ဒီဝေါဟာရဟာ ကျွန်တော်တို့နေ့တဓူဝဘ၀တွေမှာရံဖန်ရံခါဝင်ရောက်လေ့ရှိတာကို စာဖတ်သူမိတ်ဆွေ တိုင်း သတိပြုမိကြမယ်လို့ယုံကြည်ပါတယ်။ သိသလိုလိုရှိသလို ဇဝေဇဝါဖြစ်တတ်ကြပါတယ်။ အဓိပ္ပါယ်ကိုနားလည်ကြဖို့ထက် အဲ့ဒီကိစ္စ(၂)မျိုးရဲ့ အရေးပါအရာရောက်မှုကွာခြားချက်ကိုနားလည် ကြဘို့လိုပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ ကျွန်တော်ဟာ တတ်ကျွမ်းပြီးလိုင်စင်ရပုဂ္ဂိုလ်တယောက်မဟုတ်တာကို တော့ကြိုတင်ဝန်ခံပါရစေ။ ဒီကိစ္စရဲ့ လိုအပ်ချက်ကိုမကြာခနအသုံးချရသူ အများထဲကသူတယောက် ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့် မသိမဖြစ်၊ နားမလည်လို့မဖြစ်လို့ ထဲထဲဝင်ဝင်လေ့လာမိသလောက်ကိုဖေါက် သယ်ချသူတယောက်ပါ။
အဓိပ္ပါယ်ကွာခြားမှုကို ဆန်းစစ်ကြရအောင်။
ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုချက် (Affidavit) ဆိုတာဟာ တရားဥပဒေကြောင်းအရ တရားဝင်မှုဖြစ်ရန် အထောက်အထားအဖြစ် မကြာခဏ အသုံးပြုလေ့ရှိတဲ့အချက်အလက်များရဲ့ ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုချက် ဖြစ်ပါတယ်။ မှတ်ပုံတင်အရာရှိဟာ လက်မှတ်ထိုးသူရဲ့အထောက်အထားကို အတည်ပြုပြီး ၎င်းတို့ရဲ့ လက်မှတ်သည် အထောက်အထားအစစ်အမှန်ဖြစ်ပြီး ဆန္ဒအလျောက် အကောင်အထည်ဖော်တယ် ဆိုတဲ့အချက်ကို သေချာစေပါတယ်။ Notarization ကတော့ ကာယကံရှင်၏စာရွက်စာတမ်းကို မှတ်ပုံတင်အရာရှိရှေ့မှောက်မှာ ကိုယ်တိုင်လက်မှတ်ရေးထိုးထားကြောင်း သက်သေပြုမှုသက်သက် ဖြစ်ပြီးတော့၊ ယင်းစာရွက်စာတမ်း၏ အတည်ပြုချက်၊ မှန်ကန်တိကျမှု၊ တရားဝင်သက်ရောက်မှုတစုံ တရာကို စစ်ဆေးအတည်ပြုခြင်းမရှိဆိုတဲ့အချက်ကို ရှင်းလင်းပြတ်သားစွာသိကြဘို့လိုပါတယ်။ သို့သော်လည်းကျမ်းကျိန်လွှာတခုရဲ့ ယုံကြည်စိတ်ချရမှုနှင့် တရားဝင်ရပ်တည်မှုကို တိုးမြင့်စေပါတယ်။
ကျမ်းကျိန်လွှာရဲ့တရားဝင်မှုအတွက် အရေးကြီးလှပါတယ်။ လက်မှတ်ထိုးသူ၏ အထောက်အထားကို အတည်ပြုဘို့နဲ့၊ ၎င်းတို့ဆန္ဒအလျောက် လက်မှတ်ရေးထိုးကြောင်း သေချာစေဘို့အတွက် notary public ဟာ အရေးကြီးတဲ့ အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပါတယ်။ ဒီလုပ်ငန်းစဉ်ဟာ လိမ်လည်မှုကို တားဆီးပေး ပြီး ကျမ်းကျိန်လွှာဟာ လက်မှတ်ရေးထိုးသူရဲ့ ယုံကြည်ချက်များကို စစ်မှန်သောဖော်ပြချက်ဖြစ်ကြောင်း သေချာစေပါတယ်။
