Credit ကို “အေၾကြး” ဟုဆိုၾကသူေတြ

ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္မ်ားအတြင္းက လူမွုကြန္ယက္ေတြမွာၿပန့္ႏွံ့ခဲ့တဲ့ အေမရိကႏိုင္ငံေရာက္အေၿခခ်ေနထိုင္တဲ့ လူငယ္ ႏွစ္ဦးရဲ့စကားေၿပာခန္းဗီဒီယိုဖိုင္တခုကိုအမွတ္မထင္ၾကည့္ရွုမိခဲ့ပါတယ္။ သူတို့ႏွစ္ဦးရဲ့ေဆြးေႏြးခ်က္ကိုအတိုခ်ဳပ္ ေၿပာရရင္ေတာ့ အေမရိကမွာေၿပာင္းေရႊ့အေၿခခ်ေနထိုင္ၾကရတဲ့ဘ၀ဟာ အလြန္းၾကမ္းတမ္းေၾကာင္းဆိုတဲ့အ ခ်က္ပါဘဲ။ ဒါဟာၿငင္းစရာမလိုတဲ့အခ်က္ဆိုတာကို စာဖတ္ပရိတ္နားလည္ထားၿပီးသားပါ။ ဒီဗီဒီယိုဖိုင္ဟာရုတ္ တရက္ၾကည့္ရင္ဟုတ္တာေတြေၿပာေနတာဘဲလို့ေယဘူယ်ထင္စရာရွိေစမဲ့ စိုးရိမ္စရာ/အထင္လြဲစရာ သတင္း မွားၿဖစ္ေနတာမို့၊ ေမာင္မိုးညိဳအေနနဲ့စိုးရိမ္မိရာက ဒီေဆာင္းပါးေရးၿဖစ္တာပါ။ သူတိို့ေလးေတြရဲ့ေဆြးေႏြးခ်က္ အေၾကာင္းရင္းခံကေတာ့၊ ဘာလုပ္လုပ္၊ ဘာ၀ယ္၀ယ္၀ယ္၊ ဘာသံုးသံုးအေၾကြးေတြခ်ည့္ပါဘဲဆိုၿပီးၿငီးတြားရင္း၊ “အေၾကြး”စနစ္ကိုအၿပစ္ပံုခ်ၾကတဲ့အေၾကာင္းပါ။ အထူးသၿဖင့္ ဗီဒီယိုပါဆယ္ေက်ာ္ သက္ရြယ္လူငယ္ေတြၿဖစ္ေန တာမို့၊ ေၿပာင္းေရႊ့အေၿခခ်သူၿမန္မာလူငယ္ေတြၾကားမွာ၊ မွားယြင္းတဲ့အယူအဆ၊ ထိုးေဖါက္၀င္ေရာက္ ေနရာ ယူေနၿပီဆိုတဲ့လကၡဏာေတြ ၀မ္းနည္းဖြယ္ေတြ့ေနရပါတယ္။

