို့ၿမန္မာၿပည္ကခြာတဲ့အခ်ိန္ကတည္းက၊ မိမိတို့အတိပ္ေတြကို ထားရစ္ခဲ့ၾကဘို့လိုပါတယ္။ အစြန္းေယာက္တဲ့လူမ်ိဳးေရး၀ါဒအၿပင္ အၿခားမလိုလားအပ္တဲ့အယူသီးမွုေတြကိုခ၀ါခ်ခဲ့ၾကဘို့လို ပါတယ္။ ကိုယ္ေမြဖြားၾကီးၿပင္းခဲ့တဲ့ေဒသေရေၿမမို့ ကိုယ့္ယဥ္ေက်းမွုစရိုက္ကိုမဖယ္ႏိုင္ၾကရတာ လူတိုင္းရဲ့ဓမၼတာပါ။ ဒါေပမဲ့ ကိုယ္ရယူေၿပာင္းေရႊ့အေၿခခ်တဲ့ႏိုင္ငံမွုလူတန္းေစ့၀င္ဆန့္ႏိုင္ေအာင္ၾကိဳး စားခ်ိန္မွာ (odd)ၿဖစ္ေစမဲ့အေတြးအေခၚအသံုးအႏွဳန္းနဲ့စရိုက္ေတြဟာ၊ ပါးစပ္ကထုတ္မေၿပာေပမဲ့ အထင္ေသးစရာအၿဖစ္အသြင္ေၿပာင္းသြားႏိုင္ပါတယ္။ အနည္းဆံုးအေနနဲ့ ကိုယ္ေမြးဖြားတဲ့ new generations သားသမီးမ်ားရဲ့ မိမိအေပၚတစိမ္းဆံတဲ့ဆက္ဆန္မွုေတြဟာမလိုလားအပ္တဲ့ဆိုးက်ိဳး ေတြပါလို့။ ။
(မၾကာမွီေပၚထြက္လာမည့္ Census 2020 ၿမန္မာလူဦးေရစာရင္းအားစိတ္လွုပ္ရွားစြာေစာင့္ေၿမွာ္လ်က္)