ဒါတွေဟာ အဆင့်ဆင့်သောဆောင်ရွက်ချက်တွေပါ။
(၁) အထောက်အထားစိစစ်ခြင်း- လက်မှတ်ထိုးသူရဲ့ ID ကို စစ်ဆေးပြီး ၎င်းတို့ဟာဘယ်သူဘယ်ဝါဆို တာကို အတည်ပြုပါတယ်။
(၂) ရေးထိုးသောလက်မှတ်ကို သက်သေခံခြင်း- လက်မှတ်ရေးထိုးသူရဲ့ ထိုးမြဲလက်မှတ်ဟာ ၎င်းတို့ရဲ့ ရှေ့မှောက်မှာ လုပ်ဆောင်ကြောင်း သေချာစေဘို့ မှတ်တမ်းမှတ်ရာ သက်သေများထားရပါတယ်။
(၃) ကတိသစ္စာပြုခြင်း- လက်မှတ်ရေးထိုးသူဟာ ကျမ်းကျိန်လွှာပါ ထုတ်ပြန်ချက်များ၏ အမှန်တရား ကို ကျိန်ဆိုသည့်နေရာမှာ ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုချက် (သို့မဟုတ်) ကတိသစ္စာကို မှတ်တမ်းမှတ်ရာက စီမံမှတ်တမ်းတင်ရပါတယ်။
(၄) မှတ်တမ်းအတည်ပြု တံဆိပ်ကပ်ခြင်း- မှတ်တမ်းမှတ်ရာဟာ ၎င်းတို့၏ စစ်မှန်ကြောင်းကို အသိ အမှတ်ပြုပြီးကြောင်း စာရွက်စာတမ်းပေါ်မှာ ၎င်းတို့၏ တရားဝင်တံဆိပ်နဲ့လက်မှတ်ကို ကပ်ထားပေး လေ့ရှိကြပါတယ်။
Affidavit ကို အသိအမှတ်ပြုခြင်းအတွက် အဆင့်များကတော့ -
(၁) ကျမ်းကျိန်လွှာကို ပြင်ဆင်ရပါတယ်- ကျမ်းကျိန်လွှာကို မှန်ကန်ကြောင်းနဲ့ လိုအပ်တဲ့ အချက်အလက်အားလုံး ပါဝင်ကြောင်း သေချာစေဘို့ ကျမ်းကျိန်လွှာကို ကြိုတင်ရေးဆွဲရပါတယ်။
(၂) မိမိတို့နှစ်သက်တာဝန်ယူနိုင်မယ်လို့ယူဆရတဲ့ Notary Public လိုင်စင်ကိုင်စွဲထားသူကိုရှာပါ။ အွန်လိုင်းမှာဖြစ်စေ လူကိုယ်တိုင်ဖြစ်စေ ရှာဖွေရပါမယ်။
(၃) Notary ရှေ့မှောက်မှာ ကိုယ်တိုင်သွားရောက်ရပါမယ် - ကျမ်းကျိန်လွှာကို လက်မှတ်ရေးထိုးရန် အတွက် မှတ်တမ်းမှတ်ရာကို လက်မှတ်ရေးထိုးမဲ့သူက လူကိုယ်တိုင် လာရောက်ပြသရပါမယ်။
(၄) အထောက်အထားစိစစ်ခြင်း- မှတ်ပုံတင်အရာရှိက လက်မှတ်ထိုးသူ၏အထောက်အထားစိစစ် တိုက်ဆိုင်စစ်ဆေးပြီး အတည်ပြုပါလိမ့်မယ်။
(၅) လက်မှတ်ရေးထိုးခြင်းနှင့် ကျမ်းကျိန်ခြင်း- လက်မှတ်ရေးထိုးသူဟာ ကျမ်းကျိန်လွှာကို လက်မှတ် ရေးထိုးရပါမယ်၊ ပြီးတော့ထုတ်ပြန်ချက်များဟာ မှန်ကန်တိကျကြောင်းတရားကို ကတိသစ္စာပြုခြင်း ပြုလုပ်ရပါမယ်။