အဲ့ဒီအၿပန္အလွန္ေၿပာဆိုၾကတဲ့စကား၀ိုင္းမွာ “အေၾကြး”ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရကိုအေလးထားေၿပာသြားတာ ကိုေတြ့ ရပါတယ္။ အေမရိကႏိုင္ငံအပါအ၀င္ တိုးတက္တဲ့ႏိုင္ငံၾကီးငယ္မဟူမွာ credit ဆိုတဲ့ စနစ္ကိုစတင္ အသံုးၿပဳခဲ့၊ ၿပဳေနၾကတာႏွစ္ပရိေစၦဒအေတာ္ၾကာပါၿပီ။ သမိုင္းနဲ့ခ်ီေၿပာရရင္ပထမနဲ့ဒုတိယကမၻာစစ္ကာလထဲက ဒီအယူ အဆသစ္ စတင္ေပၚထြန္းခဲ့ၿခင္းပါ။ စီးပြားပ်က္ကပ္ေတြေၾကာင့္လူ့ဘ၀ကေနေန့ခ်င္းညခ်င္းဒုကၡအတိေရာက္ၾက သူေတြသိန္းသန္းနဲ့ခ်ီတဲ့အၿဖစ္ေတြကိုကာကြယ္ႏိုင္မဲ့အစီအမံေတြကိုၾကံစည္တီထြင္ရာကေန၊ လူတိုင္းၾကံဳေတြ့ရ ႏိုင္ေခ်မ်ားတဲ့ ေငြေရးေၾကးေရးပ်က္ၿပဳန္းမွု (financial crisis/bankruptcy) ကိုမွ်ေ၀ခုခံႏိုင္မဲ့ (spreading of risk burden) အာမခံစနစ္ (insurance) ေပၚေပါက္လာၿခင္းပါဘဲ။ အဲ့ဒီေနာက္ဆက္တြဲမွာဘဲ ထုတ္ကုန္ပစၥည္း ရဲ့ ၀ယ္လိုအား (buying power) ကိုၿမွင့္တင္ေပးႏိုင္မဲ့ ေငြေၾကးၾကိဳတင္သံုးစြဲခြင့္ (loaning) ကိုဘဏ္ေတြက စတင္ၿပီး၊ ေစ်းကြက္ေတြမွာအသံုးၿပဳလာၾကပါတယ္။ ဘဏ္မ်ားရဲ့ရပ္တည္ႏိုင္ေရးနဲ့တည္ၿငိမ္ေရးအသက္ေသြး ေၾကာဟာ ေငြလည္ပါတ္မွု (everlasting cash flow)ပါ။ ဒီအတြက္ကိုယ့္ဘဏ္ရဲ့ေငြကိုကိုယ္စိတ္ခ်ရသူေတြက၊ သံုးခ်င္လာေအာင္စည္းရံုးဆြဲေဆာင္ၾကရပါတယ္။ အဲ့ဒီအတြက္ “မိမိစိတ္ခ်ရမဲ့” စားသံုးသူ (တနည္း)မိမိေငြကို သံုးစြဲမဲ့သူကသံုးခ်င္လာေအာင္မက္လံုးအမ်ိဳးမ်ိဳးတီထြင္ေပးလာၾကရပါတယ္။ “မိမိစိတ္ခ်ရမဲ့” စားသံုးသူ လို့ဆို တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အဲ့ဒီေငြကိုပံုမွန္သံုးၿပီး၊ ပံုမွန္ၿပန္ဆပ္ႏိုင္မဲ့သူေတြမ်ားမ်ားေပၚေပါက္လာေရးဟာ၊ ဘဏ္မ်ား အတြက္ ေနာက္တဆင့္လိုအပ္တဲ့အခရာက်တဲ့အခ်က္ပါ။ ဒီကေန့မွာ ပိြဳင့္စနစ္နဲ့ေငြေၾကး cash reward စနစ္၊ traveling point စနစ္စသၿဖင့္ေပၚေပါက္လာတဲ့ credit cards ေတြကိုေတြ့ၿမင္ႏိုင္ၾကမွာပါ။

ဆိုခဲ့တဲ့ ဘဏ္မ်ားရဲ့သက္ဇိုးရွည္ေရးကိစၥမွာ“မိမိစိတ္ခ်ရမဲ့” စားသံုးသူ ရရွိလာေရး၊ ေပါမ်ားလာေရးအတြက္၊ တိုးတက္တဲ့ႏိုင္ငံၾကီးေတြမွာ credit rating (score) system ကိုစတင္အသံုးခဲ့ၾကတာဟာ၊ ခုဆိုရင္ လူတိုင္း ဘ၀ရွင္သန္ရပ္တည္ေရးအတြက္အေရးပါတဲ့အစိတ္အပိုင္းတခုၿဖစ္မွန္းမသိၿဖစ္ေနပါၿပီ။

ဒီေနရာမွာ Credit ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရကို “အေၾကြး” လို့ဘယ္သူကဘယ္တံုးကတီထြင္လိုက္တယ္ဆိုတာအစရွာ မရၿဖစ္ေနပါတယ္။ ပိုဆိုးတာက “အေၾကြး”ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရဟာ ၿမန္မာ့လူမွုဆက္ဆံေရးနဲ့စီးပြားေရးနယ္ပါယ္မွာ “အက်ဥ္ခံ”ေ၀ါဟာရအေနနဲ့ရွိခဲ့တဲ့ဓေလ့ဟာအရိုးစြဲေနပါတယ္။ “အေၾကြး”ရွိသူေတြလူရာမ၀င္ၿဖစ္ၿပီး၊ အကူ အညီေပးခ်င္ၾကသူေတြလက္တြန့္တဲ့အေနအထားပါ။ ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမအရင္းအၿခာေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းေတြ ေတာင္ “အေၾကြး”ရွိသူဆိုရင္ေမးေငါ့ခံၾကရယံုမက၊ လူရာအသြင္းမခံရပါဘူး။

“အေၾကြး” နဲ့ အေမရိကလူမွုစီးပြားဘ၀မွာမရွိမၿဖစ္ရွိေနဘို့လိုတဲ့ credit ေလာကၾကီးနဲ့ ထိပ္တိုက္ေတြ့ၾကတာ ၾကာပါၿပီ။ နီးစပ္ရာအခ်င္းခ်င္းလက္တို့ၿပီး၊ “အေၾကြး”မထားၾကဘို့၊ “အေၾကြး”မ၀ယ္ဘို့၊ တန္ရာတန္ဘိုးကိုအၿပီး ေပး၀ယ္ဘို့စတဲ့ စကားေတြပလူပ်ံေနတာမတားႏိုင္မဆီးႏိုင္ေအာင္ပါဘဲ။ “အေၾကြး”မ၀ယ္ဘဲ ေငြအၿပည့္ေပးေခ် ၀ယ္ယူရတာကို ဂုဏ္ယူ၀င့္ၾကြားၾကသူေတြကိုလည္းၿမင္ဘူးပါတယ္။ Credit card သံုးတာကိုရွုတ္ခ်ၾကသူေတြ လဲဒုနဲ့ေဒးပါ။