(၆) Notarization- မှတ်တမ်းမှတ်ရာသည် စာရွက်စာတမ်းကိုအရာရှိက လက်မှတ်ရေးထိုးပြီး တံဆိပ်ခတ်အသိအမှတ်ပြုလွှာကိုထုတ်ပေးမှာဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီအသိအမှတ်ပြုစာတမ်းလွှာမှာဆိုင်ရာ တရားရုံးနဲ့တရားသူကြီးရဲ့အမှတ်အသားနဲ့မှတ်ပုံတင်စာရင်းသွင်းနံပတ်တို့ကို တိကျရှင်းလင်းစွာ ဖေါ်ပြထားရပါတယ်။ ဒါမပါရင်လည်းတရားဝင်မှုမရောက်သေးပါ။ “ရေစစ်စထရီ”(registry) လို့မြန်မာပြု ဝေါဟာရကိုကြားဘူးနားဝရှိကြမယ်ထင်ပါတယ်။
အနှစ်သာရအားဖြင့်ကတော့၊ ကျမ်းကျိန်လွှာဟာ တရားဝင် စည်းနှောင်ထားတဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်ဖြစ်ပြီး၊ အထောက်အထားပြုခြင်းဟာ ဥပဒေရေးရာကိစ္စရပ်တွေမှာ ထိထိရောက်ရောက် အသုံးပြုနိုင်စေ ကြောင်းသေချာစေဘို့ လိုအပ်တဲ့ စိစစ်မှုနှင့် စစ်မှန်မှုကို ပံ့ပိုးပေးပါတယ်။
အသုံးများတွေ့နိုင်တဲ့ Notary နဲ့ Affidavit တွေကတော့ -
(၁) လက်ခံအသိပြုမှတ်တမ်းလွှာ (Acknowledgement)
အသိအမှတ်ပြုမှုတစ်ခုရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ဟာ စာရွက်စာတမ်း လက်မှတ်ရေးထိုးသူသာ ဘယ်သူဘယ်ဝါ ဖြစ်ကြောင်းနဲ့ တောင်းဆိုထားပြီး စာရွက်စာတမ်းဟာ မိမိရဲ့ပင်ကိုယ်စိတ်ဆန္ဒအလျောက် လက်မှတ် ရေးထိုးထားကြောင်း သေချာစေဘို့ဖြစ်ပါတယ်။ ပိုင်ဆိုင်မှု၊ ပေါင်နှံမှုများနှင့် ယုံကြည်မှုဆိုင်ရာ စာရွက် စာတမ်းများကဲ့သို့သော တန်ဖိုးကြီးပိုင်ဆိုင်မှုများနဲ့ပတ်သက်ပြီး၊ စာရွက်စာတမ်းတွေအတွက် မကြာ ခဏ အသိအမှတ်ပြုရန်ကိစ္စတွေမှာတွေ့ရပါတယ်။
စာရွက်စာတမ်းကို လက်မှတ်ထိုးရန် သာမာန်အလေ့အကျင့်ဖြစ်ပေမဲ့လည်း မလိုအပ်ပါဘူး။ စာရွက်စာ တမ်းကိုကြိုတင်လက်မှတ်ရေးထိုးနိုင်ပြီး မိမိကအဲ့ဒီစာရွက်ကို အသိအမှတ်ပြုကြောင်း အကြောင်းကြား အသိပေးနိုင်ပါတယ်။
(၂) Jurats
ဂျူရတ်အဖွဲ့၏ ရည်ရွယ်ချက်ဟာ စာရွက်စာတမ်းတစ်ခု၏ အကြောင်းအရာများ အမှန်ဖြစ်ကြောင်း ကတိသစ္စာပြုရန် (သို့မဟုတ်) အတည်ပြုရန် လက်မှတ်ထိုးသူတစ်ဦးအတွက် ဖြစ်ပါတယ်။ တရား စီရင်ပိုင်ခွင့်အပေါ် မူတည်၍ ၎င်းကို ကျမ်းကျိန်လွှာ၊ ကျမ်းကျိန်အတည်ပြုခြင်း သို့မဟုတ် ကတိ သစ္စာပြုခြင်းဟုလည်း ခေါ်ဆိုနိုင်ပါသည်။