ဒါေတြအားလံုးဟာၾကီးမားလြန္းတဲ့ မွားယြင္းတဲ့အယူအဆၾကီးတခုၿဖစ္ယံုမက တဖက္သားရဲ့အနာဂါတ္ဘ၀ ကိုရိုက္ခ်ိဳးဖ်က္ဆီးရာေရာက္တယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကို၊ တိုက္တြန္းေၿပာဆိုၾကသူေတြမသိၾကေလေရာ့သလားလို့ စိုးရိမ္ စိတ္၀င္မိပါတယ္။ Credit ဟာ “အေၾကြး” မဟုတ္ပါဘူး။ Credit ဟာ သက္ဆိုင္သူ (ရယူသံုးစြဲသူ) အတြက္ ခံစားရတဲ့ အသိအမွတ္ၿပဳခံနံမယ္ေကာင္းတခုလို့ဆိုရရင္ပိုၿပီးမွန္လိမ့္မယ္လို့ယူဆပါတယ္။ ေငြၾကိဳ တင္သံုး စြဲခြင့္ၿပဳသူ(Debtor/borrower) ဘဏ္ (lender/creditor/bank)၊ လုပ္ငန္း(သို့မဟုတ္)ကုန္ပစၥည္း (သို့မဟုတ္) ေငြေၾကးသတ္မွတ္ခ်က္တခုခုတို့ပါ၀ယ္တဲ့ (၃)ဦး(၃)ဖလွယ္အ၀န္းအ၀ိုက္ၾကားမွာ(ဥပေဒအရ) ထားရွိတဲ့ “ယံုၾကည္အပ္ႏွံမွု” (Trust) ပါ။ အဲ့ဒီ trust မွာပါ၀င္ၿပီး၊ တာ၀န္ေၾကအခ်ိန္မွန္ေငြၿပန္လည္ေပးသြင္း ၿခင္းနည္းနဲ့ ရယူသံုးစြဲသူဟာေငြေခ်းငွားသူမဟုတ္ေတာ့ဘဲ၊ credit ရရွိသူၿဖစ္သြားပါတယ္။ Good Credit ရွိသူေတြမ်က္ႏွာ ရွိၾကပါတယ္။ ဘဏ္ေတြ၀ိုင္း၀ိုင္းလည္ၿခင္းခံၾကရပါတယ္။ ဒီcredit ေကာင္းမေကာင္းကို စဥ္ဆက္မၿပတ္စိစစ္ေန တဲ့အဖြဲ့အစည္းေတြရွိၿပီး၊ ဒီအဖြဲ့ေတြရဲ့ credit rating ဟာ တိုးတက္တဲ့ႏိုင္ငံၾကီး ေတြမွာေနထိုင္ၾကသူ ဆင္းရဲခ်မ္း သာမေရြးတို့အတြက္ အေရးပါအရာေရာက္လွတဲ့ လူ့ဘ၀အစိတ္အပိုင္း ေတြၿဖစ္ေနပါတယ္။ တမဟုတ္ၿခင္းရတဲ့ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ -

(က) လူ့ဘ၀ရဲ့အိပ္မက္ၿဖစ္တဲ့၊ အိမ္/ၿခံ၊ ကား၀ယ္ယူရာမွာ ဘဏ္ေငြေခ်းရာတြင္လြယ္ကူၿခင္း။

(ခ) အတိုးႏွဳန္းသက္သာၿခင္း၊

(ဂ) မိမိႏွင့္တကြမိမိသားသမီးမ်ားရဲ့ အဆင့္ၿမင့္ပညာေရးအတြက္ပညာသင္ၾကားစရိတ္ေလ်ွာက္ထားရာတြင္ ႏွင့္ဘဏ္ေငြေခ်းရာတြင္လည္းရရွိႏိုင္မည္ူ့အခြင့္ အလမ္းေကာင္းၿခင္း၊

(ဃ) အိမ္ငွားရမ္းရာတြင္ေကာင္းစြာအေထာက္အကူၿပဳၿခင္း၊

(င) မိမိလိုအပ္မည့္ Credit card အမ်ိဳးစားအမ်ိဳးမ်ိဳးတို့ကိုစိတ္ၾကိဳက္ထားရွိသံုးစြဲခြင့္ရွိၿခင္း၊ ယင္း ကတ္မ်ားက ေပးလာမည့္ေနာက္ဆက္တြဲအက်ိဳးထူးမ်ားၿဖစ္ေသာ reward ႏွင့္အက်ိဳးအၿမတ္ ပိြဳင့္မ်ားခံစားရရွိႏိုင္ၿခင္း၊

(စ) ကုန္ပစၥည္း(သို့မဟုတ္) စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားဖြင့္လွစ္ရာတြင္၎၊ တိုးခ်ဲ့ရာတြင္၎၊ မိမိလိုလားခ်က္ကို တိုးတက္ေတာင္းဆိုၿခင္း၊ ယွဥ္ၿပိဳင္အေရးဆိုခြင့္ရွိၿခင္း၊

(ဆ) cell phones၊ Utilities ကဲ့သို့ေသာ services မ်ားရရွိရန္လြယ္ကူၿခင္း၊

Credit ဟူေသာအရာသည္ “အေၾကြး” ဆိုသည့္မွားယြင္းေသာအယူအဆကိုမိမိကိုယ္တိုင္လည္းခ၀ါခ်ၿပီး၊  သူ တပါးကိုအလြယ္တကူလမ္းမွားသို့တြန္းပိုၿခင္းမ်ားရပ္တန္းကရပ္ၾက၍၊ Credit ကိုေကာင္းႏိုင္သမွ် ေကာင္းေအာင္ ထိန္းသိမ္းႏို္င္ေသာ ၿပည္ပေရာက္ၿမန္မာမိသားစုမ်ားေပၚထြန္းလာေရးသို့။     ။

ယာဥ္တိုက္မွုၿဖစ္ခဲ့ေသာ္ …..

ယခင္လမ်ားက အေမရိကေရာက္ၿမန္မာမ်ားအတြက္ မသိမၿဖစ္သိသင့္တဲ့ က်န္းမာေရးအာမခံရဲ့အေၿခခံသေဘာ တရားေတြတင္ၿပခဲ့ပါတယ္။ ဒီလမွာေတာ့ ေန့စဥ္အလုပ္ခြင္(သို့မဟုတ္)ကိစၥၾကီးငယ္တို့အတြက္ ဘ၀ပ်ားပန္း ခတ္ၾကရသူၿမန္မာေတြအတြက္ နားလည္လိုက္နာသင့္တဲ့ ယာဥ္တိုက္မွုအာမခံ (Road Traffic Accidents)ေတြ ဘက္လွည့္ၾကရေအာင္ပါ။ ဒီကိစၥကလည္းအေရးၾကီးၿပီး၊ မိသားစုတိုင္းနဲ့ကင္းလို့မရတဲ့ကိစၥၾကီးတခုပါ။ ၾကိဳတင္ အသိေပးလိုတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အာမခံကိစၥအေရးယူေဆာင္ရြက္မွုတိုင္းဟာ၊ မိမိအာမခံ၀ယ္ယူရာကုမၸဏီၾကီး မ်ားရဲ့လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမူေဘာင္စည္းမ်ဥ္း(framework) ရဲ့သေဘာထားထားနဲ့ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ဟာ အခရာမို့ ဒီေဆာင္းပါးဟာ၊ Casualty property insurance လို့ေခၚတဲ့သူတပါးယာဥ္ထိခိုက္မွုအာမခံရဲ့ေဘာင္ေတြ ကိုခ်ၿပ တဲ့ ေယဘူယ် ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြလို့ဆိုပါရေစ။

ယာဥ္တိုက္မွုလို့အရပ္စကားကနားလည္တဲ့Road Traffic Accident ဟာ accident လို့ဆိုတဲ့အတြက္ေၾကာင့္၊ မေတာ္တဆၿဖစ္မွုဆိုတဲ့အခ်က္ကို၊ သိနားေစၾကလိုပါတယ္။ အဲ့ဒီအတြက္တမင္ၾကိဳတင္ၾကံရြယ္မွု (premeditated act) မပါတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ေပၚေပါက္လာရတဲ့ၿဖစ္ရပ္ကို၊ ဥပေဒနဲ့ အာမခံရွူေဒါင့္ေတြကၾကည့္ ရာမွာ၊ ၿဖစ္ေပၚေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းကိုေဖၚထုတ္ၾကရပါတယ္။ (Cause of accident) ယာဥ္တိုက္မွုအားလံုး လိုလိုတို့ဟာ တဖက္ဖက္ကယာဥ္စည္းကမ္းကိုေဖါက္ဖ်က္ၾကရာကေနေပၚေပါက္ရၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီ့အတြက္ ေၾကာင့္တင္ၾကိဳ ၾကံရြယ္မွုရွိခဲ့ရင္ မွူခင္းဆိုင္ရာကိစၥၿဖစ္သြားေစတဲ့အတြက္ ရာဇ၀တ္မွုေၾကာင္းအၿဖစ္ေၿပာင္းလဲ သြားပါတယ္။ စာေရးသူေဆြးေႏြးလိုရင္းကေတာ့၊ တင္ၾကိဳၾကံရြယ္ၿခင္းအလ်င္းမရွိတဲ့မေတာ္တဆမွုေၾကာင့္၊ ေပၚေပါက္ရတဲ့ ယာဥ္တိုက္မွုကို ေလ့လာၾကည့္ၾကရေအာင္။