ဂျူရတ်အတွက်၊ လက်မှတ်ထိုးသူဟာ ဆိုင်ရာတွေရှေ့မှောက်ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျလာပြီး စာရွက်စာ တမ်းကို လက်မှတ်ထိုးရပါမယ်။ ပြီးတဲ့နောက် ကတိသစ္စာပြုခြင်း သို့မဟုတ် ကတိသစ္စာပြုခြင်းတို့ကို စီမံဆောင်ရွက်ရမှာဖြစ်ပြီး စာရွက်စာတမ်းပါ ဖော်ပြချက်များ မှန်ကန်ကြောင်း လူသိရှင်ကြားတရားဝင် မြွက်ဟကြေငြာရပါတယ်။ ကတိသစ္စာပြုခြင်း သို့မဟုတ် ကတိသစ္စာပြုခြင်းကြားမှာ လက်မှတ်ရေးထိုး သူက ရွေးချယ်သင့်ပါတယ်။
ကတိသစ္စာပြုခြင်း သို့မဟုတ် ကတိသစ္စာပြုခြင်းဟာ စာရွက်စာတမ်းပါ အကြောင်းအရာများ မှန်ကန် ကြောင်း လက်မှတ်ရေးထိုးသူက အတည်ပြုတာဖြစ်တဲ့အတွက် ဂျူရတ် သို့မဟုတ် စိစစ်ခြင်းလုပ် ဆောင်ခြင်းရဲ့ အရေးကြီးတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အကြောင်းအရာများ မမှန်ပါကလည်း လိမ်လည်မှုဖြင့် တရားစွဲခံရနိုင်ပါတယ်။ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်မှာတော့ ဂျူရတ်တစ်ဦး ဘယ်သူ ဘယ်ဝါဖြစ်ကြောင်း အထောက်အထားပြဘို့ လက်မှတ်ရေးထိုးသူ လိုအပ်ပါတယ်။
(၃) ကတိသစ္စာများ/ကတိကဝတ်စာတမ်းများ (Oaths & Affirmations)
တစ်ခါတစ်ရံတွင်၊ ကာယကံရှင်တစ်ဦးဟာ ဂျူရတ်၊ ကျမ်းကျိန်လွှာ သို့မဟုတ် အခြားရေးထားတဲ့ စာရွက်စာတမ်းရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ်မဟုတ်ဘဲ နှုတ်ဖြင့် ကတိသစ္စာပြုရန် ကာယကံရှင်ကို ရိုးရှင်း စွာလိုအပ်ပါလိမ့်မယ်။ နှုတ်နဲ့ကျိန်ဆိုခြင်း သို့မဟုတ် ကတိသစ္စာပြုခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ အမှု သည်ကို သစ္စာရှိစေဘို့ တွန်းအားပေးရန်ဖြစ်ပါတယ်။
ကျိန်ဆိုခြင်းဟာ မြင့်မြတ်တဲ့ ဂုဏ်သရေရှိပုဂ္ဂိုလ်ကို သစ္စာစောင့်သိတဲ့ အဓိဋ္ဌာန်ကတိကဝတ်စကားဖြစ် ပါတယ်။ ကတိသစ္စာပြုခြင်းဟာ လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဂုဏ်ကို ထင်ရှားစေတဲ့ ကတိစကားဖြစ် ပါတယ်။ ထပ်မံ၍ လက်မှတ်ရေးထိုးသူက ရွေးချယ်မှု ပြုလုပ်သင့်ပါတယ်။
(၄) လက်မှတ်ထိုး မိတ္တူ (Copy Certification)