ယာဥ္တိုက္မွုၿဖစ္ခဲ့ေသာ္

ယာဥ္တိုက္မွုၿဖစ္ခ်ိန္မွာ သတိဘယ္လိုဘဲေကာင္ၿပီးဗဟုသုတၾကြယ္၀မွုရွိပါေစ၊ လိုက္နာသင့္တဲ့ကိစၥေတြလစ္ ဟင္းမွုရွိတတ္ၾကတာဓမၼတာပါ။ စာဖတ္ပရိႆာတ္အားလံုးသိၿပီးၿဖစ္ေပမဲ့ ၿပန္သတိေပးပါရေစ။

-       ထိခိုက္နာက်င္မွုရွိရင္ (911) မွတဆင့္ေဆးအကူအဖြဲ့ (Emergency Tech) ႏွင့္ရဲကိုေခၚပါ။ ထိခိုက္မွု မရွိပါက ယင္းအကူအဖြဲ့ေရာက္လာေလ့မရွိပါဘူး။ လာခဲ့လ်င္လည္း ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္(သို့မဟုတ္) ပါတ္ သက္သူ အားလံုးတို့၏စာရြက္စာတမ္းမ်ားကိုကူညီဖလွယ္ေပးၿခင္းသာၿပဳလုပ္ပါတယ္။

-       ရဲအရာရွိက စစ္ခ်က္ယူခဲ့ရင္၊ အမ်ားအားၿဖင့္ယာဥ္စည္းကမ္းက်ဴးလြန္သူကိုဦးစြာပထမစစ္ေဆးေမးၿမန္း ေလ့ရွိတာကိုသတိခ်ပ္ပါ။ ရဲအရာရွိကေပးတဲ့ Case (အမွုတြဲနံပါတ္) ကိုသိမ္းဆည္းပါ။ ရဲအရာရွိရဲ့မွတ္ ခ်က္အရ၊ က်ဴးလြန္သူဟာၿပစ္ဒါဏ္ (charge) အၿဖစ္သတ္မွတ္ခံရေသာ္လည္း၊ အာမခံကုမၸဏီရဲ့ ၿပစ္ ဒါဏ္သတ္မွတ္ခ်က္ဟာရဲအရာရွိရဲ့ အယူအဆနဲ့ကြာၿခားႏိုင္တယ္ဆိုတာကိုသတိခ်ပ္ပါ။

-       တိုက္ခံရသူႏွစ္ဖက္လံုးက စာရြက္စာတမ္းလဲလွယ္ရာမွာ၊ အာမခံကတ္ၿပား၊ ယာဥ္ေမာင္းလိုင္စင္နဲ့ ယာဥ္တို့ရဲ့ Year,Make နဲ့ model ေတြပါဘို့လိုပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့၊ ကိုယ့္မွာပါလာတဲ့ Cell Phone နဲ့ဓါတ္ပံုရိုက္ယူထားလိုက္ပါ။ ၿဖစ္ႏိုင္ရင္မိမိလိပ္စာ/ဖံုးနံပါတ္တို့ကို တဖက္သူကိုမေပးတာအ ေကာင္းဆံုးပါ။ အက်ိဳးထက္အၿပစ္မ်ားတတ္ပါတယ္။

-       အၿမန္ယဥ္လမ္းမၾကီးၿဖစ္ရင္ ကိုယ့္ကားထဲကအၿပင္ကိုမထြက္ပါနဲ့။ ထိခိုက္နာက်င္မွုအလ်င္းမရွိခဲ့ရင္၊ နီးစပ္ရာ လမ္းဆံုကိုကိုယ့္ကားကိုေရႊ့ၿပီးမွ၊ ကားထဲကထြက္ပါ။

-       ေနာက္ဆံုးဆိုေပမဲ့အေရးၾကီးဆံုးအခ်က္ကေတာ့၊ ကိုယ္ကက်ဴးလြန္မိရင္ေတာင္၊ ၀န္ခံစရာမလိုပါဘူး။ အာမခံကုမၸဏီနဲ့ရဲအရာရွိတို့ရဲ့ က်ြမ္းၾကင္မွုဆိုင္ရာအဆံုးအၿဖတ္ (Technical Impression/ Conclusion) ဟာ ပဓါနၿဖစ္ပါတယ္။

-       မိမိရဲ့ယာဥ္ေမာင္းႏွင္မရေအာင္၊ ဘီးေရြ့မရေအာင္ၿဖစ္ခဲ့ရင္၊ နီးရာယာဥ္ၿပင္ဆင္ရာဌာနကို ကိုယ့္ကားကို သယ္သြားဘို့ Tow Company ကိုေခၚရပါမယ္။ ရဲမ်ားကတာ၀န္ယူေပးပါမယ္။ ဒါေပမဲ့ သယ္သြားတဲ့ Tow Company နဲ့သယ္သြားမဲ့ Body shop အမည္/လိပ္စာေတြကိုမွတ္သားထားဘို့အေရးၾကီးပါ တယ္။ မိမိကား(ပ်က္စီးရာအစိတ္အပိုင္းမ်ား) နဲ့တဖက္ကယာဥ္တို့ိကိုဓါတ္ပံုရိုက္ယူထားပါ။

အာမခံကုမၸဏီကိုအေၾကာင္းၾကားၿခင္း

ယာဥ္တိုက္မွုၿဖစ္ၿပီး အခ်ိန္ရရင္ (သို့မဟုတ္) အခ်ိန္မရခဲ့ရင္လည္း ေနာက္တေန့အတြင္း ကိုယ့္ရဲ့အာမခံကုမၸဏီ ကိုအေၾကာင္းၾကားဘို့လိုပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ ကိုယ့္ကုမၸဏီကိုအေၾကာင္းၾကားတာအေကာင္းဆံုးလို့ဆိုခ်င္ေပမဲ့၊ ကိုယ့္မွာအၿပစ္မရွိဘူးဆိုတာၾကိမ္းေသေပါက္ေသၿခာခဲ့ရင္ေတာ့ တဖက္အာမခံကုမၸဏီကိုအေၾကာင္းၾကားႏိုင္ပါ တယ္။ ဒါေတြကို ေဆာင္ရြက္ေပးဘို့တာ၀န္အတြက္ကိုယ္ကေငြေၾကးပရီမီယံေပးသြင္းရတာကိုး။ ဒီကိစၥဟာအ ၿမင္အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲႏိုင္သလို၊ အက်ိဳးအၿမတ္လည္းကြာႏိုင္တာမို့အက်ယ္တ၀င့္မေဆြးေႏြးေတာ့ပါဘူး။ ေနာက္တခ်က္က ဟာဥ္တိုက္ခိုက္မွုေၾကာင့္ကိုယ္ခႏၶာထိခိုက္ဒါဏ္ရာရနာက်င္မွုမၿဖစ္ခဲ့ရင္၊ ပါ၀င္ပါတ္သက္ၾက သူေတြေမးေလ့ရွိတဲ့ကိစၥက အာမခံကုမၸဏီမ်ားကိုအေၾကာင္းၾကားသင့္၊ မၾကားသင့္ဆိုတဲ့ကိစၥပါဘဲ။ ထိခိုက္တဲ့ ပ်က္စီးမွုကမိမိတို့ အိပ္စိုက္သတ္မွတ္ေငြ (Deductible) ထက္မမ်ားခဲ့ရင္၊ အေၾကာင္းမၾကားဘဲေနလို့ရပါတယ။္ ဒါေပမဲ့တဖက္ကသူက သက္ဆိုင္ရာယာဥ္စည္းကမ္းထိန္းသိမ္းရာဌာနၾကီး (Motor Vehicle Department) ကို အေၾကာင္းၾကားခဲ့ရင္ေတာ့၊ ကိုယ္မွာအၿပစ္ရွိမရွိကိုသက္ေသထူဘို့လိုသြားတတ္ပါတယ္။ ယခုေခတ္ကာလမွာ တရိပ္ရိပ္တက္ေနတဲ့ယာဥ္ၿပင္ဆင္စရိတ္ေတြေၾကာင့္၊ ဆိုခဲ့တဲ့ Deductible ထက္ပိုမိုမ်ားေလ့ရွိပါတယ္။ အေရးၾကီး တာကေတာ့ ပထမဆံုးဖံုးေခၚအေၾကာင္းၾကားၿခင္း (First Report)ဟာ မိမိဘက္ကအစပ်ိဳးတဲ့ကိစၥ တခုသာၿဖစ္ ၿပီး၊ အာမခံကုမၸဏီကဆက္လုပ္ရမဲ့လမ္းေၾကာင္းအတြက္ၿပီးၿပည့္စံုသြားၿပီလို့ယူဆို့မရပါဘူး။ မိမိရဲ့တိုင္ၾကားခ်က္ ေပၚမွာ တာ၀န္ခ်ထားၿခင္းခံရတဲ့ Claims Adjuster ကမိမိထံဖံုးၿပန္ေခၚၿပီး၊ မိမိရဲ့ တိက်တဲ့ ထြက္ဆိုခ်က္ (Statement) မေတာင္းမခ်င္း၊ ဇာတ္လမ္းမစရေသးဘူးလို့မွတ္ပါ။ Statement ေပးရာမွာ-

-       ၿဖစ္စဥ္လိုရင္းကိုတိတိက်က်ေၿပာပါ -ေန့ရက္အခ်ိန္၊ ေနရာ၊ ရာသီဥတုအေၿခအေန၊ ယာဥ္လမ္းေၾကာ အေၿခအေန၊ ယာဥ္တိုက္ခိုက္ပံု၊ ၿဖစ္စဥ္တဆင့္ၿပီးတဆင့္။