မိတ္တူ အသိအမှတ်ပြုလက်မှတ်ဟာ မူရင်းစာရွက်စာတမ်း၏ ပြန်လည်ထုတ်လုပ်ခြင်းအတွက် အပြည့် အစုံ၊ မှန်ပြီး တိကျသော မူရင်းမှတ်တမ်း သို့မဟုတ် ပြန်လည်ထုတ်လုပ်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း အတည်ပြု ခြင်းဘဲဖြစ်ပါတယ်။
အသိအမှတ်ပြုလက်မှတ်မိတ္တူလိုအပ်သောစာရွက်စာတမ်းများကတော့ ဘွဲ့၊ ဒီကရီ၊ ဒီပလိုမာအောင် လက်မှတ်များ၊ ယာဉ်မောင်းလိုင်စင်များ၊ ငှားရမ်းမှု၊ စာချုပ်များ၊ ယာဉ်ခေါင်းစဉ်များ၊ လူမှုဖူလုံရေး ကတ်များ၊ ဆေးမှတ်တမ်းများနဲ့ အရောင်းစာရင်းများ ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။
သက်သေခံလက်မှတ် မိတ္တူကို လုပ်ဆောင်ရန်၊ မူရင်းစာရွက်စာတမ်း လက်ဝယ်ရှိသူ (“စာရွက်စာတမ်း ထိန်းသိမ်းသူ” ဟုလည်း ခေါ်သည်) မူရင်းစာရွက်စာတမ်းကို Notary သို့ ယူလာပြီးဆောင်ရွက်ထား တာမျိုးဖြစ်ပါတယ်။ Notary ဟာ ပုံမှန်အားဖြင့် စာရွက်စာတမ်းရဲ့ မိတ္တူကို ပြုလုပ်ပြီး မိတ္တူဟာ မူရင်းရဲ့ မှန်ကန်၊ တိကျပြီး ပြီးပြည့်စုံသော မိတ္တူဖြစ်ကြောင်း အတည်ပြုရန်အတွက် မိတ္တူအသိအမှတ်ပြုလက် မှတ်အတွက် လက်မှတ်ကို ဖြည့်စွက်ပေးခြင်းမျိုးဖြစ်ပါတယ်။
မိတ္တူအသိအမှတ်ပြုလက်မှတ်များကို Common Notarial Actအက်ဥပဒေအဖြစ် သတ်မှတ်သော် လည်းဘဲ၊ U.S.ပြည်နယ်များရဲ့ ထက်ဝက်နီးပါးဟာဒီနည်းနဲ့တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုမှုတွေကို လုပ် ဆောင်ခြင်းမှ တားမြစ်ထားပါသေးတယ်။ အချို့သောပြည်နယ်တွေက မူရင်းကိုကူးယူထားတဲ့ မိတ္တူ ကိုလက်ခံပေမဲ့ image ကဲ့သို့သော၊ screen-shot ကဲ့သို့သောရုပ်ပုံတွေကို တရားဝင်အဖြစ်လက်မခံပါ ဘူး။ အချို့ပြည်နယ်တွေကတော့ ဂရပ်များ၊ မြေပုံများ သို့မဟုတ် ရုပ်ပုံများကဲ့သို့သော “မှတ်တမ်းများ” နှင့် “အရာများ” နှစ်ခုလုံးရဲ့မိတ္တူများကို အသိအမှတ်ပြုခွင့်ပြုထားပါတယ်။ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်အစိုးရအရာရှိများ သို့မဟုတ် ဥပဒေတရားရုံးက တောင်းဆိုပါက ရှေ့နေပါဝါ သို့မဟုတ် Notary ၏ ဂျာနယ်မိတ္တူများကိုသာ သက်သေခံခွင့်ပြုထားပါတယ်။ ပြည်နယ်နေရာဒေသ အလိုက်မူကွဲရှိတာတွေကိုသတိပြုဘို့လိုပါတယ်။