-       မ်က္ၿမင္သက္ေသ(မိမိယာဥ္ထဲကပါလာသူမၿဖစ္ေစရ။) ရွိပါက ရွိေၾကာင္း - အမည္နဲ့ဖံုးနံပါတ္။

-       မိမိကဦးစြာလမ္းအသံုးၿပဳခြင့္ရွိ/မရွိ Right of the way

-       မိမိယာဥ္ၿပင္ဆင္ရန္ Collision center  (Body Shop ဟုအမ်ားကသိ) ေတာင္းခံရပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ မိမိစိတ္ၾကိဳက္ Body shop ကိုသံုးခြင့္ရွိတာမို့ ဆႏၵရွိရင္လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ မိမိအာမခံကုမၸဏီ ကအဲ့ဒီၿပင္ ဆင္တဲ့ရံု ကိုတိုက္ရိုက္ေငြေခ်ခ်င္လဲေခ်မယ္။ ဒါမွမဟုတ္ တန္ဘိုးနည္းတယ္လို့ယူဆရင္မိမိဆီကိုေငြ ထုတ္ေပး ပါမယ္။ ဒီေနရာမွာသိထားဘို့ကေငြထုတ္ေပးၿပီးမၿပင္ဆင္ခဲ့ရင္၊ အာမခံကုမၸဏီမ်ားကမိမိ ကားၿပင္မၿပင္၊ ေနာက္ေၾကာင္းလိုက္တတ္တာကို သတိၿပဳၾကပါ။

-       အာမခံကုမၸဏီက မည္သူ့မွာ ရာႏွဳန္းဘယ္ေလာက္အထိအၿပစ္ရွိေၾကာင္းစာကိုအမွုတြဲပိတ္ၿပီးရင္ထုတ္ ေပးေလ့ရွိတတ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီစာကအေရးၾကီးၿပီးေနာင္မွာသက္ေသအေနနဲ့သံုးဘို့လိုေကာင္းလိုႏိုင္ပါ တယ္။

-       အေရးၾကီးဆံုးကေတာ့ သည္းခံစိတ္ေမြးပါ။

ေရွ့ေနသံုးသင္/မသံုးသင့္

က်ြန္ေတာ္တို့ၿမန္မာမ်ားဟာ အမွုကိစၥတခုၿဖစ္လာရင္ေရွ့ေနအားကိုးတတ္တဲ့စရိုက္အလြန္ၾကီးပါတယ္။ ဘာသာ စကားအက်ြမ္းမ၀င္မွုနဲ့ စာရြက္စာတမ္းေၾကာက္တတ္ၾကတဲ့အတြက္၊ ေရွ့ေနမ်ားကစရိတ္စကေပးစရာမလိုဘူး ဆိုတဲ့ကမ္းလွမ္းခ်က္မ်ား (အမ်ားအားၿဖင့္မိမိအိပ္စိုက္ေပးစရာမလိုလို့ကမ္းလွမ္းၾကေလ့ရွိပါတယ္။) ရွိခဲ့ရင္၊ ဘယ္သူေတြကဘယ္လိုဘဲတားတား၊ ေရွ့ေနငွားၾကေလ့ရွိပါတယ္။ စရိတ္ေရာ၊ ကရိကထကင္းတာကိုး။ ဒီကိစၥနဲ့ပါတ္သက္ၿပီးအၿမင္မ်ိဳးစံုရွိတာမို့၊ သတိေပးလိုတဲ့အခ်က္ၾကီးခုကေတာ့၊ မိမိကေရွ့ေနငွားရမ္းခဲ့ရင္၊ ေရွ့ေနမ်ားရဲ့ ညႊန္ၾကားခ်က္ကိုသံသယစည္းၿခားၿပီးယံုဘို့လိုပါတယ္။ ေရွ့ေနကဘက္လိုက္ေနလား၊ လုပ္စရာကိစၥ ကိုၿပည့္စံုေအာင္၊ ေက်ပြန္ေအာင္မလုပ္ဘူးလားဆိုတဲ့သံသယစိတ္ေတြပြားတတ္ၾကၿပီး၊ စိတ္ပူပန္မွုေတြေပၚလာ တတ္ပါတယ္။ ဒီဟာဘာ့ေၾကာင့္ေၿပာရလဲဆိုေတာ့၊ ေရွ့ေနမ်ားဟာ ေရွ့ေနဆိုတဲ့အတိုင္း၊ ကိုယ့္ဘက္ကလက္ မွတ္ထိုးၿပီးတာနဲ့ခ်ည္ေႏွာင္ၿပီးသားၿဖစ္သြားၿဖစ္အာင္လုပ္တတ္သလို၊ သူတို့ဘက္ကအသာစီးကိုယူထားေလ့ရွိ ၾကပါတယ္။ ဒီအတြက္ေၾကာင့္ေရွ့ေနငွားေတာ့မယ္ဆိုရင္ၾကိဳတင္ေမးသင့္တဲ့ေမးခြန္းၾကီး(၂)ခုကိုေဖါက္သယ္ခ် ပါရေစ။

(က) အမွုတြဲအစမွအဆံုးအထိ၊ မိမိအိပ္ကပ္မွတၿပားတခ်ပ္မွအကုန္က်ခံစရာလိုၿခင္းရွိမရွိ။ (ဒီေနရာမွာစာရြက္ စာတမ္းခ နဲ့တရားရံုးစရိတ္လိုခဲ့ရင္တို့ကိုပါရွင္းရွင္းလင္းလင္းေမးပါ။) ကုန္က်ခံရႏိုင္မဲ့ စရိတ္ကိုပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေမးပါ။

(ခ) မိမိအမွုတြဲႏိုင္သည္ၿဖစ္ေစ၊ ရွံုးသည္ၿဖစ္ေစ၊ အစမွအဆံုးတိုင္ မိမိကို၊ မပ်က္မကြက္ကိုယ္စားၿပဳၿခင္းရွိမရွိ၊ (Representation of the entire legal process even the appeal is required) အမွုရွံဳးႏိုင္ေခ်ရွိရင္၊ တ၀က္တပ်က္နဲ့ ေရွ့ေနကဆက္လက္လိုက္ပါႏိုင္ၿခင္းမရွိေတာ့ေၾကာင္း၊ စာပို့ခံရသူေတြဒုနဲ့ေဒးပါ။

ယာဥ္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ အာမခံႏွင့္ရဲတို့မွအဓိကၾကည့္တတ္တဲ့အခ်က္မ်ား

(က) ယာဥ္ၿပင္ဌာန (Collision Center) ကပ်က္စီးမွုအစီရင္ခံစာႏွင့္စရိတ္တြက္ခ်က္မွု၊

(ခ) ရဲအရာရွိရဲ့သေဘာထား (ရွိခဲ့ရင္လည္း အၿမဲတမ္းေတာ့မဟုတ္)

(ဂ) ယာဥ္ခ်င္းထိခိုက္မိေသာေနရာ (Point of contact) ဒီအခ်က္ဟာ ဘယ္သူအၿပစ္ရွိတယ္၊ ဘယ္ေလာက္ အၿပစ္ရွိတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ကိုသက္ေသထူေစႏိုင္တဲ့ညႊန္ၿပခ်က္တခုပါ။

(ဃ) ယာဥ္တိုက္မွုၿဖစ္စဥ္ႏွင့္ပါတ္၀န္းက်င္ေၾကာင္းခ်င္းရာ၊ လမ္းေၾကာင္းအေပၚဦးစြာေရာက္ရွိေနေသာယာဥ္ရဲ့ right-of-the-way

(င) ယာဥ္စည္းကမ္းေဖါက္ဖ်က္မွုပါတ္ေနသက္ေနမွု အတိုင္းတာ (moving violation) (မီးနီကိုၿဖတ္ေၿပးတာ၊ ယာဥ္ေမာင္းရင္းဖံုးစကားေၿပာတာ၊ စသၿဖင့္)

ဆိုခဲ့တဲ့အတိုင္း ယာဥ္တိုက္မွုတို့ဟာ မေတာ္တဆမွုလို့ဆိုတဲ့အခ်က္ေၾကာင့္၊ တဖက္ဖက္ေသာယာဥ္ေမာင္းသူ ဘက္က၊ ေပါ့ဆမွုေၾကာင့္ၿဖစ္တတ္ၾကတာမို့၊ ယာဥ္စည္းကမ္းလိုက္နာေရးဟာမိမိကိုယ္ကိုယာဥ္ေမာင္းစဥ္မွာ အကာအကြယ္ေပးႏိုင္မွုရဲ့အသက္ေသြးေၾကာတခုပါဘဲ။ အေမရိကၿပည္ေထာင္စုတ၀ွမ္းမွာ၊ ယာဥ္စည္းကမ္း ဆိုင္ရာလမ္းညႊန္အမွတ္အသားမ်ားဟာ၊ တမင္သက္သက္ခဲ့်ထြင္ထားၿခင္းေတြမရွိပါဘူး။ လမ္းအသံုးၿပဳၾကသူ တိုင္းမၿဖစ္မေနလိုက္နာၾကဘို့အေရးၾကီးပါတယ္။

မိမိတို့ေနထိုင္ရာေနအိမ္မ်ားသို့ေဘးကင္းရန္ရွင္းစြာၿပန္ေရာက္လာမွာကိုေမွ်ာ္လင့္ၾကတဲ့၊ စာဖတ္ပရိႆတ္တို့ရဲ့ မိသားစုေတြရဲ့ေတာင့္တခ်က္ေတြကို အၿမဲသတိရၾကပါလို့။                    ။