ဖလော်ရီဒါ နှင့် တက္ကဆက် အပါအဝင် ပြည်နယ်အများအပြားသည် မွေးဖွားခြင်း၊ သေဆုံးခြင်းနှင့် အိမ်ထောင်ရေး လက်မှတ်များကဲ့သို့သော အများသူငှာ စာရွက်စာတမ်းများဖြစ်သည့် အရေးကြီးသော မှတ်တမ်းများ (vital records) ရဲ့ မိတ္တူလက်မှတ်များကို မိတ္တူဖြင့်တဆင့်အသုံးပြုခြင်းကို တားမြစ်ထားပါတယ်။ ဒီလိုအထောက်အထားတွေ၊ စာရွက်စာတမ်းများရဲ့ အသိအမှတ်ပြုမိတ္တူများကို ပုံမှန်အားဖြင့် မူရင်းထုတ်ပေးတဲ့သည့် အေဂျင်စီထံမှ ရယူရမှာဖြစ်ပါတယ်။
Texas နဲ့ Montana ရှိ Notaries များကတော့ အီလက်ထရွန်းနစ်မှတ်တမ်းတစ်ခုရဲ့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ မိတ္တူ physical copies (အီလက်ထရွန်နစ်စာရွက်စာတမ်းတစ်ခု၏ ပုံနှိပ်မိတ္တူကဲ့သို့) ဟာမှန်ကန် ကြောင်းစိစစ်ပြီးပါက သက်သေခံခွင့်ပြုထားပါတယ်။
(၅) လက်မှတ်သက်သေခံခြင်း (Signature witnessing)
ကော်လိုရာဒိုနှင့် ပင်ဆယ်လ်ဗေးနီးယားကဲ့သို့သော အချို့ပြည်နယ်များက လက်မှတ်သက်သေခံခြင်းပြု လုပ်ခွင့် Notariesကိုခွင့်ပြုထားပါတယ်။ ဒီမှတ်တမ်းမှတ်ရာအက်ဥပဒေဖြင့်၊ ဆိုင်ရာရုံးကို ကိုယ်တိုင် ရောက်လာတဲ့ပုဂ္ဂိုလ် သူ (သို့မဟုတ် ) သူမကတောင်းဆိုတာဖြစ်ကြောင်းနှင့် မှတ်တမ်းပေါ်ရှိလက်မှတ် ဟာလည်း ရှေ့မှောက်ရောက်နေသူရဲ့ လက်မှတ်ဖြစ်ကြောင်း သက်သေထူနိုင်ရင် အသိအမှတ်ပြုပါ တယ်။
လက်မှတ်သက်သေခံခြင်းနှင့် အသိအမှတ်ပြုခြင်းကြား အဓိက ကွာခြားချက်ကတော့ စာရွက်စာတမ်း ကို လက်မှတ်ရေးထိုးထားသည့် သက်သေခံချက်ဖြစ်သည်။ သက်သေခံလက်မှတ်နှင့် တရားသူကြီး၊ ကျမ်းကျိန်ခြင်း သို့မဟုတ် ကတိသစ္စာပြုခြင်း သို့မဟုတ် ကတိသစ္စာပြုခြင်းကြား အဓိက ခြားနားချက် ကတော့ လက်မှတ်ဖြင့် သက်သေခံခြင်းနည်းနဲ့ အဆုံးအဖြတ်ပေးတာမျိုးဖြစ်ပြီး၊ ကာယကံရှင်ဟာ ကျမ်းကျိန်ခြင်းအစရှိတဲ့ စီမံခန့်ခွဲခြင်းနည်း မဟုတ်တာပါဘဲ။
လွယ်မယောင်နဲ့ခက်၊ တိမ်မယောင်နဲ့နက်တဲ့ ဥပဒေကြောင်းရဲ့သဘောသဘာဝကို စိတ်ညစ်နေကြဘို့ ထက် မရှိမဖြစ်၊ မသိမဖြစ်တဲ့ နေ့တဓူဝလုပ်ရိုးလုပ်စဉ်ကိစ္စတွေကို ရိုးရိုးကြည့်ပြီးကိုယ့်အတွက်အသုံး မှန်ကန်စွာချနိုင်ကြတဲ့ မြန်မာကွန်မြူနီတီကြီးဖြစ်ပေါ်လာစေရေးသို့………..
